Sơn La: Bàn giải pháp tháo gỡ khan hiếm cát, đá xây dựng

Thiếu hụt nguồn cung

Theo số liệu từ Sở TN&MT, toàn tỉnh hiện có 161 mỏ khoáng sản làm VLXD thông thường đã được đưa vào quy hoạch. Gồm: 54 mỏ đá làm VLXD thông thường; 13 mỏ đá làm cát nhân tạo; 53 mỏ cát tự nhiên; 12 mỏ đất sét làm gạch ngói; 29 mỏ đất san lấp.

Đến nay, có 38 mỏ đang hoạt động khai thác; 55 mỏ đang thực hiện thủ tục thăm dò, cấp phép, đấu giá trong năm 2023; 68 mỏ đang rà soát và sẽ đưa vào đấu giá (nếu đủ điều kiện) trong năm 2024.

Tuy nhiên, 12/12 huyện, thành phố đều chưa có mỏ đất san lấp nào được cấp phép; 4 huyện Quỳnh Nhai, Mộc Châu, Sốp Cộp, Sông Mã chưa có mỏ đá làm VLXD thông thường nào được hoạt động, do các mỏ đang bị tạm dừng hoặc hết hạn giấy phép khai thác hoặc chưa được cấp phép.

Về cát tự nhiên, toàn tỉnh mới cấp phép 16/53 điểm mỏ đã quy hoạch, tập trung tại 2 huyện Sông Mã, Bắc Yên. Dẫn đến một số huyện như Mộc Châu, Vân Hồ, Quỳnh Nhai, Phù Yên phải vận chuyển cát từ 2 địa phương này hoặc các tỉnh lân cận như Điện Biên, Lai Châu, Hòa Bình, Phú Thọ về, làm tăng giá thành.

Tại buổi đối thoại tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các doanh nghiệp diễn ra ngày 8/8 vừa qua, đại diện Chi hội doanh nghiệp huyện Quỳnh Nhai đã kiến nghị Sở Xây dựng, Sở TN&MT tháo gỡ khó khăn nguồn cung vật liệu trên địa bàn. Chi hội doanh nghiệp huyện Vân Hồ kiến nghị Sở TN&MT tạo điều kiện về thủ tục, hồ sơ gia hạn, cấp phép hoạt động các mỏ đá trên địa bàn huyện Vân Hồ, Mộc Châu, đảm bảo nguồn cung vật liệu cho hoạt động đầu tư xây dựng.

Theo lãnh đạo Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh cho biết: Theo phản ánh của các doanh nghiệp trên địa bàn Mộc Châu, Vân Hồ, Thuận Châu, Quỳnh Nhai, Sông Mã, nhiều công trình xây dựng đang gặp khó trong giải phóng mặt bằng, khan hiếm nguồn cung VLXD, gây ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi công. Nhiều gói thầu đã thi công hoàn thành các hạng mục nền, chuyển sang hạng mục chuẩn bị đổ bê tông xi măng mặt đường nhưng nguồn vật liệu đá, cát chủ yếu phải lấy từ các tỉnh lân cận về làm tăng cao chi phí.

Nhiều khó khăn, vướng mắc

Lãnh đạo Sở TN&MT cho biết: Một trong những vướng mắc lớn hiện nay là quy trình quy hoạch, vùng cấm, thăm dò, cấp phép, quản lý giữa khoáng sản làm VLXD thông thường và khoáng sản khác (khoáng sản cho công nghiệp) đều giống nhau, chỉ khác về thẩm quyền, dẫn đến thủ tục kéo dài. Đây là một bất cập trong quy định Luật Khoáng sản đang đề xuất chỉnh sửa.

Với đặc thù tỉnh miền núi, VLXD thông thường trên địa bàn Sơn La rất sẵn nhưng thường gắn với núi, rừng, từ đó gắn với quy hoạch rừng. Trong khi, quy hoạch rừng có trước, dẫn đến khó triển khai quy hoạch được các mỏ có quy mô, trữ lượng đủ lớn cho việc khai thác ổn định, bền vững.

