Độc đáo Tết Xíp Xí của người Thái Phù Yên

27/08/2018 20:05

Ông Cầm Văn An, Phó Chủ tịch UBND xã Quang Huy cho biết: Nhằm bảo tồn và phát huy nét đẹp truyền thống văn hóa của đồng bào dân tộc Thái huyện Phù Yên nói chung, xã Quang Huy nói riêng và thông qua các hoạt động của ngày Xíp Xí góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc, hàng năm, cứ đến ngày 14/7 âm lịch, UBND xã Quang Huy tổ chức Tết Xíp Xí cho người dân.

(TN&MT) - Hàng năm, cứ đến ngày 14 tháng 7 âm lịch, người Thái trắng ở xã Quang Huy, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La sẽ tụ họp bên gia đình, cùng vui ngày Tết Xíp Xí.
Hội thi ẩm thực tại nhà truyền thống xã Quang Huy
Hội thi ẩm thực tại nhà truyền thống xã Quang Huy

Các hoạt động năm nay gồm tổ chức giao lưu văn nghệ, thi ẩm thực tại nhà truyền thống xã Quang Huy; các trò chơi dân gian gồm đánh yến, ném còn… Các hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc, đặc trưng vùng đất Quang Huy, Phù Yên.

Xíp Xí (tiếng Thái nghĩa là ngày 14). Theo quan niệm của người Thái trắng Quang Huy, đây là ngày Tết để con cháu hướng về tổ tiên, đồng thời, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ. Vì vậy, ở nhiều nơi, đồng bào còn gọi Xíp xí là Tết trẻ con. Vào ngày này, trẻ em được ông bà, cha mẹ may cho những bộ quần áo rực rỡ sắc màu để mặc đi chơi Tết. Ngoài ra, Tết còn có ý nghĩa như dịp "sơ kết" và ăn mừng cho thành quả lao động vất vả trong sáu tháng đầu của một năm. Trong ngày lễ, trẻ con không phải chăn trâu, làm việc nhà mà được vui chơi thoải mái.

Mâm cơm ngày Tết Xíp Xí không thể thiếu thịt vịt và bánh ít
Mâm cơm ngày Tết Xíp Xí không thể thiếu thịt vịt và bánh ít

Tết Xíp xí có 2 phần, phần “Mo” tức thờ cúng tổ tiên, nhớ công ơn người khai phá tạo mường, lập bản và phần ăn uống, vui chơi văn hóa, văn nghệ. Ở phần “Mo”, đồ vật cúng có nhiều thứ như rượu, thịt, “khẩu đăm, đen” tức cơm nếp nhuộm màu đem, đỏ… Song, có 2 thứ không thể thiếu là thịt vịt và bánh ít. “Bánh ít” (hay còn gọi là bánh cặp) được làm từ bột nếp ngon, trong có nhân bằng đỗ nho nhe (hay gọi là đỗ đen), thịt băm và hạt tiêu đen.

Gạo nếp sau khi đãi sạch, sẽ được xay thành bột. Gạo đạt tiêu chuẩn thì khi xay ra bột trắng và mịn như bột lọc, nhào không bị cứng và cả khi bột sống đã rất thơm. Lá để gói bánh cũng phải được chọn lựa rất kỹ bằng lá cây chuối rừng. Bột nhào xong sẽ được tán dẹt, bỏ nhân và nặn tròn lại như quả trứng. Trên mỗi mảnh lá chuối sẽ có hai quả bánh đặt ở hai đầu lá, được từ từ cuốn lại thành một ống dài. Ðôi bàn tay khéo léo của người làm bánh sẽ cầm đỡ hai đầu, nhẹ nhàng vặn ngược chiều nhau, cuối cùng gập lại và buộc chặt bằng lạt giang. Lạt phải được chẻ mỏng, dai để khi buộc sẽ rất mềm và không làm gẫy lá.

Sau đó, bánh được đưa lên đồ bằng chõ gỗ. Làm như vậy là để bánh vừa không bị nhão lại giữ được hương vị đặc trưng. Cùng với bánh ít là thịt vịt. Người ta giải thích rằng con vịt gắn bó với đồng ruộng, sông suối, đời sống sản xuất của con người. Xíp xí cúng thịt vịt là muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa; con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi theo dòng sông nước. Còn bánh ít gói theo cặp tượng trưng cho đôi lứa hạnh phúc…

buổi chiều ngày Xíp Xí, chính quyền nhiều địa phương còn tổ chức hội vui chung
Buổi chiều ngày Xíp Xí, chính quyền nhiều địa phương còn tổ chức hội vui chung

Tết Xíp Xí được tổ chức theo từng gia đình, có nơi theo dòng họ và tùy từng hoàn cảnh gia đình mà tổ chức to, nhỏ khác nhau. Sau khi cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng ngồi quây quần bên mâm cỗ. Con cháu chúc người già sống lâu trăm tuổi; người lớn cầu mong lớp trẻ yên vui, khỏe mạnh.

Với người Thái trắng Quang Huy, Xíp Xí cũng là dịp đồng bào thể hiện lòng mến khách của mình. Khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu, chu đáo, được thưởng thức những món ăn đặc trưng chỉ có trong ngày Tết Xíp Xí. Dịp này, gia đình nào càng mời được nhiều bà con, khách khứa đến dự càng may mắn. Vui vẻ là vậy song bà con không quên nhắc nhau ăn uống phải chừng mực để Tết Xíp xí đảm bảo linh thiêng, an toàn và lành mạnh.

Ngày nay, buổi chiều ngày Xíp Xí, chính quyền nhiều địa phương còn tổ chức hội vui chung. Tức là tổ chức cho bà con vui chơi các trò chơi dân gian như ném còn, đẩy gậy và múa, hát các bài dân ca mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Để rồi, những ai từng được tham gia, chứng kiến không khí Tết Xíp Xí cùng nhân dân các dân tộc xã Quang Huy, dù chỉ một lần cũng chắc chắn không thể nào quên.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đừng bỏ lỡ
Độc đáo Tết Xíp Xí của người Thái Phù Yên
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO