Dùng công cụ kinh tế để tạo đột phá trong bảo vệ môi trường

Thông tin được đưa ra tại cuộc họp về Dự án “Tổng kết, đánh giá và đề xuất hoàn thiện hệ thống các công cụ kinh tế, dựa vào nguyên tắc thị trường cho bảo vệ môi trường ở Việt Nam”, do Thứ trưởng Bộ TN&MT chủ trì, vào sáng ngày 19/2, tại Hà Nội.

Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân phát biểu chủ trì cuộc họp

Dự án do Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT thực hiện, từ năm 2020 – 2021, với mục tiêu điều tra, đánh giá hiện trạng sử dụng các công cụ kinh tế và ác cơ chế dựa vào thị trường để đề xuất các công cụ, cơ chế, lộ trình và các giải pháp phù hợp, góp phần hoàn thiện các nội dung của pháp luật bảo vệ môi trường ở Việt Nam trong bối cảnh thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.

Nhấn mạnh đến tầm quan trọng của các công cụ kinh tế trong quản lý môi trường, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh – Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT cho biết, nhiều nước trên thế giới như Úc, Bỉ, Canada, Đan Mạch, Phần Lan…đã áp dụng hiệu quả quy định về phí ô nhiễm không khí, phí ô nhiễm nước, phí rác thải, phí sử dụng môi trường, thuế môi trường, phí sản phẩm…Những công cụ kinh tế này dựa trên nguyên tắc thị trường, sẽ khắc phục được thất bại thị trường trong quản lý môi trường; tối thiểu hóa chi phí làm giảm ô nhiễm so với công cụ dựa vào quy định; đồng thời khuyến khích các chủ thể gây ô nhiễm đầu tư đổi mới công nghệ.

Đây cũng là việc thể chế hóa nguyên tắc: “người gây ô nhiễm môi trường và suy thoái tài nguyên phải trả chi phí khắc phục và tái tạo”, “người sử dụng, hưởng lợi từ tài nguyên và môi trường phải trả tiền”; từ đó, điều chỉnh hành vi của nhà sản xuất và nhà tiêu dùng; tạo nguồn thu ngân sách hoặc nguồn tài chính để cung cấp các hàng hóa và dịch vụ môi trường.

“Tại Việt Nam, vấn đề đặt ra là làm thế nào để vận dụng các nguyên tắc, cơ chế thị trường vào trong công tác bảo vệ môi trường để tạo ra động lực cho các bên thay đổi hành vi”, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh gợi mở.

Theo tổng hợp của Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT, công cụ kinh cho bảo vệ môi trường đã được áp dụng trong một số lĩnh vực ở Việt Nam, như trong chỉ trả dịch vụ môi trường, đến ngày 31/12/2018, cả nước đã thu được 2.937,9 tỷ đồng tiền dịch vụ môi trường rừng. Về phí, số phí thu từ nước thải năm 2017 là hơn 2.1000 tỷ đồng, thu phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản năm 2017 là hơn 2.452 tỷ đồng. Về thuế, theo dự toán ngân sách năm 2019 được Quốc hội thông qua, dự kiến số thu thuế bảo vệ môi trường là 68.926 tỷ đồng.

Tuy nhiên, bất cập về công cụ kinh tế cho bảo vệ môi trường ở Việt Nam nằm ở chỗ, thuế môi trường, phí môi trường hay các hình thức ký quỹ phục hồi môi trường chưa được thể hiện đầy đủ và chưa sát với thực tiện để huy động đủ nguồn lực đầu tư trở lại cho bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, vẫn còn hạn chế trong quy định phân bổ và sử dụng nguồn thu từ thuế, phí và các nguồn tài chính khác cho bảo vệ môi trường…

Toàn cảnh cuộc họp

Khắc phục những tồn tại này, Dự án “Tổng kết, đánh giá và đề xuất hoàn thiện hệ thống các công cụ kinh tế, dựa vào nguyên tắc thị trường cho bảo vệ môi trường ở Việt Nam” hướng đến việc đề xuất hệ thống các công cụ kinh tế, cơ chế dựa vào thị trường cho bảo vệ môi trường ở Việt Nam. Đồng thời, đề xuất lộ trình tái cấu trúc, giải pháp để phát huy vai trò của hệ thống các công cụ kinh tế này trong bối cảnh thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Dự án cũng sẽ xây dựng dự thảo các điều khoản quy định về công cụ kinh tế, cơ chế dựa vào thị trường trong pháp luật bảo vệ môi trường sửa đổi”, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh thông tin.

Đánh giá cao ý nghĩa của Dự án này, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh, kết quả quan trọng mà Dự án đem lại là đề xuất các chính sách pháp lý, các cơ chế để áp dụng hệ thống công cụ kinh tế vào tình hình thực tiễn trong bảo vệ môi trường ở Việt Nam. Định hướng sử dụng công cụ kinh tế, dựa vào nguyên tắc thị trường cho bảo vệ môi trường sẽ được thể chế hóa trong Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi), là cơ sở pháp lý quan trọng để tạo sự đột phá trong bảo vệ môi trường ở nước ta. Để môi trường, thực sự là một trong ba trụ cột của phát triển bền vững đất nước.

Thứ trưởng chỉ đạo, Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT kết hợp cùng các chuyên gia trong và ngoài nước để hoàn thành dự án này vào tháng 6/2021.