Quảng Nam: Hướng đến thành lập khu bảo tồn đất ngập nước quý hiếm sông Đầm

Ngày 19/7, UBND TP. Tam Kỳ (tỉnh Quảng Nam) Hội thảo khoa học “Bảo tồn, phát triển đa dạng sinh học hệ sinh thái ngập nước sông Đầm”.

Trên đà suy giảm

Sông Đầm với diện tích toàn bộ lưu vực là 650 ha, trong đó, khoảng 200 ha mặt nước, có hệ sinh thái rất đa dạng gồm hệ thủy sinh, hệ sinh thái mặt nước, hệ sinh thái trên bờ với hệ động thực vật phong phú. Theo ông Nguyễn Duy Ân, Chủ tịch UBND TP. Tam Kỳ chia sẻ, những năm qua, chính quyền TP. Tam Kỳ đã vào cuộc tích cực trong việc bảo vệ, phục hồi hệ sinh thái sông Đầm và đã có những kết quả tích cực bước đầu như diện tích cây xanh tăng lên, nước trong lành hơn, nguồn lợi thủy sản đang dần phục hồi.

Qua khảo sát của Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam, Sông Đầm có 295 loài, trong đó có 33 loài cá, 16 loài bò sát ếch, nhái, 31 loài chim, đáng lưu ý có loài Cò Nhạn nằm trong sách đỏ Việt Nam. Đồng thời có 211 loài côn trùng và 170 loài thực vật bậc cao.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Sông Đầm đang bị tác động bởi nhiều yếu tố bất lợi, làm ảnh hưởng đến chất lượng hệ sinh thái, đa dạng sinh học. Việc bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học hệ sinh thái sông Đầm là hết sức cần thiết nhằm phục hồi, tạo môi trường sống an toàn, bền vững cho các loại động thực vật bản địa, tạo sinh kế bền vững cho nhân dân; góp phần phát triển du lịch, dịch vụ theo hướng sinh thái cho thành phố Tam Kỳ.

Phân tích những nguy cơ gây suy giảm đa dạng sinh học, PGS-TS. Phạm Hồng Thái, Phó Tổng Giám đốc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam cho hay, các nguyên nhân trực tiếp gây suy giảm đa dạng sinh học tại hồ sông Đầm chủ yếu do phá rừng tái sinh, khai thác gỗ, khai thác củi, phun thuốc diệt cỏ, xả nước thải... Hậu quả là diện tích đất tại hồ bị thu hẹp làm suy giảm hệ sinh thái, và số loài có nguy cơ tuyệt chủng ngày càng tăng.

Đồng quan điểm, TS. Lương Quang Đốc (Khoa Sinh học Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế) cũng chỉ ra, qua nghiên cứu, hồ sông Đầm đang chịu tác động mạnh do các hoạt động của con người thông qua đô thị hóa; xả thải và nguy cơ ô nhiễm môi trường; khai thác không hợp lý hoặc mang tính hủy diệt và hiện tại chưa có kế hoạch bảo vệ, sử dụng nguồn lợi mang tính bền vững.

Hướng đến khu bảo tồn đất ngập nước

Tại Hội thảo, các chuyên gia đều cho rằng vùng đất ngập nước Bãi Sậy Sông Đầm với diện tích hơn 200ha không những đang tích lũy đa dạng sinh học cao về thực vật, động vật mà còn có chức năng vô cùng quan trọng như kiểm soát lũ lụt, điều hòa dòng chảy, điều hòa khí hậu, nạp lưu giữ nguồn nước ngầm, ổn định vùng bờ, tồn trữ trầm tích và các loại dinh dưỡng, nuôi dưỡng nguồn lợi thủy sinh, làm sạch nguồn nước... làm nền tảng cho các giá trị văn hóa, cho du lịch sinh thái, du lịch khám phá, du lịch hòa quyện với cộng đồng nông nghiệp bản địa.

Bảo vệ nguyên vẹn hệ sinh thái đất ngập nước Bãi Sậy Sông Đầm là góp phần bảo tồn đa dạng sinh học bản địa một cách bền vững, là một trong các giải pháp quan trọng giúp tích lũy - bảo vệ nguồn tài nguyên nước phục vụ cho sản xuất và đời sống của cộng đồng địa phương trong bối cảnh của hiện tượng El Nino xảy ra nghiêm trọng trong những năm gần đây.

TS. Lương Quang Đốc đề xuất thành lập Khu bảo tồn đất ngập nước cấp tỉnh với cơ chế quản lý theo quy định hoặc duy trì Công viên đất ngập nước với các hoạt động quản lý, sử dụng theo hướng bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên và là một địa chỉ tiêu biểu của cộng đồng tích cực bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.

Còn PGS. TS Vũ Thị Phương Anh, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quảng Nam đề xuất các giải pháp như: định hướng khai thác hợp lý, tránh không khai thác vào mùa sinh sản; nghiêm cấm sử dụng các phương tiện như chích điện, đối với lờ bắt cá cần quy định cụ thể cỡ mắt lưới để đảm bảo không đánh bắt cá con chưa trưởng thành, không sử dụng cá con làm thức ăn chăn nuôi… Đồng thời tuyên truyền kiến thức cho người dân để để cộng đồng tham gia bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Ngoài ra, cần khẩn trương thực hiện kênh cắt chuyển dòng nguồn nước xả thải sau xử lý của KCN Tam Thăng, không xả vào sông Đầm; cần tiếp tục quan tâm hỗ trợ kinh phí từ nguồn sự nghiệp hằng năm để tạo điều kiện trồng cây xanh phục hồi và phát triển hệ sinh thái, đa dạng sinh học sông Đầm. TP Tam Kỳ mong muốn được thống nhất nhất chủ trương xây dựng hồ sơ trình Chính phủ thành lập khu bảo tồn đất ngập nước và đa dạng sinh học hệ sinh thái sông Đầm.

“Nếu thực hiện được các giải pháp trên Hệ sinh thái sông đầm sẽ được phát triển về mọi mặt, đặc biệt phát triển nguồn lợi, gắn với phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng sẽ góp phần xây dựng thành phố ngày càng xanh, điều hòa khí hậu cho vùng và đồng thời đóng góp lớn cho phát triển kinh tế địa phương.

Bảo tồn phát triển hệ sinh thái sông đầm chính là bảo vệ các điểm đến hấp dẫn của du khách thập phương, là nền tảng để phát triển du lịch xanh và bền vững trong tương lai”- PGS. TS Vũ Thị Phương Anh nhấn mạnh.

"Việc Bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học hệ sinh thái Sông Đầm là phù hợp với Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt tại Quyết định số 72/QĐ-TTg ngày 17/01/2024; phù hợp với Đồ án Quy hoạch chung thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được UBND tỉnh Quảng Nam phê duyệt năm 2014; phù hợp Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Bộ Tài nguyên và Môi trường đang trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.” - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Nam Phan Thái Bình khẳng định