Chính sách đất đai mới gỡ vướng giải phóng mặt bằng
(TN&MT) - Triển khai Luật Đất đai 2024 và các Nghị định hướng dẫn thi hành, đến nay, nhiều địa phương đã ban hành các quyết định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trong đó đã có nhiều sáng tạo như thưởng tiến độ, tăng tiền bồi thường...
Luật Đất đai 2024 và các Nghị định hướng dẫn thi hành đã có những đổi mới căn bản trong quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất làm cơ sở pháp lý quan trọng giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trên thực tiễn thời gian qua.
Thực tiễn cho thấy, việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội; giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất luôn là vấn đề nóng; tình trạng khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị trong lĩnh vực đất đai phần lớn là từ việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất chưa bảo đảm được quyền lợi hợp pháp cho người bị thu hồi.
Theo Báo cáo tổng kết triển khai thi hành Luật Đất đai 2013 của Bộ TN&MT, các quy định của pháp luật về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã tạo hành lang pháp lý để tổ chức thực hiện, bảo đảm lợi ích hợp pháp và quyền có chỗ ở, ổn định đời sống, sản xuất và sinh kế đối với người có đất thu hồi; góp phần làm giảm các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai.
Công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư có chuyển biến rõ rệt, đã hạn chế tối đa việc thu hồi đất “tùy tiện”, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người sử dụng đất, nhất là đối với người nông dân trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã cơ bản bảo đảm công khai, dân chủ, đúng pháp luật. Tại nhiều địa phương đã chú trọng đến công tác lấy ý kiến góp ý của người có đất thu hồi về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thực hiện nghiêm túc việc tiếp thu, giải trình đối với các nội dung mà người dân còn băn khoăn, chưa đồng thuận.
Tuy nhiên, việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư còn nhiều vướng mắc, chưa được kịp thời tháo gỡ, một số địa phương thực hiện còn chậm, chưa đúng theo tinh thần của Nghị quyết 19 và với các quy định pháp luật, làm ảnh hưởng đến quyền lợi, đời sống và sinh kế của người có đất bị thu hồi, gây thất thoát ngân sách Nhà nước.
Bên cạnh đó, một số địa phương chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành; chưa làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, giải thích cho nhân dân hiểu rõ quy định của pháp luật hoặc né tránh, thiếu cương quyết, không giải quyết dứt điểm, làm cho việc giải phóng mặt bằng bị kéo dài nhiều năm. Ngoài ra, năng lực của một bộ phận đội ngũ cán bộ làm công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng còn hạn chế và thiếu chuyên nghiệp, đặc biệt là cán bộ ở các vùng cao.
Để giải quyết những vấn đề này, ông Nguyễn Đắc Nhẫn - Phó Vụ trưởng Vụ Đất đai cho biết, Luật Đất đai 2024 đã có những điểm mới đáng chú ý trong vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Cụ thể, Luật đã sửa đổi, bổ sung nguyên tắc bồi thường theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường, gồm: Được bồi thường bằng đất có cùng mục đích với đất bị thu hồi, bằng tiền, bằng đất khác, bằng nhà ở.
Luật cũng mở rộng thành phần Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư với sự tham gia của đại diện Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp, đại diện của người sử dụng đất có đất bị thu hồi… để đảm bảo sự khách quan, minh bạch, sự tham gia của các bên liên quan.
Đặc biệt, Luật quy định bồi thường, hỗ trợ đối với chủ sở hữu tài sản mà không đồng thời là chủ sử dụng đất, người bị ảnh hưởng bởi việc thu hồi đất.
