Tạo động lực giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại Việt Nam vào năm 2025

Hội nghị lần thứ 3 của Nhóm công tác (Leadership Board) của Chương trình đối tác hành động quốc gia về nhựa (NPAP) đã thảo luận, đánh giá các thành tựu, kết quả đạt được của NPAP trong năm 2023 và thống nhất chung tay thúc đẩy các hành động giải quyết ô nhiễm nhựa hiệu quả trong năm 2024 và tạo tạo động lực giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại Việt Nam vào năm 2025.

NPAP hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo nhằm giải quyết vấn đề rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa tại Việt Nam

Theo Vụ trưởng Hợp tác quốc tế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) Lê Ngọc Tuấn: Năm 2023, là năm chứng kiến những dấu mốc và những kết quả quan trọng Chương trình NPAP Việt Nam qua đề xuất hỗ trợ, chính sách, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, các cơ hội đầu tư, khơi thông dòng tài chính đối với những giải pháp thiết thực nhằm giải quyết vấn đề rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa tại Việt Nam. Đặc biệt, với sự ra mắt của Nhóm kỹ thuật Đổi mới sáng tạo và Khơi nguồn tài chính hỗ trợ đã hỗ trợ Nhóm công tác triển khai các hoạt động thông qua các trụ cột chiến lược của Chương trình NPAP Việt Nam.

Đặc biệt, trong bối cảnh các quốc gia trên thế giới đang cùng hướng tới một thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa, dự kiến thông qua vào năm 2024, Chương trình NPAP Việt Nam đã tích cực phối hợp các đối tác xây dựng mạng lưới kết nối chặt chẽ với các Bộ, ngành, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, tổ chức phi chính phủ, viện nghiên cứu thông qua các hội thảo tham vấn, các sự kiện bên lề tại những phiên đàm phán liên chính phủ, thể hiện quyết tâm quản và giảm thiểu chất thải nhựa thông qua cách tiếp cận của nền kinh tế tuần hoàn; những nỗ lực và đổi mới sáng tạo hiệu quả, có sự phối hợp tích cực của các bên thời gian qua, ông Lê Ngọc Tuấn cho biết thêm.

Theo báo cáo của Chương trình NPAP Việt Nam, năm 2023, dưới sự định hướng của Bộ Tài nguyên và Môi trường, sự điều phối và hỗ trợ kỹ thuật của UNDP tại Việt Nam, Chương trình NPAP Việt Nam đã xây dựng và mở rộng mạng lưới tham gia với gần 200 tổ chức doanh nghiệp kết nối, chia sẻ tri thức, kinh nghiệm và quan điểm về các vấn đề cung quan tâm liên quan đến đàm phán thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa; đổi mới, sáng tạo để giảm ô nhiễm nhựa, huy động tài chính và đầu tư vào các giải pháp xử lý rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa, các giải pháp góp phần thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Năm 2023, NPAP Việt Nam đã thành lập Nhóm kỹ thuật Đổi mới sáng tạo và Tài chính để giúp tập hợp đội ngũ chuyên gia từ các cơ quan Chính phủ, các tổ chức và doanh nghiệp trong và ngoài nước cùng chung tay thúc đẩy những ý tưởng, giải pháp sáng tạo nhằm điều hướng cho những thay đổi tích cực trong giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế nhựa. Đến nay, đã có 40 nhà đổi mới sáng tạo đã hoàn thành thử nghiệm qua các giai đoạn ương mầm và tăng tốc trong tổng số 138 chương trình, dự án, sáng kiến về giảm thiểu rác thải nhựa và ô nhiễm nhựa tại Việt Nam hoặc dự án khu vực có hợp phần liên quan đến Việt Nam. Trong đó, có 7 sáng kiến, dự án đổi mới sáng tạo ấn tượng từ các nhà đổi mới sáng tạo được đánh giá có năng lực và khả năng sáng tạo tác động đã được giới thiệu và thúc đẩy quan nền tảng NPAP.

Ngoài ra, NPAP Việt Nam phối hợp UNDP và các đối tác hỗ trợ Việt Nam bắt đầu thảo luận định hướng nghiên cứu, xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về sản xuất, nhập khẩu, tiêu dùng nhựa và rò rỉ rác thải nhựa trên đất liền và trên biển phục vụ quá trình đàm phán hướng tới một thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa. Xây dựng báo cáo nghiên cứu, đánh giá tình hình phát sinh, quản lý rác thải nhựa và đề xuất giải pháp, lộ trình giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa ở Việt Nam; báo cáo đánh giá hiện trạng về giới trong chuỗi giá trị nhựa tại Việt Nam...

Khẳng định sự cam kết mạnh mẽ tiếp tục thực hiện các nội dung trọng tâm giải quyết ô nhiễm nhựa ở Việt Nam

Trong khuôn khổ Hội nghị, cũng đã diễn ra lễ ra mắt của Nhóm kỹ thuật về Bình đẳng giới và Phát triển bao trùm NPAP, do Đại sứ quán Canada tại Việt Nam và Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE) đồng chủ trì. Tham gia Nhóm kỹ thuật có 16 thành viên, bao gồm từ nhà hoạch định chính sách, đơn vị thu gom tái chế, các nhà đầu tư tạo tác động, nhà đổi mới sáng tạo và chuyên gia về giới. Mục tiêu của Nhóm kỹ thuật này sẽ tập trung giảm thiểu ô nhiễm nhựa và rác thải nhựa thông qua thúc đẩy các giải pháp can thiệp về giới và vấn đề bao trùm, với cân nhắc kỹ vai trò của phụ nữ và nam giới, và các nhóm xã hội khác nhau trong hỗ trợ thu gom, phân loại và tái chế rác thải nhựa.

