Nhiều đề xuất cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Tại phiên giải trình, các ý kiến cho rằng cần kiểm soát chặt chẽ loại thuốc lá mới này. Quan điểm của Bộ Y tế và nhiều Bộ, ngành, đại biểu Quốc hội là cần cấm hoàn toàn việc sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

* Tác hại khôn lường

Theo báo cáo của Bộ Y tế, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và sản phẩm lai giữa hai loại này là các loại thuốc lá mới, tuy nhiên trong thành phần đều chứa các hóa chất có thể gây nghiện. Có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử (còn gọi là tinh dầu) và nhiều hợp chất khác có trong sol khí/khói tạo ra từ thuốc lá điện tử và gần 20.000 loại hương vị khác nhau.

Tác hại đầu tiên là đến sức khỏe con người. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo rằng tất cả các loại thuốc lá, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều có hại . Ngoài những tác hại đã được biết đến bao gồm: gây nghiện do có chứa nicotine, ung thư, ảnh hưởng tới hệ miễn dịch, tâm thần, răng miệng, sinh sản, hô hấp và tim mạch,…thuốc lá mới còn có nguy cơ gây ra nhiều ảnh hưởng cấp tính nguy hiểm và nguy cơ phát sinh các vấn đề xã hội nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường. Năm 2023, cả nước ghi nhận 1.224 ca nhập viên liên quan đến thuốc lá điện tử.

Mối nguy hại khác là tình trạng nhiều loại ma túy được đưa vào trong thuốc lá điện tử để tăng cảm giác phê và thu hút, lôi kéo người sử dụng. Đại diện Bộ Công an cho biết, nhiều đối tượng phạm tội lợi dụng thuốc lá điện tử để tẩm ướp ma túy. Tình trạng này ngày càng gia tăng và có tính chất phức tạp hơn.

Đặc biệt, các loại thuốc lá mới có nguy cơ phá bỏ thành tựu phòng chống tác hại thuốc lá trong nhiều năm qua tại Việt Nam, bởi việc gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới, đặc biệt là trong giới trẻ.

Cụ thể, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020 , trong khi đó, tỷ lệ học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử năm 2023 là 7,0% . So sánh với các nghiên cứu khác theo thời gian cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023.

* “Cấm là giải pháp duy nhất phù hợp”

Đó là ý kiến của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí tại Phiên giải trình. Ông Trí khẳng định, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không có chút lợi ích nào. Tác hại của nó là đánh trực tiếp vào sức khỏe, đặc biệt là thế hệ trẻ, không làm giảm tỷ lệ hút thuốc lá thông thường, thậm chí tăng lên và trong thành phần có rất nhiều chất gây nghiện.

Trước đó, chia sẻ quan điểm của Bộ Y tế, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, ngày 24/5/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 568/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, trong đó có mục tiêu “ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm TLĐT, TLNN, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng.

Tháng 10 năm 2023, Bộ Y tế nhận được Bản khuyến nghị của WHO về việc Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm Nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo, khuyến mại các sản phẩm này ở Việt Nam.

Quan điểm của Bộ Y tế về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng: đây là các sản phẩm mới và không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật PCTH thuốc lá là rất cần thiết để quy định cấm các sản phẩm thuốc lá mới. Tuy nhiên, trình tự, thủ tục của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần nhiều thời gian, dự kiến tối thiểu 3-5 năm. Trong khi đó, thuốc lá mới là vấn đề đang rất nóng, dư luận cực kỳ quan tâm, các sản phẩm có khả năng gây nghiện nhanh, đặc biệt đối tượng học sinh, sinh viên. Do đó, cần phải khẩn trương có biện pháp để ngăn chặn kịp thời, tránh cho có thêm nhiều người trong tương lai nghiện nicotine và nguy hại đến sức khoẻ. Do vậy:

Trước mắt, Bộ Y tế đang nghiên cứu đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc mới mới khác có thể sẽ xuất hiện trong tương lai.

Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ trình Chính phủ, Quốc hội để xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá để bổ sung quy định này vào Luật để bảo đảm tính ổn định trong triển khai thực hiện.

Tại phiên giải trình, nhiều Bộ ngành cũng đồng tình với đề xuất của Bộ Y tế.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thị Kim Chi nói: Quan điểm của bộ luôn nhất quán, là phải cấm sản xuất, kinh doanh, mua bán, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thiếu tướng Trần Nguyên Quân - Phó Cục trưởng Cục Pháp chế cải cách hành chính tư pháp - Bộ Công an cũng đồng tình với quan điểm của Bộ Y tế, bởi tác hại lâu dài đến sức khỏe, đặc biệt là thanh thiếu niên. Ngoài ra, tội phạm còn lợi dùng thuốc lá điện tử để tẩm ướp ma túy ngày càng tinh vi, khó lường.

Bộ Thông tin và Truyền thông còn đề nghị cấm quảng cáo trá hình trên các phương tiện truyền thông xuyên biên giới.

Phát biểu tại phiên giải trình, TS Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam đã nhấn mạnh: Việc cấm hoàn toàn các sản phẩm này là lựa chọn duy nhất phù hợp với ưu tiên cao mà Chính phủ đặt ra về bảo vệ sức khỏe nhân dân, với tinh thần của Nghị quyết số 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng "sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi người dân và của cả xã hội".

Đại diện WHO, TS Angela Pratt cho biết, các sản phẩm nicotin và thuốc lá mới không an toàn và hoàn toàn không tốt cho sức khỏe. Thêm nữa, Thực tế không có bằng chứng cho thấy những sản phẩm này giúp cai thuốc lá. Trái lại, các sản phẩm này làm cho mọi người- đặc biệt là giới trẻ - tiếp cận và dẫn đến nghiện nicotin. Bên cạnh đó, việc quản lý hay hạn chế các sản phẩm này là vô cùng khó khăn. Nhiều quốc gia đã nỗ lực quản lý, tuy nhiên cũng không thể ngăn cản thanh niên tiếp cận và sử dụng các sản phẩm này.

Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam nhận định, nếu không có giải pháp kiểm soát sớm, "chúng ta sẽ sớm thấy một thế hệ người nghiện nicotin mới, những cá nhân, gia đình của họ và hệ thống y tế sẽ phải vật lộn để đối phó với các tác động sức khỏe nghiêm trọng. Chúng ta sẽ có cơ hội bảo vệ sức khỏe và cứu sống nhiều mạng người, nếu hành động ngay từ bây giờ".

* Bộ Công Thương “cân nhắc” thí điểm cho tiêu thụ thuốc lá nung nóng

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho biết, Bộ chỉ đề xuất thí điểm cho lưu hành thuốc lá nung nóng, bởi đây là loại thuốc lá vẫn có nguyên liệu là sợi thuốc lá, chỉ khác thuốc lá truyền thống về cách đốt. Còn không thí điểm tiêu thụ thuốc lá điện tử sử dụng dung dịch.

Trước quan điểm này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan tha thiết đề nghị Bộ Công Thương cân nhắc. Bà Lan cho rằng, chúng ta quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là quản lý hóa chất bên trong, chứ không quản lý vỏ hình thức. Hai loại thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đều có tác hại về sức khỏe, kinh tế, chất lượng dân số, do đó phải kiểm soát mạnh mẽ.

Phát biểu kết luận Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị, trong năm 2024, Bộ Y tế chủ trì phối hợp với các bộ, ngành có liên quan rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.

Ngoài ra, các bộ, ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của Nhân dân và đặc biệt là đối với thanh thiếu niên về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng; thường xuyên thanh tra, kiểm tra và xử lý hành vi vi phạm pháp luật có liên quan.