Bên cạnh đó, về hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm việc làm cho hộ gia đình, cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất, Luật quy định hỗ trợ bằng tiền không quá 5 lần giá đất nông nghiệp cùng loại trong bảng giá đất của địa phương đối với toàn bộ diện tích đất nông nghiệp thu hồi nhưng không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp tại địa phương; hỗ trợ bằng hình thức đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm; hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ được vay vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh…
Để hướng dẫn những quy định này, Nghị định số 88/2024/NĐ-CP đã quy định chi tiết về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất gồm: Bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở khi Nhà nước thu hồi đất; UBND cấp tỉnh quy định tỷ lệ quy đổi, điều kiện bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở để bồi thường…; Hỗ trợ ổn định đời sống; Hỗ trợ ổn định sản xuất, kinh doanh; Hỗ trợ di dời vật nuôi; hỗ trợ để tháo dỡ, phá dỡ, di dời tài sản gắn liền với đất; Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm cho hộ gia đình, cá nhân; Hỗ trợ tái định cư.
Tại báo cáo của Bộ TN&MT gửi Thủ tướng Chính phủ mới đây về tình hình triển khai Luật Đất đai 2024, Bộ TN&MT cho biết, sau 3 tháng triển khai thi hành Luật Đất đai, với các quy định mới của Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành, bước đầu cho thấy các chính sách mới đã mang lại hiệu quả như việc thực hiện quyền của người sử dụng đất, công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, xác định giá đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… đã tạo được sự đồng thuận của đa số người dân, cộng đồng doanh nghiệp và sự thống nhất của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, góp phần giải phóng nguồn lực đất đai cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước...
Trường Giang
Những năm qua, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được tỉnh Lạng Sơn quan tâm chỉ đạo sát sao, với nhiều cách làm hiệu quả, góp phần đẩy nhanh tiến độ các dự án trên địa bàn.
Dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng) được thực hiện theo hình thức đối tác công tư (PPP) giai đoạn 1 có chiều dài khoảng 93,35km; tổng diện tích sử dụng đất cả dự án khoảng 572,77ha với tổng mức đầu tư trên 14.330 tỷ đồng. Trong đó, đoạn qua địa bàn huyện Tràng Định có chiều dài hơn 27km; tổng diện tích sử dụng đất trên 194ha qua địa phận 5 xã; tổng số hộ bị ảnh hưởng bởi dự án là 886 hộ.
Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) dự án, Ban Chỉ đạo GPMB huyện Tràng Định đã xây dựng kế hoạch phát động đợt thi đua cao điểm thực hiện GPMB từ ngày 11/10/2024-31/12/2024, để bàn giao toàn bộ mặt bằng cho nhà đầu tư thực hiện dự án.
“Cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị liên quan trên địa bàn huyện đã chủ động phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cán bộ, công chức; đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, vận động về công tác GPMB. Đã phát động cuộc vận động “Bàn giao đất trước - nhận bồi thường sau” và được nhân dân đồng tình ủng hộ. Đến nay đã vận động 884 hộ/886 hộ gia đình, cá nhân đồng thuận bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi công, bàn giao chiều dài tuyến là 27,08/27,13km (Đạt 99,8%). Mặt bằng sạch đang thi công là 19,938/27,13km (Đạt 73,49%); Tổng diện tích bàn giao là 194,08ha/194,47ha (99,8%)” - Chủ tịch UBND huyện Tràng Định Lèo Văn Hiệp cho biết.
Theo ông Chu Văn Thạch - Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Lạng Sơn, năm 2024, Lạng Sơn có 8 dự án trọng điểm đang triển khai thu hồi đất, GPMB. Để đảm bảo tiến độ triển khai dự án, công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục có nhiều đổi mới, quyết liệt, sát sao, hiệu quả hơn ngay từ cấp huyện. Các địa phương nơi triển khai dự án cơ bản thực hiện nghiêm trình tự, thủ tục thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đặc biệt, đã quan tâm chú trọng nâng cao chất lượng tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về bồi thường, GPMB, nhất là các quy định mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB vẫn tồn tại một số "điểm nghẽn", một số nội dung quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư không còn phù hợp, nhất là các quy định về mức hỗ trợ với người có đất bị thu hồi.
