“Gác nước” bên dòng Mã giang

Ký ức trận lũ lịch sử

Lên tới Mường Lát, anh chị em trong đoàn ai cũng mong đến ngay với Trạm Thủy văn Mường Lát để nghe những câu chuyện của các quan trắc viên thủy văn - những người cách đây gần 6 tháng đã sang nước bạn Lào để truyền số liệu về trận lũ lịch sử quét qua địa bàn các huyện phía Tây tỉnh Thanh Hóa cuối tháng 8/2018.

Tiếp chúng tôi ngay bên dòng Mã giang thuộc bản Nà Khà, xã Tén Tằn huyện Mường Lát, nơi mỗi ngày, các quan trắc viên thực hiện ít nhất 8 “ốp” đo và lấy dữ liệu về thủy văn sông Mã, Trạm trưởng Trạm Thủy văn Mường Lát - kỹ sư Lê Xuân Tình dường như vẫn bàng hoàng và nhớ như in về trận lũ lịch sử. Đó là ngày 27/8/2018, khi nhận được các bản tin dự báo cảnh báo của Đài KTTV tỉnh Thanh Hóa về việc: “Do ảnh hưởng của rãnh thấp có trục qua Bắc Bộ sẽ có gây mưa to đến rất to ở khu vực tỉnh Thanh Hóa, đặc biệt, chú ý ở miền núi. “Không chỉ là bản tin mà điện thoại của chúng tôi luôn “bỏng máy” khi nghe chỉ đạo của lãnh đạo Trung tâm KTTV Quốc gia và lãnh đạo Đài KTTV khu vực Bắc Trung Bộ về việc bằng mọi cách đảm bảo công tác dự báo, đồng thời, đảm bảo an toàn cho anh em” - anh Lê Xuân Tình kể.

Nhận lệnh, Trạm Thủy văn Mường Lát đã huy động 100% quân số ứng trực, phân công nhiệm vụ cho từng quan trắc viên và triển khai công tác thực hiện đối phó với nguy cơ lũ dữ trên dòng sông Mã. Cụ thể: Ngày 28/8, tại Trạm đã có mưa lớn, quan trắc được 67,3mm và chủ động chuyển bản tin đến Ban Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn huyện Mường Lát để phối hợp thực hiện. Ngày 29/8 chủ động tăng chế độ quan trắc hàng giờ để nắm bắt tình hình lũ có nguy cơ tăng đột biến. Do mưa của cơn bão số 3 và số 4 tại địa phương đã có mưa to nên lượng nước tích trữ trong lòng đất đã nhiều, kết hợp mưa ảnh hưởng rãnh thấp đã gây nên sạt lở nhiều trên tuyến Quốc lộ 15C và các tuyến đường trên địa bàn huyện.     

Đỉnh cao của đợt mưa lũ là vào ngày 29/8, khi nước mũ và mưa lớn xuất hiện, Trạm đã chủ động tăng chế độ quan trắc và thu thập số liệu báo cáo nhanh về Đài KTTV khu vực Bắc Trung Bộ và Đài KTTV tỉnh Thanh Hóa. Đến 8 giờ ngày 30/8/2018, mưa lớn, đường bắt đầu sạt lở, lúc 6 giờ,  khu vực cổng Đoàn kinh tế quốc phòng 5 cách Trạm 3km, nước và đất đá đã tràn xuống không qua được, xuống cách đầu thị trấn 3km bị sạt đường hoàn toàn.

Khi đó, tất cả các hệ thống sóng điện thoại và mạng Internet tại Mường Lát bị mất, Trạm đã chủ động sang khu vực cửa khẩu quan hệ với nước bạn Lào để xin truyền số liệu. Lúc 6 giờ đến 7 giờ ngày 30/8, tần suất lũ tăng nhanh ở mức 1m 19cm kèm mưa lớn. Các quan trắc viên Trạm Thủy văn Mường Lát liên tục sang Trạm Cửa Khẩu và Hải Quan Lào liên tục cập nhật thông tin chuyển số liệu. Đến 19 giờ ngày 30/8 và ngày 1/9/2018, sóng điện thoại của Lào cũng bị mất tín hiệu, anh em đã đi bộ xuống Thị trấn để nhờ sóng Visat để chuyển số liệu song đường sạt quá lớn nên việc di chuyển gặp nhiều khó khăn và nguy hiểm không qua được và quay lại tiếp tục sang Lào để dò sóng điện thoại và đã truyền được tin về Đài KTTV khu vực Bắc Trung Bộ.

