Hợp tác các Vườn di sản ASEAN Việt Nam để nâng cao hiệu quả bảo tồn thiên nhiên

Đây là hội thảo đầu tiên trong chuỗi các Hội thảo sẽ được tổ chức trong khuôn khổ của Nhiệm vụ "Kết nối các Vườn di sản ASEAN (AHP) của Việt Nam giai đoạn 2023 - 2025 theo chương trình hành động quốc gia về đa dạng sinh học" do Bộ TN&MT thực hiện.

Hội thảo nhằm liên kết, xây dựng mạng lưới, chia sẻ thông tin giữa các Vườn di sản ASEAN của Việt Nam, đồng thời củng cố, tăng cường hệ thống di sản thiên nhiên đồng thời triển khai đồng bộ một số nội dung về đa dạng sinh học trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Lê Ngọc Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết: Chương trình Vườn di sản ASEAN (ASEAN Heritage Park) là một trong những sáng kiến hợp tác ASEAN về môi trường. Sáng kiến này bắt đầu thực hiện trên cơ sở Tuyên bố về các Vườn di sản của Bộ trưởng Môi trường các nước ASEAN từ năm 2003 với mục tiêu bảo tồn toàn diện các hệ sinh thái quan trọng, mang tính độc đáo đặc biệt của khu vực ASEAN.

Theo đó, các Vườn di sản ASEAN góp phần quan trọng trong bảo tồn nguồn gen, đảm bảo sử dụng bền vững các hệ sinh thái; duy trì các khu vực tự nhiên có giá trị văn hóa, giáo dục, nâng cao nhận thức đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học của người dân các nước ASEAN.

Việt Nam là một trong những quốc gia có số lượng Vườn di sản ASEAN được công nhận nhiều nhất Đông Nam Á. Đến nay, Việt Nam đã có 12 khu vực được công nhận là Vườn di sản ASEAN, gồm: Vườn quốc gia Hoàng Liên (Lào Cai, Lai Châu), Vườn quốc gia Ba Bể (Bắc Kạn), Vườn quốc gia Vũ Quang (Hà Tĩnh), Vườn Quốc gia Bái Tử Long (Quảng Ninh), Khu bảo tồn Ngọc Linh (Kon Tum), Vườn quốc gia Chư Mom Ray (Kon Tum), Vườn quốc gia Kon Ka Kinh (Gia Lai), Vườn quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang), Vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà (Lâm Đồng), Vườn quốc gia Lò Gò - Xa Mát (Tây Ninh), Vườn quốc gia Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) và Vườn quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế) được công nhận và sắp tới đây, sẽ có thêm các Vườn di sản ASEAN khác của Việt Nam được công nhận.

Để làm rõ hơn về công tác quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học của các Vườn di sản ASEAN tại Việt Nam, ông Nguyễn Thành Vĩnh, Trưởng phòng Quản lý di sản thiên nhiên, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học, đã trình bày về định hướng, giải pháp bảo vệ, phát triển bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học tại các Vườn di sản ASEAN (AHP) tại Việt Nam.

Trong đó, ông Nguyễn Thành Vĩnh cho biết 3 mục tiêu chiến lược để thực hiện Kế hoạch hành động khu vực AHP bao gồm: Xây dựng các thỏa thuận giữa các AHP và các bên liên quan nhằm bảo tồn những khu vực được ưu tiên bảo vệ để giải quyết các mối đe dọa đối với đa dạng sinh học tại các AHP; Tăng cường năng lực của các cơ quan quản lý AHP nhằm thúc đẩy nhận thức về bảo tồn và tiếp cận cộng đồng thông qua xây dựng năng lực, kết nối mạng lưới khu vực và trao đổi kinh nghiệm, tham quan, học tập; Tăng cường năng lực của các cơ quan quản lý AHP để thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương. Thúc đẩy tầm quan trọng của các vùng đệm AHP đối với mục tiêu phát triển nông thôn và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Các hoạt động bao gồm: quy hoạch sử dụng đất, giảm thiểu mối đe dọa, bảo tồn rừng bền vững

