Ngành da giày Việt Nam trước “hàng rào xanh CBAM”

Cơ chế Điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM) đã chính thức có hiệu lực được một năm đối với 6 nhóm sản phẩm bao gồm nhôm, sắt và thép, phân bón, xi măng, điện và hydro. Đây là cơ chế của châu ÂU nhằm kiểm soát lượng khí nhà kính được thải ra từ hàng hóa nhập khẩu vào các quốc gia trong liên minh. Trong giai đoạn vận hành từ 2026-2034, các nhà nhập khẩu vào EU phải khai báo về số lượng hàng hóa và lượng phát thải tích hợp trong những hàng hóa được nhập khẩu của năm trước. Đồng thời, nhà nhập khẩu nộp lại số lượng chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải khí nhà kính có trong sản phẩm. Trong giai đoạn này, EU sẽ dần dần loại bỏ việc phân bổ miễn phí hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

Nếu không thực hiện giảm thải tương ứng các nhà nhập khẩu hàng hóa thuộc phạm vi điều chỉnh của CBAM tại EU sẽ phải mua chứng chỉ CBAM. Bản chất của CBAM là thuế áp dụng trên mức độ phát thải của sản phẩm. CBAM giúp giảm nguy cơ phát thải carbon bằng cách khuyến khích các nhà sản xuất ở các nước ngoài EU xanh hóa quy trình sản xuất của họ. Tuy hiện nay CBAM chưa áp dụng với da giày nhưng doanh nghiệp trong ngành may mặc cần tiến hành theo dõi, quản lý quy trình sản xuất của mình ngay từ bây giờ vì trong tương lai nhà sản xuất sẽ phải thực hiện cơ chế này.

Theo nhận định của các chuyên gia, CBAM thực sự là thách thức rất lớn đối với các nhà sản xuất, trong đó ngành da giày được đánh giá là lĩnh vực gây ra nhiều phát thải carbon trong quá trình sản xuất. Da giày cũng là ngành xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, nằm trong “top” 5 ngành xuất khẩu chính của quốc gia và giữ vị trí thứ 2 về xuất khẩu toàn cầu.

Ông Nguyễn Đức Thuấn Chủ tịch Hiệp hội Da - Giày và Túi xách Việt Nam (LEFASO) khẳng định, doanh nghiệp da giày không thể đứng ngoài cuộc cách mạng 4.0 cũng như xu thế áp dụng dây chuyền sản xuất tự động, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), phát triển xanh để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, có thể CBAM chưa áp dụng đồng loạt vào thời điểm hiện nay nhưng khả năng cao là sẽ xảy ra vào năm 2030. Và như vậy, chúng ta có 6 năm cho một hành trình từ tái cấu trúc toàn bộ quy trình chuỗi cung ứng, từ nguyên-phụ liệu đầu vào, đổi mới quy trình vận hành, ứng dụng công nghệ mới (nano, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, quy định Net Zero,…), đến hoàn thiện sản phẩm đầu ra và xuất khẩu. Đây là khoảng thời gian không dài đòi hỏi doanh nghiệp phải khẩn trương bắt tay hành động ngay từ bây giờ.

Bà Nguyễn Hoàng Thúy, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển kiêm nhiệm Iceland, Na Uy, Latvia, Đan Mạch, cho biết da giày là ngành có lượng sản phẩm, hàng hóa xuất khẩu tương đối cao vào thị trường EU thời gian qua nhờ được hưởng ưu đãi thuế từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA).

Vì vậy các doanh nghiệp ngành này cần chú ý đến những thay đổi cùng đòi hỏi của thị trường. Ví dụ, các sản phẩm ngành dệt may, giày dép xuất khẩu vào Bắc Âu cần lưu ý đến các quy định về “Nhãn sinh thái thiên nga Bắc Âu”, tại đây, người tiêu dùng không chỉ xem xét về giá mà còn xem xét về bảo vệ môi trường, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Việc chuyển đổi sang sản xuất xanh và tuân thủ các quy định nghiêm ngặt của thị trường quốc tế là vô cùng cấp thiết, đòi hỏi các doanh nghiệp phải không ngừng nâng cấp và đổi mới mô hình sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, cơ quan quản lý cần có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp thích ứng với CBAM như xây dựng các hướng dẫn cụ thể, tổ chức các khóa đào tạo và cung cấp các công cụ hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tính toán và báo cáo lượng khí thải carbon.