Thực hiện Luật Đất đai 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành, UBND tỉnh Lạng Sơn đã ban hành Quyết định số 43/2024/QĐ-UBND, quy định 4 nội dung Luật giao và 7 nội dung Nghị định giao về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh.
Trong đó, có 5 nội dung kế thừa quy định trước đó, do các quy định này từ khi triển khai thực hiện đến nay không có vướng mắc phát sinh, phù hợp tình hình thực tiễn và pháp luật đất đai hiện hành. Gồm: Bồi thường thiệt hại về nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất; Bồi thường chi phí tự cải tạo, sửa chữa, nâng cấp nhà ở cho người đang sử dụng nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước nằm trong phạm vi thu hồi đất phải phá dỡ; Bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng…
Có 3 nội dung quy định mới, gồm: Quy định về tỷ lệ quy đổi, điều kiện bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở để bồi thường cho người có đất thu hồi; Quy định về cơ chế thưởng đối với người có đất ở thu hồi bàn giao mặt bằng trước thời hạn; và Quy định về hỗ trợ tiền thuê nhà ở trong thời gian chờ bố trí tái định cư đối với người có đất ở bị thu hồi để thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị.
.jpg)
Bên cạnh đó đã quy định điều chỉnh tăng mức hỗ trợ với 3 nội dung: Tăng mức hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm bằng tiền; hỗ trợ tiền để tự lo chỗ ở đối với trường hợp đủ điều kiện được hỗ trợ tái định cư mà có nhu cầu tự lo chỗ ở; tăng diện tích suất đất tái định cư tối thiểu được quy định bằng đất ở đối với các phường thuộc TP.Lạng Sơn, thị trấn huyện, lỵ và thị trấn Đồng Đăng thuộc huyện Cao Lộc từ 60m2 lên 80m2, các thị trấn còn lại và các xã trên địa bàn tỉnh là 100m2.
Theo Sở TN&MT Lạng Sơn, các quy định mới theo Quyết định số 43/2024 về cơ bản, đảm bảo phù hợp tình hình thực tế của địa phương và có tính tương đồng về cơ chế, chính sách với một số tỉnh lân cận. Đặc biệt, với quy định mức tăng như trên sẽ giúp tạo sự đồng thuận của người có đất thu hồi, hài hòa lợi ích của người dân - Nhà nước - doanh nghiệp, góp phần giải quyết những bất cập trong thực tiễn, đưa Luật Đất đai 2024 và các văn bản hướng dẫn thi hành đi vào cuộc sống, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư, nhất là các dự án trọng điểm, nhằm khai thác tối đa thời cơ, lợi thế để phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Hoàng Nghĩa
Bà Rịa - Vũng Tàu đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, sớm cụ thể hóa các chính sách, nghị định, quy định mới của Luật Đất đai 2024 vào thực tiễn công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng (GPMB).
Thời gian qua, với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền và sự ủng hộ của người sử dụng đất có đất bị thu hồi, công tác bồi thường, GPMB thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tạo mặt bằng triển khai thực hiện nhiều công trình, dự án quan trọng, góp phần ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Tuy nhiên, trong quá trình bồi thường, GPMB vẫn xảy ra tình trạng người dân cố ý xây dựng các công trình nhà cửa trên đất đã quy hoạch.
Công tác kiểm tra, giám sát việc sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn trước đây chưa thực hiện đúng quy định (việc xây dựng nhà trái phép đã bị lập biên bản, có quyết định xử phạt vi phạm hành chính nhưng không kiên quyết trong thi hành quyết định…). Vấn đề này dẫn đến khó khăn cho các cơ quan Nhà nước, chủ đầu tư trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, gây phức tạp tình hình trên địa bàn và làm chậm tiến độ thực hiện dự án.