Để triển khai các mục tiêu này, một số giải pháp được đưa ra bao gồm: Xây dựng Kế hoạch quản lý/Phương án quản lý rừng bền vững bao gồm: phân vùng, nhiệm vụ trong các AHP được chọn; Tăng cường năng lực của các ban quản lý AHP, cán bộ và các bên liên quan khác trong quản lý AHP; Triển khai các công cụ và phương pháp giám sát, đánh giá tại các AHP; Thúc đẩy giải quyết xung đột đối với các vấn đề xâm lấn, vi phạm ranh giới trong AHP; Tăng cường các chương trình thực thi pháp luật về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học; Tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương. Thúc đẩy vai trò, tầm quan trọng của các vùng đệm AHP đối với mục tiêu phát triển nông thôn và giảm thiểu biến đổi khí hậu; Thúc đẩy tài chính bền vững cho các AHP.

Theo ông Nguyễn Thành Vĩnh, việc hợp tác quản lý trong mạng lưới Vườn Di sản ASEAN sẽ mang lại nhiều lợi ích: Giúp tăng quyền tiếp cận tri thức truyền thống và khai thác bền vững của cộng đồng địa phương đối với tài nguyên thiên nhiên; tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương thông qua các chương trình phát triển sinh kế; tăng cường các nguồn tài trợ cho AHP; cải thiện năng lực quản trị AHP và phù hợp với các mục tiêu đề ra của Khung đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal (KM-GBF)

Trong khuôn khổ hội thảo, đại diện Vườn Quốc gia Hoàng Liên và Vườn quốc gia Bái Tử Long cũng đã trình bày tham luận về công tác quản lý bảo tồn đa dạng sinh học, sử dụng bền vững hệ sinh thái tại 2 khu vực. Đồng thời, các đại biểu cũng tham gia phiên trao đổi, thảo luận về các vấn đề bảo tồn thiên nhiên, sinh thái tại Vườn di sản ASEAN Việt Nam.

Kết luận hội thảo, ông Nguyễn Thành Vĩnh cho biết trong thời gian tới, theo lộ trình đến năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu có thêm 3 Vườn di sản ASEAN, phù hợp với mục tiêu đã đề ra trong Chiến lược Đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn năm 2050. Đây là danh hiệu thể hiện vị trí và vai trò của Việt Nam khi tham gia ASEAN cũng trong nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học.

Để duy trì và phát huy vị trí của Việt Nam trong ASEAN và danh hiệu AHP, Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học, phối hợp với Vụ Hợp tác quốc tế sẽ tham mưu cho Bộ TN&MT tiếp tục hoàn thiện hướng dẫn các địa phương lập hồ sơ tham gia Vườn Di sản ASEAN; hướng dẫn kỹ thuật về quản lý bảo vệ môi trường, thiên nhiên.

Trong năm nay, Bộ sẽ ban hành thông tư về quy trình kiểm kê, quan trắc đa dạng sinh học và thông tư hướng dẫn quy định kỹ thuật để các địa phương, vườn quốc gia triển khai. Bộ cũng đang nghiên cứu, ban hành tiêu chí đánh giá quản lý môi trường, di sản thiên nhiên với các địa phương. Đặc biệt, như các đại biểu đã nhắc tới, là thành lập mạng lưới AHP Việt Nam và xây dựng quy chế hợp tác để trao đổi kinh nghiệm giữa các chuyên gia, đánh giá hiệu quả quản lý khu bảo tồn.

Đối với các Vườn quốc gia, khu bảo tồn, ông Nguyễn Thành Vĩnh lưu ý các cơ sở cần lồng ghép các quy chế bảo vệ môi trường và phương án bảo tồn rừng bền vững. Ngoài ra, tiếp tục thực hiện công tác điều tra đánh giá công tác quản lý bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên; cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia về đa dạng sinh học; tổ chức giám sát, kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt về lâm nghiệp, thuỷ sản, đa dạng sinh học, đất đai và báo cáo cơ quan liên quan; tăng cường nhận thức, thu hút sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo tồn, đặc biệt là người dân vùng đệm.