Tân Yên (Bắc Giang): Thoát nghèo nhờ sâm núi Dành

Huyện Tân Yên (Bắc Giang) là phần đất phía Nam của huyện Yên Thế sau này được tách ra thành huyện Tân Yên nên còn có tên dân gian gọi là "Yên Thế Hạ". Địa phương này có nhiều đồng bào dân tộc anh em chung sống như Kinh, Tày, Nùng, Hoa… Núi Dành là dãy núi lớn thứ hai của huyện Tân Yên sau núi Đót (xã Phúc Sơn) và chính nơi đây đã sản sinh loài sâm quý.

Sâm núi Dành có nguồn gốc từ hai xã Liên Chung và Việt Lập, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang. Người Việt vẫn có câu sâm, nhung, quế, phụ là những vị thuốc quý trong danh mục thuốc quý, sâm luôn đứng đầu và sâm núi Dành nổi tiếng bởi dược tính của nó. Những năm gần đây, bà con nông dân trồng sâm Nam núi Dành trên địa bàn 2 xã Việt Lập và Liên Chung nhờ tâm huyết, hồi sinh, đầu tư, phát triển cây sâm Nam núi Dành đem lại nguồn thu nhập phát triển kinh tế. Cho nguồn thu nhập từ bán hoa sâm, sâm củ và cây sâm giống thu về hàng chục tỷ đồng mỗi năm.

Đến vùng sâm Liên Chung, tại thôn Lãn Tranh 1 (xã Liên Chung), tôi tìm gặp ông Ông Dương Văn Viên một lão nông hiền lành, chất phác. Bên chén trà làm từ nguyên liệu hoa sâm núi Dành có hương vị ngọt thơm, dịu mát, là hương vị đặc trưng của sâm, ông Viên cho biết: Loại trà này ông bán buôn giá 1 triệu đồng/kg. Còn bán lẻ cho khách là 1,3 triệu/kg. Đây là giá chung của những người trồng sâm tại Liên Chung bán ra thị trường. Mặt hàng sâm củ tươi, từ nhiều năm nay vẫn bán ra thị trường 2 triệu đồng/kg.

Vườn sâm nhà ông Viên có diện tích 3000 m2, ông Viên còn có nghề ươm sâm giống bằng phương pháp giâm hom. Mỗi năm ông bán ra thị trường hơn một vạn cây giống, giá bán 30 ngàn đồng/cây.

Ông Viên cho biết thêm: sâm núi Dành nếu để tự nhiên thì dây bò như dây khoai lang, nhưng sinh trưởng chậm hơn. Lúc đầu việc nhân giống vì chưa có kinh nghiệm nên rất khó khăn. Mỗi mắt đốt của sâm cách nhau khoảng 20cm. Mắt đốt ấy đem giâm, sau đó rễ mọc ra từ các mắt đốt đó. Khi cây giống ra rễ, lên chồi non là đem trồng, 5 năm sau sẽ được thu hoạch củ. Nay nghề ươm giống đã dễ dàng hơn vì áp dụng phương pháp nuôi cấy mô, việc nhân giống với số lượng lớn với cây sâm núi Dành cũng không còn trở ngại.

Tương tự gia đình ông Ông Thân Văn Ngọc, xã Việt Lập, trồng diện tích khoảng 7.000 m2 trồng sâm Nam núi Dành. Cứ hai ngày, ông Ngọc thu hoạch được khoảng từ 1,3 -1,5 tạ hoa sâm tươi. Sấy xong, thành phẩm được khoảng 20 - 25 kg ra hoa sâm khô, trị giá từ 16 - 18 triệu đồng (chưa trừ các khoản chi phí). Vụ mùa năm nay, gia đình ông Ngọc ước tính thu về khoảng 3 tạ hoa sâm khô thành phẩm, trị giá khoảng 250 triệu đồng.

Để bảo tồn giống sâm quý và phát huy lợi thế chỉ dẫn địa lý, huyện Tân Yên bà Nguyễn Thị Nguyệt - Trưởng phòng Nông nghiệp Và Phát triển nông thôn cho biết, UBND huyện sẽ sớm ban hành và thực hiện tốt quy chế quản lý bảo hộ sản phẩm sâm núi Dành. Chỉ dẫn địa lý là hình thức bảo hộ cao nhất cho sản phẩm đặc thù của địa phương, bao gồm: Nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận và chỉ dẫn địa lý. Hiện tại sâm núi Dành là một trong ba sản phẩm của tỉnh Bắc Giang được cấp bảo hộ này gồm: Vải thiều Lục Ngạn, gà đồi Yên Thế và sâm núi Dành. Ngoài những dược tính ưu việt sẵn có, chỉ dẫn địa lý sẽ làm tăng thêm thương hiệu của sâm núi Dành, góp phần quảng bá, mở rộng thị trường tiêu thụ.

Bà Nguyệt cho biết thêm, với đặc thù khí hậu, thổ nhưỡng ở vùng đồi, núi huyện Tân Yên thích hợp với loài sâm Nam quý, phòng Nông nghiệp đã trình và tham mưu UBND huyện Tân Yên đã xây dựng và triển khai: “Đề án phát triển cây sâm Nam núi Dành” mở rộng diện tích quy hoạch vùng trồng sâm Nam núi Dành trên địa bàn huyện khoảng 150 ha, chủ yếu ở các xã, thị trấn như: Xã Liên Chung; Việt Lập; Phúc Sơn; Quang Tiến; Lan Giới; Liên Sơn; An Dương; Tân Trung; Hợp Đức và thị trấn Cao Thượng. Với mục tiêu phát triển mở rộng vùng sâm Nam núi Dành trở thành vùng dược liệu quy mô lớn của huyện để hỗ trợ người dân địa phương thoát nghèo có cuộc sống ổn định.

Hiện tại, sâm núi Dành đang từng bước trở thành sản phẩm nông nghiệp đặc sắc tỉnh Bắc Giang (bởi giá trị sản phẩm và giá trị kinh tế). Khi địa phương phát triển đại trà loài sâm, mở rộng mô hình trồng sâm theo chuỗi liên kết, bảo tồn nguồn gen sẽ tạo nhiều cơ hội khởi sắc, phát triển kinh tế địa phương. Đồng thời việc tiếp tục hỗ trợ cho người dân, trong đó có đồng bào các dân tộc thiểu số triển khai Dự án để phát triển sản phẩm sâm núi Dành sẽ mang lại nhiều sản phẩm được chế biến từ nguyên liệu sâm núi Dành phục vụ nhu cầu và thị hiếu du khách… Trong tương lai, sâm núi Dành sẽ là một trong số những biểu tượng nông nghiệp giá trị cao – là báu vật của vùng đất Bắc Giang.