Thiệt hại về con người, kinh tế, môi trường do BĐKH đang gia tăng

Báo cáo Tình trạng Khí hậu Toàn cầu mới nhất của WMO cho thấy 8 năm qua là 8 năm nóng nhất được ghi nhận, mực nước biển dâng và sự nóng lên của đại dương ở mức cao mới. Nồng độ khí nhà kính kỷ lục đã gây ra những thay đổi ở quy mô hành tinh trên đất liền, trong đại dương và trong bầu khí quyển.

Báo cáo này bổ sung cho báo cáo Đánh giá lần thứ 6 của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC) được công bố một tháng trước, bao gồm dữ liệu đến năm 2020.

Theo WMO, Báo cáo Tình trạng Khí hậu Toàn cầu được công bố trước Ngày Trái đất năm nay (22/4) lặp lại lời kêu gọi của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres về cắt giảm khí thải nhiều hơn, nhanh hơn để hạn chế nhiệt độ toàn cầu tăng lên 1,5 độ C, cũng như mở rộng quy mô đầu tư vào thích ứng và khả năng phục hồi, đặc biệt là đối với các quốc gia và cộng đồng dễ bị tổn thương nhất, những người ít gây ra khủng hoảng khí hậu nhất.

Hàng loạt mối đe dọa do biến đổi khí hậu

Tổng thư ký WMO, Giáo sư Petteri Taalas cho biết trong bối cảnh lượng khí thải nhà kính gia tăng và biến đổi khí hậu, các hiện tượng thời tiết và khí hậu khắc nghiệt tiếp tục gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dân số trên toàn thế giới.

Năm ngoái, hạn hán liên tục ở Đông Phi, lượng mưa kỷ lục ở Pakistan và những đợt nắng nóng kỷ lục ở Trung Quốc và châu Âu đã ảnh hưởng đến hàng chục triệu người, dẫn đến mất an ninh lương thực, thúc đẩy di cư hàng loạt và gây thiệt hại hàng tỷ USD.

Các số liệu mới của WMO cho thấy nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng, khiến nhiệt độ trung bình toàn cầu từ năm 2015 đến năm 2022 được ghi nhận là các giá trị cao nhất kỷ lục xét trên toàn chuỗi số liệu từ năm 1850. Điều này xảy ra bất chấp ba năm liên tiếp duy trì khí hậu La Niña mát mẻ.

Ngoài ra, nồng độ của ba loại khí nhà kính chính, giữ nhiệt trong khí quyển - carbon dioxide, metan và nitơ oxit - đạt mức cao kỷ lục vào năm 2021, đây là năm gần đây nhất có dữ liệu tổng hợp và có dấu hiệu cho thấy tiếp tục tăng vào năm 2022.

Theo báo cáo, sự tan chảy của sông băng và mực nước biển dâng - một lần nữa đạt mức kỷ lục vào năm 2022 - sẽ tiếp tục kéo dài tới hàng nghìn năm nữa. Băng biển ở Nam Cực đã giảm xuống mức thấp nhất được ghi nhận và sự tan chảy của một số sông băng ở châu Âu nằm ngoài bảng xếp hạng.

Báo cáo xem xét nhiều tác động của thời tiết cực đoan đối với kinh tế - xã hội đã tàn phá cuộc sống của những người dễ bị tổn thương nhất trên thế giới. Năm năm hạn hán liên tiếp ở Đông Phi, cùng với các yếu tố khác như xung đột vũ trang đã gây ra tình trạng mất an ninh lương thực trầm trọng cho 20 triệu người trên khắp khu vực.

Bên cạnh đó, lũ lụt trên diện rộng ở Pakistan do mưa lớn vào tháng 7 và tháng 8 năm ngoái đã khiến hơn 1.700 người thiệt mạng và 33 triệu người bị ảnh hưởng. Tổng thiệt hại và tổn thất kinh tế lên đến 30 tỷ USD và đến tháng 10/2022, khoảng 8 triệu người đã phải di dời trong nước do lũ lụt.