Bên cạnh đó, công tác kiểm kê, xét tính pháp lý, điều kiện để bồi thường, hỗ trợ đối với đất và tài sản trên đất còn gặp nhiều khó khăn. Cụ thể như: tình trạng lấn, chiếm đất do Nhà nước quản lý; đất không đủ điều kiện cấp giấy, không đủ điều kiện bồi thường; sai lệch diện tích đất so với Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; xây dựng nhà trái phép trên đất nông nghiệp hoặc xây dựng sau khi có kế hoạch sử dụng đất, thông báo thu hồi đất; người sử dụng đất không có mặt, không sinh sống tại nơi thu hồi đất.
Ngoài ra, một số địa phương thực hiện công tác bồi thường, GPMB và khảo sát giá đất cụ thể thực hiện còn chưa phù hợp. Việc khảo sát giá đất được tổ chức thực hiện ở giai đoạn sớm khi chưa thực hiện đo đạc, kiểm kê, xét tính pháp lý tài sản dẫn đến giá đất khảo sát chưa đầy đủ, còn thiếu vị trí, loại đất.
Đặc biệt là giá đất được khảo sát không cùng thời điểm UBND cấp huyện ban hành quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt bồi thường… dẫn đến tình trạng người dân khiếu nại liên quan đến thời điểm khảo sát giá, thời điểm thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường ngày càng tăng...
Ngày 1/8/2024 vừa qua, Luật Đất đai 2024 đã chính thức có hiệu lực, trong đó có một số nội dung mới về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất mang tính có lợi hơn đối với các hộ giải tỏa so với quy định của Luật Đất đai 2013.
Nhằm sớm đưa chính sách đất đai mới đi vào thực tiễn, góp phần giúp công tác GPMB đạt hiệu quả, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định số 30/2024/QĐ UBND ngày 9/10/2024 quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh.
Đồng thời, ngày 11/10/2024, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Văn bản số 8891/STNMT-QLĐĐ triển khai Quyết định số 30/2024/QĐ-UBND. Hiện UBND cấp huyện đã tổ chức triển khai và thực hiện tại địa phương, nhận được sự đồng tình ủng hộ của người dân. Qua đó, mặt bằng được người dân bàn giao sớm và đúng thời hạn, thúc đẩy việc thu hồi đất được thực hiện đúng tiến độ.
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, ngoài việc kế thừa những quy định đã áp dụng, Quyết định số 30/2024/QĐ-UBND góp phần đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong quá trình thực hiện công tác bồi thường, GPMB, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án.
Trong đó, nội dung quy định đầy đủ, phù hợp với quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật cấp trên và được triển khai theo đúng quy trình, đúng đối tượng. Đồng thời, các mức hỗ trợ tăng lên, góp phần ổn định đời sống sinh hoạt của người có đất bị thu hồi.
Đặc biệt, các quy định về hỗ trợ tái định cư đã phần nào giải quyết được các nội dung vướng mắc mà thực tế chưa giải quyết được như: thu hồi đất có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên cùng thửa đất ở bị thu hồi; thu hồi đất có nhiều hộ gia đình có chung một quyền sử dụng đất và cùng chung sống trên thửa đất ở bị thu hồi; thu hồi đất mà có hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sinh sống trong nhà ở được xây trên đất của người khác …
Để công tác bồi thường, GPMB đạt hiệu quả cao hơn, Sở Tài nguyên và Môi trường hiện vẫn tiếp tục xây dựng và tham mưu UBND tỉnh ban hành quy định về tỷ lệ quy đổi; điều kiện bồi thường bằng đất có mục đích sử dụng khác với loại đất thu hồi hoặc bằng nhà ở để bồi thường cho người có đất thu hồi; mức hỗ trợ để tháo dỡ, phá dỡ, di dời tài sản gắn liền với đất là phần công trình xây dựng theo giấy phép xây dựng có thời hạn theo pháp luật về xây dựng mà đến thời điểm thu hồi đất giấy phép đã hết thời hạn khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh.
Thục Vy
.jpg "Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà dự Lễ phát động Tết trồng cây tại tỉnh Quảng Ninh")