Hầu hết các điểm mỏ hiện nay có công suất khai thác nhỏ lẻ, manh mún, khai thác hiệu quả chưa cao, vị trí khai thác không thuận lợi, khó thiết kế khai thác dẫn đến dễ vi phạm về thiết kế khai thác.

Pháp luật đất đai quy định dự án khai thác khoáng sản làm VLXD thông thường không được thu hồi đất, mà nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Do đó, một số mỏ đã được cấp phép khai thác nhưng không thuê được đất do không thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất toàn bộ mỏ hoặc một phần mỏ như mỏ đá Lũng Dê (Vân Hồ), mỏ đá bản Bỉa (Thuận Châu), mỏ đá Văn Cơi (Phù Yên)…

Đẩy nhanh tiến độ thăm dò, cấp phép

Để tháo gỡ khó khăn, đảm bảo tiến độ triển khai thực hiện các dự án, Sở Xây dựng đã tổ chức khảo sát định kỳ, thường xuyên cập nhật, nắm bắt diễn biến giá VLXD trên thị trường, công bố giá theo quý hoặc công bố giá sớm hơn khi cần thiết làm cơ sở cho các chủ đầu tư tham khảo, phục vụ lập dự án, quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Đồng thời, trên cơ sở định mức vữa bê tông, vữa xây, trát ban hành theo Quyết định số 2780/QĐ-UBND ngày 29/12/2022 của UBND tỉnh và các đơn vị sản xuất cát nghiền đã công bố hợp quy, Sở Xây dựng đã đề nghị các chủ đầu tư xem xét điều chỉnh áp dụng định mức cấp phối vật liệu sử dụng cát nghiền cho bê tông và vữa xây trát thay thế cát tự nhiên, để giảm khan hiếm nguồn cung cát tự nhiên. Đề nghị Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh yêu cầu các Doanh nghiệp khai thác, sản xuất cát nghiền nghiên cứu, nghiêm túc thực hiện theo hướng dẫn của Sở Xây dựng để tạo nguồn cung thường xuyên, giảm bớt chi phí, tiết kiệm chi phí đầu tư.

Về lâu dài, Sở TN&MT đang phối hợp với Sở Xây dựng tiếp tục rà soát lại phương án khai thác khoáng sản trong Quy hoạch tỉnh để có tầm nhìn lâu dài, đồng bộ quy hoạch. Tính toán tới phương án mở rộng các mỏ đủ lớn, xứng tầm, hiệu quả, đạt quy mô, công suất, đảm bảo nhu cầu phát triển KT-XH các địa phương.

Ông Phùng Kim Sơn, Giám đốc Sở TN&MT Sơn La cho biết: Trước mắt, để đáp ứng nhu cầu VLXD thông thường, Sở TN&MT đang rà soát, xem xét đến phương án cấp phép khai thác trong phạm vi khu vực có dự án đầu tư xây dựng công trình (với các công trình có khối lượng đào đá, đất lớn) để cấp phép khai thác theo Điều 65 Luật Khoáng sản. Sở TN&MT cũng đã có hướng dẫn số 1242/STNMT-TNN,KS&KTTV ngày 8/4/2023, gửi các huyện, Ban quản lý dự án để thực hiện. Sở TN&MT sẽ tiếp tục hướng dẫn khai thác khoáng sản trong dự án xây dựng công trình với các đơn vị có liên quan.

Đồng thời, đẩy nhanh thủ tục thăm dò, cấp phép khai thác với các mỏ: Mỏ đá vôi làm VLXD thông thường tại khu 2, bản Sen To, xã Tông Cọ, huyện Thuận Châu; cấp phép khai thác mỏ đá Huổi Lầu huyện Sốp Cộp; chuẩn bị đấu giá 2 mỏ đá tại huyện Quỳnh Nhai.

Đẩy nhanh tiến độ thăm dò mỏ cát tại huyện Mộc Châu, Sông Mã để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trữ lượng, các thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản.

Cùng với đó, tiếp tục triển khai Dự án rà soát điều chỉnh bổ sung khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Dự kiến, cuối năm 2023 sẽ trình thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo quy định.