Đất trên thế giới đang chịu áp lực rất lớn

Thuốc diệt cỏ Glyphosate được phun tại một cánh đồng ngô ở Tây Bắc nước Pháp. Ảnh: Jean-François Monier/AFP/Getty

Ô nhiễm không có biên giới

Đất là kho dự trữ carbon hoạt động lớn nhất, sau đại dương, do đó, nó rất quan trọng trong việc chống lại cuộc khủng hoảng khí hậu. Tuy vậy, báo cáo cho biết ô nhiễm công nghiệp, khai thác mỏ, canh tác và quản lý chất thải kém đang “đầu độc” đất, trong khi đó, nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền” không có ở nhiều quốc gia.

Báo cáo trên cho biết các chất gây ô nhiễm bao gồm kim loại, xyanua, DDT và các loại thuốc trừ sâu khác, và các hóa chất hữu cơ tồn tại lâu dài như PCB, làm cho thực phẩm và nước không an toàn, làm giảm năng suất của các cánh đồng và gây hại cho động vật hoang dã. Tuy nhiên, họ cho biết hầu hết các chất ô nhiễm thải ra trong đất không dễ dàng định lượng được và do đó thiệt hại thực sự vẫn chưa chắc chắn.

Theo báo cáo, kể từ năm 2000, sản lượng hóa chất công nghiệp trên toàn cầu mỗi năm đã tăng gấp đôi lên 2,3 tỷ tấn và dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi vào năm 2030, có nghĩa là ô nhiễm đất dự kiến sẽ tiếp tục gia tăng. Liên Hợp Quốc cũng cảnh báo về các chất gây ô nhiễm mới bao gồm dược phẩm, chất kháng khuẩn dẫn đến vi khuẩn kháng thuốc và nhựa.

Qu Dongyu, người đứng đầu Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) cho biết: “Đất đai trên toàn cầu đang chịu áp lực vô cùng lớn. Lớp vỏ mỏng này của bề mặt Trái đất, đất, hỗ trợ tất cả sự sống trên cạn và tham gia vào nhiều dịch vụ hệ sinh thái quan trọng cần thiết cho môi trường cũng như sức khỏe và hạnh phúc của con người.”

Bà Inger Andersen, người đứng đầu Chương trình Môi trường của Liên Hợp Quốc (UHEP) cho biết: “Ô nhiễm đất có thể không nhìn thấy bằng mắt thường nhưng nó ảnh hưởng đến thực phẩm chúng ta ăn, nước chúng ta uống và không khí chúng ta thở. Ô nhiễm không có biên giới - chất gây ô nhiễm di chuyển qua đất, không khí và nước”.

Đề xuất giải pháp cho ô nhiễm đất

Theo một báo cáo khác của Liên Hợp Quốc về đa dạng sinh học đất, tương lai của đất dường như “ảm đạm” và tình trạng của đất đai cũng quan trọng như tình trạng khẩn cấp về khí hậu và sự tàn phá của thế giới tự nhiên trên mặt đất. Các nhà khoa học cho biết, kể từ cuộc Cách mạng công nghiệp, khoảng 135 tỷ tấn đất đã bị mất khỏi đất canh tác và do phải mất hàng nghìn năm để hình thành đất, nên việc bảo vệ và phục hồi khẩn cấp các loại đất rất cần thiết.

Báo cáo mới của Liên Hợp Quốc kết luận, các chất gây ô nhiễm đất có thể gây ra những hậu quả không thể khắc phục đối với sức khỏe con người và hệ sinh thái. Nguồn gây ô nhiễm đất lớn nhất không giống nhau ở từng khu vực. Vấn đề lớn nhất là ô nhiễm công nghiệp ở Tây Âu và Bắc Mỹ, ô nhiễm nông nghiệp ở châu Á, Mỹ Latinh và Đông Âu và khai thác mỏ ở châu Phi cận Sahara. Ở Bắc Phi và vùng Cận đông, ô nhiễm đô thị là nguồn ô nhiễm đơn lẻ lớn nhất.

“Ở nhiều quốc gia, vẫn còn thiếu các bước cơ bản để xác định bên chịu trách nhiệm về ô nhiễm. Theo dự báo, ô nhiễm đất sẽ gia tăng nếu không có sự thay đổi nhanh chóng trong mô hình sản xuất và tiêu dùng và cam kết chính trị hướng tới một nền quản lý thực sự bền vững, nơi thiên nhiên được tôn trọng hoàn toàn”, báo cáo chỉ rõ.

Bà Andersen nhấn mạnh: "Đã đến lúc kết nối lại với đất của chúng ta, vì đó là nơi khởi nguồn cho lương thực của chúng ta. Ô nhiễm đất không còn là một thực tế tiềm ẩn. Hãy để tất cả chúng ta cùng nỗ lực đưa ra giải pháp cho ô nhiễm đất”.

Để đất có thể mang lại giải pháp hy vọng cho cuộc khủng hoảng khí hậu, các nhà khoa học trong báo cáo mới của Liên Hợp Quốc đề xuất: “Cần có cam kết chính trị, kinh doanh và xã hội lớn hơn để tìm kiếm các giải pháp thay thế cho việc sử dụng các chất gây ô nhiễm độc hại cao, đồng thời, tăng cường đầu tư vào nghiên cứu, phòng ngừa và khắc phục hậu quả”.

Báo cáo nhấn mạnh, việc dọn dẹp sau khi ô nhiễm xảy ra có thể tiêu tốn hàng trăm triệu USD. Đất của thế giới cũng đang bị phá hủy bởi các yếu tố khác bao gồm xói mòn, axit hóa, nhiễm mặn và nén chặt.

Theo một báo cáo năm 2017, 1/3 diện tích đất trên hành tinh đang bị suy thoái nghiêm trọng và 24 tỷ tấn đất màu mỡ đang bị mất đi mỗi năm. Cũng trong năm đó, Bộ trưởng Môi trường Vương quốc Anh cho biết, chỉ còn 30 đến 40 năm nữa là quốc gia này có thể bị xóa sổ độ phì nhiêu của đất ở các nơi.