Dự án bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan với mục tiêu bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, góp phần phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của Thừa Thiên Huế và TP. Đà Nẵng. Tổng kinh phí thực hiện dự án khoảng 42,3 tỷ đồng, trong đó ngân sách của Thừa Thiên Huế 50% và TP. Đà Nẵng 50%; được tiến hành xây dựng trong 2 năm (2019 - 2020).
Nội dung và quy mô đầu tư các hạng mục đáng chú ý: Tu bổ, phục hồi công trình Hải Vân Quan; công trình Thiên hạ đệ nhất hùng quan; các tường thành nhà Nguyễn; nhà Trú Sứ 3 gian, nhà Vũ Khố 3 gian; phục hồi tuyến bậc cấp từ Hải Vân Quan xuống phía nam; tuyến đường Thiên Lý từ Thiên hạ đệ nhất hùng quan đi Huế.
Ngoài ra, tu bổ đoạn đường nối Hải Vân Quan và Thiên hạ đệ nhất hùng quan bằng đá xếp theo dấu tích nguyên gốc; tu bổ, phục hồi hệ thống tường chắn đất bằng đá, bậc cấp và nền xếp đá khu vực nhà Trú Sứ và nhà Vũ Khố; tu bổ chống xuống cấp 5 lô cốt; bia chiến thắng Đồn Nhất được điều chỉnh hướng và hình thức kiến trúc bia phù hợp cảnh quan, không gian kiến trúc… Đồng thời, tôn tạo cảnh quan xung quanh và xây dựng cơ sở hạ tầng để phục vụ đón tiếp khách tham quan, du lịch và nghỉ dưỡng tại khu vực này.
“Sau khi Hải Vân Quan được phục hồi, tôn tạo, gắn với việc phát huy giá trị di tích thì sẽ trở thành điểm khai thác du lịch rất tốt. Đây cũng sẽ là điểm nhấn du lịch trên con đường di sản miền Trung và là biểu tượng của sự kết nối, hợp tác giữa hai địa phương Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế. Vì đây là di tích cấp quốc gia, do đó việc tu bổ, phục hồi di tích phải được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bộ Xây dựng cho ý kiến trước khi thực hiện dự án...”- ông Võ Lê Nhật, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho hay.
Được biết, Hải Vân Quan thuộc địa giới hành chính của thị trấn Lăng Cô (huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) và phường Hòa Hiệp Bắc (quận Liên Chiểu,TP. Đà Nẵng); là một cụm di tích lịch sử về kiến trúc được xây từ thời Nguyễn. Sau khi xây xong, vua Minh Mạng đã cho khắc ba chữ “Hải Vân Quan” lên cổng hướng về phía tỉnh Thừa Thiên Huế và sáu chữ “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” lên cổng hướng về phía Đà Nẵng. Nơi đây mang nét đẹp kỳ vĩ, cổ kính khó đâu sánh bằng.
Do không rõ ràng trong việc phân cấp quản lý giữa hai địa phương Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng mà một thời gian dài Hải Vân Quan bị bỏ hoang, xuống cấp nghiêm trọng. Vào tháng 5/2017, Hải Vân Quan đã được Bộ VHTT&DL trao bằng xếp hạng di tích lịch sử quốc gia và kiến trúc nghệ thuật; nhằm bảo vệ, tôn tạo, trùng tu, phát huy những giá trị vốn có.
Qua thống kê, Hải Vân Quan trung bình mỗi ngày thu hút khoảng 6.000 lượt người đến thăm quan. Từ ngày 5/5/2018 đến 3/9/2018 vừa qua, Bộ VHTT&DL đã cho phép Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia tiến hành khai quật khảo cổ tại di tích Hải Vân Quan, xuất hiện nhiều dấu tích quan trọng…