Trạm trưởng Lê Xuân Tình nhớ lại: “Khi đó, chúng tôi không ngại lũ dữ, không sợ đường trượt lở, chỉ biết đội mưa vừa đi vừa chạy sang Lào để làm sao cung cấp đủ thông tin dự báo cho Đài KTTV Bắc Trung Bộ và Trung tâm Dự báo KTTV để có bản tin kịp thời…”. Tiếp lời Trạm trưởng Lê Xuân Tình, Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia Hoàng Đức Cường thông tin thêm: “Những ngày đó, anh chị em từ Trung tâm điều hành KTTV Quốc gia ngóng từng giờ, từng phút về tình hình mưa lũ từ miền Tây Thanh Hóa. Biết đồng nghiệp của mình tại Trạm Mường Lát phải thay nhau lặn lội sang Lào truyền tin, lãnh đạo Tổng cục KTTV và Trung tâm KTTV Quốc gia chúng tôi lòng như lửa đốt nhưng cũng chỉ biết động viên anh em cố gắng đảm bảo liên lạc thông suốt và một điều không thể thiếu đó là tuyệt đối an toàn. May sao, sau đợt lũ lịch sử đó, các quan trắc viên của chúng tôi đều mạnh khỏe và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao”.

Lạc quan canh lũ dữ nơi biên ải

Được thành lập năm 1960 trên địa bàn bản Na Khà, xã Tén Tằn, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa, Trạm Thủy văn Mường Lát có chức năng tổ chức thực hiện công tác quan trắc, đo đạc, thu thập, điện báo số liệu khí tượng thủy văn phục vụ công tác điều tra, khảo sát khí tượng thủy văn, công tác dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn; quan trắc định vị sét, giám sát biến đổi khí hậu…

Trực tiếp được cùng các anh làm nhiệm vụ của mình trên dòng sông Mã, chúng tôi cảm nhận được lòng yêu nghề của các quan trắn viên trẻ của Trạm Thủy văn Mường Lát. Vừa thuần thục thực hiện công việc đo lưu lượng nước, quan trắc viên Hà Xuân Tiến vừa nói như “thuộc lòng”: Trạm Thủy văn Mường Lát có 5 anh em. Chúng tôi thực hiện quan trắc, đo đạc các yếu tố thủy văn tại đoạn sông đặt trạm bao gồm: Quan trắc, đo đạc lượng mưa; quan trắc nhiệt độ nước; quan trắc, đo đạc mực nước sông; đo đạc lưu lượng nước; quan trắc, đo đạc lưu lượng chất lơ lửng; điện báo các yếu tố khí tượng thủy văn về Đài KTTV khu vực Bắc Trung Bộ và Đài KTTV tỉnh Thanh Hóa, Tổng cục Khí tượng Thủy văn theo quy định và khi có yêu cầu riêng…

Khi chúng tôi hỏi về khó khăn ở Trạm ai cũng chững lại. Xa gia đình, công tác ở vùng biên ải với quang năm khi gió Lào nắng rát da, khi gió Đông heo hút như muốn thổi bay mỗi khi an hem cheo leo từ trạm xuống xuồng ra giữa dòng sông làm nhiệm vụ. Nhưng người em út Diệp Huy Hoàng - sinh năm 1990 vẫn cười giòn tan: “Khó! Nhưng Trạm như một gia đình. Ở đây, anh em, chú cháu luôn đùm bọc nhau để lạc quan làm việc, lạc quan phấn đấu. Chỉ cần nghe tin dưới xuôi lưu vực hạ nguồn sông Mã, sông Chu chủ động ứng phó tốt với mưa lũ là chúng em lại có động lực làm việc”.

Niềm vui lớn nhất trong những ngày đầu năm mới Kỷ Hợi 2019 của anh em Trạm Thủy văn Mường Lát là được đón lãnh đạo Tổng cục KTTV, lãnh đạo Đài KTTV Bắc Trung Bộ đến thăm và làm việc. Sau khi thăm, kiểm tra cả khu vực cơ sở vật chất cũ và mới của Trạm Thủy văn Mường Lát, thay mặt lãnh đạo Tổng cục KTTV, PSG. TS Trần Hồng Thái - Phó Tổng Cục trưởng Phụ trách Tổng cục KTTV đã ghi nhận và biểu dương tinh thần, vượt khó khăn, hoàn thành các công việc được giao. PSG. TS Trần Hồng Thái đặc biệt ấn tượng với sáng tạo sang Lào để làm tốt công tác dự báo trong trận lụt lịch sử tháng 8/2018. 

Để làm tốt nhiệm vụ trong thời gian tới, Phó Tổng Cục trưởng Phụ trách Tổng cục KTTV Trần Hồng Thái đề nghị, lãnh đạo Trạm Thủy văn Mường Lát tiếp tục phát huy tinh thần lao động, sáng tạo và vượt khó để tổ chức quan trắc đo đạc các yêu tố trên phục vụ công tác điều tra cơ bản lĩnh vực KTTV; phục vụ công tác dự báo lũ cho Trung, Hạ lưu sông Mã, đặc biệt là trong mùa mưa lũ để góp phần trong công tác phòng tránh thiên tai trên địa bàn huyện Mường Lát nói riêng tỉnh Thanh Hóa và khu vực Bắc Trung Bộ nói chung. PGS. TS Trần Hồng Thái đề nghị, Huyện ủy, UBND huyện Mường Lát tăng cường phối hợp, tạo điều kiện để Trạm Thủy văn Mường Lát hoàn thành nhiệm vụ được giao.