Ông Shawn Steil, Đại sứ Canada tại Việt Nam, đồng thời là thành viên Ban Lãnh đạo của NPAP Việt Nam và Trưởng nhóm kỹ thuật về Bình đẳng giới và Phát triển bao trùm, nhấn mạnh sự cấp thiết cần có hành động về ô nhiễm nhựa. “Canada vinh dự cùng với Bộ Tài nguyên - Môi trường và 16 tổ chức thành viên, chính thức ra mắt Nhóm kỹ thuật về Bình đẳng giới và Phát triển bao trùm với mục tiêu khắc phục bất bình đẳng và thiệt thòi trong chuỗi giá trị nhựa. Với tư cách là nước chủ nhà cho phiên họp thứ 4 của Ủy ban đàm phán liên chính phủ vì một hiệp ước toàn cầu về nhựa, Canada sẵn sàng hỗ trợ đạt được đồng thuận quốc tế nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa vào năm 2040”.

Bà Ramla Khalidi, Đại diện Thường trú của UNDP tại Việt Nam – tổ chức chủ trì NPAP Việt Nam, khẳng định: “Giải quyết ô nhiễm nhựa đòi hỏi một nỗ lực tập thể, cùng nhau hợp tác xây dựng các kế hoạch và hoạt động thực hiện chung dựa trên thế mạnh và khả năng của mỗi bên. Sự đóng góp của tất cả các thành viên, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư, nhà đổi mới và nhà nghiên cứu là các nhân tố quyết định sự thành công và bền vững của Chương trình NPAP.

Kinh nghiệm của UNDP cho thấy khu vực phi chính thức, đặc biệt là các phụ nữ thu gom chất thải, đóng vai trò quan trọng trong thu gom, phân loại, và tái chế rác thải nhựa. UNDP sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Chính phủ và các đối tác liên quan tăng cường động lực cho Chương trình NPAP để đóng góp tích cực vào mục tiêu quốc gia giảm thiểu đến 75% lượng rác thải nhựa ra biển vào năm 2030”.

Tại Hội nghị, câu hỏi liên quan đến huy động nguồn lực cho chương trình nghị sự chung giải quyết ô nhiễm nhựa ở Việt Nam đã tạo ra cuộc thảo luận sôi nổi. Thành viên Nhóm công tác đều khẳng định sự cam kết mạnh mẽ tiếp tục thực hiện các nội dung trọng tâm của nền tảng đối tác trong năm 2024, bao gồm sự chuẩn bị khi một Thỏa thuận về nhựa toàn cầu toàn diện được thông qua, phát triển các mô hình khả thi và thiết thực thực hiện chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), các hỗ trợ đánh giá tình hình triển khai thực hiện Kế hoạch hành động Quốc gia về giảm thiểu rác thải nhựa biển đến năm 2025, và những hướng dẫn quốc gia cập nhật về thu gom, phân loại và tái chế rác thải nhựa.

NPAP hướng đến mục tiêu “Chủ động hơn và Bền vững hơn” trong mục tiêu chấm dứt ô nhiễm nhựa

Phát biểu kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân nhận định, trên bình diện thế giới, NPAP cũng đã đóng góp tiếng nói của mình tại Hội nghị thượng đỉnh về nhựa, các Hội nghị đám phán xây dựng Thỏa thuận toàn cầu về nhựa. Gần đây nhất là tại Hội nghị Liên chính phủ đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa tại Kenya từ ngày 12 đến 19 tháng 11 năm 2023.

Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho rằng, những kết quả trên đạt được là nhờ sự chủ động, tích cực triển khai các hoạt động của mỗi thành viên Tổ công tác, của các Nhóm kỹ thuật. Nhân dịp này, thay mặt Bộ Tài nguyên và Môi trường, tôi nhiệt liệt biểu dương những nỗ lực và sự tham gia tích cực của các thành viên Tổ công tác, sự hỗ trợ và chung tay của các đối tác quốc tế, trong đó có bà Ramla Khalidi và UNDP đã quan tâm thúc đẩy các hoạt động của NPAP trong năm 2023.

Thông tin tới Hội nghị, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho biết, trong tháng 12/2023, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác trong triển khai NPAP tại COP28, nhằm đạt được mục tiêu chấm dứt ô nhiễm nhựa. Do đó, hội nghị hôm nay không chỉ đánh giá thành tựu năm 2023 mà còn nhìn nhận nhiệm vụ dẫn đầu của NPAP vào giai đoạn "chủ động hơn và bền vững hơn" trong thời gian tới.

Do đó, năm 2024 trong bối cảnh toàn cầu và trong nước đang nỗ lực giải quyết ô nhiễm nhựa, đặc biệt là với việc thế giới dự kiến sẽ thông qua “Thoả thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa vào cuối năm 2024, cũng như nhiều chính sách của Việt Nam về quản lý và xử lý chất thải trong đó có chất thải nhựa sẽ chính thức được thực hiện, Chương trình NPAP càng có vai trò quan trọng nhằm huy động của các cơ quan Chính phủ, các tổ chức quốc tế, khối doanh nghiệp và kể cả mỗi người dân cùng tham gia chung tay thực hiện.

Nhân dịp này, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân đề nghị các thành viên Tổ công tác tiếp tục phát huy trách nhiệm, sự chủ động trong việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu và phát triển, đưa ra nhiều giải pháp mới và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đồng thời, mở rộng mạng lưới đối tác và kêu gọi sự tham gia của cộng đồng để thực hiện mục tiêu chung của NPAP, qua đó đóng góp vào nỗ lực chung chung toàn cầu cũng như thực hiện các cam kết của Chính phủ Việt Nam.