Tác động của biến đổi khí hậu đối với môi trường là một trọng tâm khác của báo cáo, trong đó nêu bật sự thay đổi trong các sự kiện định kỳ trong tự nhiên, như khi cây nở hoa hoặc chim di cư. Hoa anh đào nở ở Nhật Bản đã được theo dõi từ thế kỷ thứ chín và vào năm 2021, ngày diễn ra sự kiện này được ghi nhận sớm nhất trong 1.200 năm.

Do những thay đổi như vậy, toàn bộ hệ sinh thái có thể bị đảo lộn. WMO cho rằng thời gian hơn 100 loài chim di cư ở châu Âu vào mùa xuân trong hơn 5 thập kỷ cho thấy mức độ không trùng khớp ngày càng tăng đối với các sự kiện mùa xuân khác, chẳng hạn như thời điểm cây cối ra lá và côn trùng cất cánh, những điều quan trọng đối với sự sống còn của loài chim.

Báo cáo cho biết những điều không phù hợp này có khả năng đã góp phần làm suy giảm số lượng ở một số loài di cư, đặc biệt là những loài trú đông ở châu Phi cận Sahara và dẫn đến mối đe dọa đối với đa dạng sinh học.

Chấm dứt “cuộc chiến với thiên nhiên”

Trước những con số và mối đe dọa đáng lo ngại trên, WMO chỉ rõ tầm quan trọng của việc đầu tư vào hệ thống giám sát khí hậu và cảnh báo sớm để giúp giảm thiểu tác động của thời tiết khắc nghiệt.

Tổng thư ký WMO, ông Taalas cho biết khoảng 100 quốc gia hiện không có các dịch vụ thời tiết đầy đủ và Sáng kiến cảnh báo sớm cho tất cả mọi người của Liên Hợp Quốc nhằm lấp đầy khoảng trống năng lực hiện có để đảm bảo rằng mọi người trên trái đất được tiếp cận với các dịch vụ cảnh báo sớm.

Ông cho rằng để đạt được nhiệm vụ đầy tham vọng này, đòi hỏi phải cải thiện mạng lưới quan sát, đầu tư vào năng lực cảnh báo sớm, dịch vụ thủy văn và khí hậu. Ông cũng nhấn mạnh hiệu quả của sự hợp tác giữa các cơ quan của Liên Hợp Quốc trong việc giải quyết các tác động của các hiện tượng khí hậu, đặc biệt là giảm tỷ lệ tử vong và thiệt hại kinh tế.

Liên quan đến hệ thống cảnh báo sớm, vào tháng trước, ông Guterres đã triệu tập một Ban cố vấn bao gồm các quan chức hàng đầu của cơ quan Liên Hợp Quốc, các nhà lãnh đạo khu vực tư nhân và xã hội dân sự, nhằm đẩy nhanh sáng kiến toàn cầu để bảo vệ tất cả các quốc gia thông qua các hệ thống cảnh báo sớm cứu sinh mạng vào năm 2027.

Ông cũng kêu gọi thúc đẩy hành động phối hợp, trước hết ở 30 quốc gia rất dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết khắc nghiệt, bao gồm các quốc đảo nhỏ đang phát triển và các quốc gia kém phát triển nhất.

Trong thông điệp của mình vào Ngày Trái đất (22/4), ông Guterres cảnh báo đa dạng sinh học đang suy giảm khi một triệu loài đang đứng trước bờ vực tuyệt chủng, đồng thời kêu gọi thế giới chấm dứt các cuộc chiến tranh không ngừng và vô nghĩa với thiên nhiên. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta có các công cụ, kiến thức và giải pháp để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu”.

“

Sự tan chảy của các sông băng và chỏm băng ở Greenland và Nam Cực, cũng như sự mở rộng thể tích của các đại dương do nhiệt đã khiến mực nước biển dâng, đe dọa sự tồn tại của các cộng đồng ven biển và đôi khi là toàn bộ quốc gia. WMO cho rằng trong 2 thập kỷ qua, tốc độ nước biển nóng lên đã tăng mạnh ở mọi độ sâu của đại dương.