Điện Biên: Hiệu quả từ phân vùng cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá

Khu vực xã Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông được cắm biển cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá.

Các hiện tượng thời tiết bất thường, cùng với các hoạt động nhân sinh như phá rừng, khai khoáng, xây dựng các công trình giao thông, nhà cửa… thúc đẩy các quá trình tai biến địa chất, đặc biệt là hiện tượng trượt lở đất đá, lũ ống, lũ quét phát triển mạnh mẽ với quy mô ngày càng lớn, mức độ thiệt hại ngày càng tăng, đe dọa đến an sinh cộng đồng. Trượt lở đất đá, lũ quét đã xảy ra đặc biệt nghiêm trọng tại nhiểu địa phương, gây thiệt hại lớn về tính mạng và tài sản của nhân dân.

Đề án Điều tra, đánh giá và phân vùng cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá các vùng miền núi Việt Nam” được triển khai thực hiện trên cơ sở Quyết định số 351/QĐ-TTg ngày 27/3/2012. Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản chủ trì, phối hợp với các đơn vị trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện.

Bản đồ phân vùng cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá (TLĐĐ) khu vực tỉnh Điện Biên, tỷ lệ 1:50.000 đã xác định toàn vùng điều tra có nguy cơ trượt lở đất đá ở 5 mức độ khác nhau. Trong đó, diện tích phân bố của các khu vực có nguy cơ trượt lở đất đá rất cao vào khoảng 2.200km², chiếm 23% tổng diện tích tự nhiên tỉnh Điện Biên; nguy cơ cao khoảng 3.400km², chiếm 36%; nguy cơ thấp, chiếm 13%; nguy cơ rất thấp (chưa xác định có TLĐĐ hoặc không xảy ra), chiếm 14,5%.

Đánh giá tổng thể theo đơn vị hành chính cấp tỉnh trong toàn bộ các vùng miền núi Việt Nam thì Điện Biên được xác định là tỉnh có mức độ nguy cơ TLDĐ rất cao. Trong số 10 đơn vị hành chính, có 6 huyện, thị có nguy cơ TLĐĐ rất cao là các huyện: Mường Nhé, Nậm Pồ, Điện Biên, Điện Biên Đông, Mường Chà và T.X Mường Lay; 4 huyện xác định có nguy cơ TLĐĐ cao là: Mường Ảng, Tủa Chùa, Tuần Giáo và T.P Điện Biên Phủ. Ngoài ra, trong tổng số 112 xã phường của tỉnh Điện Biên, xác định có 59 xã có nguy cơ TLĐĐ rất cao; 33 xã nguy cơ TLĐĐ cao và 20 xã có nguy cơ TLĐĐ trung bình, thấp và rất thấp.

Trường Tiểu học Tìa Dình, được phá dỡ và di chuyển đén vị trí an toàn.

Tình trạng sụt lún, trượt lở tại xã Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông là một ví dụ thực tế cho thấy nguy cơ TLĐĐ trên địa bàn tỉnh Điện Biên. Theo đó, mùa mưa năm 2018, đặc biệt là thời điểm cuối tháng 8, đầu tháng 9/2018, trên địa bàn xã Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông đã xảy ra các trận mưa lớn kéo dài gây sự cố lún, nứt và trượt lở đất khá nghiêm trọng, đặc biệt là tại khu vực Trung tâm xã. Thời điểm đó, có 44 hộ dân bị ảnh hưởng, trong đó 4 căn nhà bị sụp, 10 nhà dân nứt vỡ tường, hơn 10 lớp học của trường Tiểu học Tìa Dình bị nứt tường, vặn chéo mái, trụ sở UBND xã cũng bị ảnh hưởng. Tổng diện tích lún trượt khoảng 1 ha; mức độ, tốc độ nứt đất ngày càng nhiều và nhanh.

Thực hiện Văn bản số 2827/UBND-KTN ngày 4/10/2018 của UBND tỉnh Điện Biên, về việc khắc phục nguy cơ sụt lún, trượt lở khu vực Trung tâm xã Tìa Dình, năm 2019, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã thực hiện dự án điều tra hiện trạng, nguyên nhân, dự báo nguy cơ sụt lún, trượt lở khu vực trung tâm xã Tìa Dình, trên cơ sở đó, tham mưu cho UBND tỉnh Điện Biên xem xét, xử lý, để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người dân và tài sản khu vực bị ảnh hưởng.

Đến năm 2019, khu vực Trung tâm xã Tìa Dình có gần 140 vị trí xuất hiện khe nứt, sụt lún, các khe sụt lún phát triển không liên tục với chiều dài thay đổi từ 2m đến 60m; chiều rộng (độ mở) thay đổi từ 0,1 - 1,5cm đến 10 - 25cm; độ sụt lún thay đổi từ 2cm đến 80cm. Hoạt động sụt lún xảy ra trên hầu khắp phạm vi phân bố của khối vật liệu trượt lở cổ và trên vỏ phong hóa ở sườn núi đối diện UBND xã với diện tích khoảng 13,5 ha.

Để phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại và mang tính ổn định lâu dài, tỉnh Điện Biên đã xây dựng phương án di dời các công trình Trụ sở UBND xã, trường tiểu học, bưu điện, khu nội trú trường trung học cơ sở và 73 hộ dân trong toàn bộ phạm vi bị ảnh hưởng ra khỏi khối trượt sạt đến vị trí mới an toàn. Trong đó, 23 hộ dân được bố trí đất tái định cư.

Khu vực bản Pa Xa Xá, xã Pa Thơm, huyện Điện Biên là một trong những điểm có nguy cơ trượt lở đất đá rất cao.

Để giảm thiểu thiệt hại do TLĐĐ gây ra, đối với từng mức độ cảnh báo về nguy cơ TLĐĐ, tỉnh Điện Biên đã có những cảnh báo riêng về bố trí sắp xếp dân cư và xây dựng các công trình. Đặc biệt, với 59 xã có nguy cơ TLĐĐ rất cao, được cảnh báo là không thể sinh sống được, cần di dời ngay dân cư và có biện pháp phòng tránh thỏa đáng đối với các công trình khác đang bị đe dọa. Các khu vực có nguy cơ TLĐĐ cao thì có thể sinh sống được nếu có biện pháp phòng tránh thỏa đáng, không xây dựng công trình mới. Các khu vực có nguy cơ TLĐĐ trung bình, có thể sinh sống và xây dựng các công trình mới được, nhưng cần chú ý thực hiện các biện pháp phòng tránh giảm thiểu thiệt hại. Và đối với các khu vực nguy cơ TLĐĐ thấp, cần chú ý các giải pháp phòng tránh lâu dài.

Theo Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, tỉnh Điện Biên nên cắm biển cảnh báo nguy cơ TLĐĐ tại một số điểm có nguy cơ trượt lở lớn. Cùng với đó, cần rà soát, đề xuất với Bộ Tài nguyên và Môi trường về các khu vực trọng điểm về TLĐĐ gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân để điều chỉnh điều tra nguy cơ TLĐĐ tại các xã trọng điểm.

Khi phân vùng cảnh báo khu vực có nguy cơ TLĐĐ với những mức độ khác nhau trên địa bàn tỉnh Điện Biên sẽ là cơ sở khoa học để chính quyền địa phương quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sắp xếp lại dân cư đảm bảo ổn định, bền vững; đồng thời đảm bảo cho nhân dân và chính quyền địa phương có thể lồng ghép các phương án chuẩn bị kế hoạch và biện pháp phòng, tránh, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai TLĐ Đ gây ra.