Châu Á chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiên tai: Tăng cường mở rộng hệ thống cảnh báo sớm

Theo báo cáo Hiện trạng Khí hậu ở châu Á 2023, tốc độ biến đổi khí hậu đang gia tăng qua một số chỉ số như nhiệt độ bề mặt, sự rút lui của sông băng, mực nước biển dâng và nhiều hơn thế.

Bà Celeste Saulo, Tổng thư ký WMO cho biết: “Kết luận của báo cáo thật đáng ngạc nhiên. Nhiều quốc gia trong khu vực đã trải qua năm 2023 nóng kỷ lục, cùng với hàng loạt điều kiện khắc nghiệt, từ hạn hán, nắng nóng đến lũ lụt và bão”.

Bà nhấn mạnh, biến đổi khí hậu đã làm trầm trọng thêm tần suất và mức độ nghiêm trọng của những sự kiện như vậy, ảnh hưởng nặng nề đến xã hội, nền kinh tế và quan trọng nhất là cuộc sống của con người.

Nhanh hơn mức trung bình

Với xu hướng ấm lên gần như tăng gấp đôi kể từ giai đoạn 1960 - 1990, châu Á đang nóng lên nhanh hơn mức trung bình toàn cầu, với số thương vong và thiệt hại kinh tế ngày càng tăng do lũ lụt, bão và các đợt nắng nóng nghiêm trọng hơn.

Vào năm 2023, nhiệt độ mặt nước biển ở khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương đạt kỷ lục cao nhất. Ngay cả Bắc Băng Dương cũng phải hứng chịu một đợt nắng nóng trên biển. Ở nhiều khu vực khác, bao gồm Biển Ả Rập, phía Nam biển Kara và phía Đông Nam biển Laptev, mặt biển đang nóng lên nhanh hơn 3 lần so với toàn cầu. Biển Barents được xác định là “điểm nóng về biến đổi khí hậu”.

Do sự giãn nở nhiệt và sự tan chảy của sông băng, chỏm băng và dải băng, mực nước biển tiếp tục tăng trên toàn cầu. Ở châu Á, tỷ lệ này cao hơn mức trung bình toàn cầu trong giai đoạn 1993 - 2023.

Theo Cơ sở dữ liệu sự kiện khẩn cấp, năm ngoái, châu Á đã chứng kiến 79 thảm họa liên quan đến nguy cơ về nước, trong đó hơn 80% liên quan đến lũ lụt và bão, khiến hơn 2.000 người tử vong và 9 triệu người bị ảnh hưởng trực tiếp.

Nhiệt độ tăng, lượng mưa giảm

Cũng trong năm 2023, nhiều nơi trong khu vực đã trải qua đợt nắng nóng cực độ. Nhiệt độ trung bình hàng năm gần bề mặt của châu Á được xếp hạng cao thứ hai trong lịch sử với 0,91 độ C so với mức trung bình giai đoạn 1991 - 2020. Nhiệt độ đặc biệt cao được ghi nhận từ phía Tây Siberia đến Trung Á và từ miền Đông Trung Quốc đến Nhật Bản. Nhật Bản và Kazakhstan trải qua một năm nóng kỷ lục.

Trong khi đó, lượng mưa thấp hơn mức bình thường ở phần lớn vùng đất thấp Turan (Turkmenistan, Uzbekistan, Kazakhstan), Hindu Kush (Afghanistan, Pakistan) và dãy Himalaya, cũng như xung quanh sông Hằng và hạ lưu sông Brahmaputra (Ấn Độ và Bangladesh).

Dãy núi Arakan ở Myanmar và khu vực hạ lưu sông Mê Kông cũng có lượng mưa ít hơn bình thường, trong khi Tây Nam Trung Quốc phải hứng chịu hạn hán với lượng mưa dưới mức bình thường gần như mỗi tháng trong năm 2023.

Mặc dù lượng mưa nhìn chung thấp hơn nhưng một số hiện tượng cực đoan vẫn xảy ra, như mưa lớn ở Myanmar vào tháng 5; lũ lụt và bão trên khắp Ấn Độ, Pakistan và Nepal vào tháng 6 và tháng 7, cùng lượng mưa kỷ lục hàng giờ ở Hồng Kông (Trung Quốc) vào tháng 9…

Sông băng và lớp băng vĩnh cửu tan dần

Là nơi có khối lượng băng lớn nhất bên ngoài các vùng cực, vùng núi cao thuộc khu vực châu Á, tập trung vào cao nguyên Tây Tạng, có khoảng 100.000 km2 sông băng. WMO cho biết trong vài thập kỷ qua, hầu hết các sông băng này đã tan dần và với tốc độ ngày càng nhanh, với 20 trong số 22 sông băng được giám sát trong khu vực chứng kiến tình trạng tổn thất băng hàng loạt tiếp tục diễn ra, dẫn đến nhiệt độ cao và điều kiện thời tiết khô hạn kỷ lục trong năm 2023.

Lớp băng vĩnh cửu - loại đất liên tục duy trì ở nhiệt độ dưới 0 độ C trong 2 năm trở lên - cũng đang phải nhường các vùng lãnh thổ trước nhiệt độ không khí ngày càng tăng ở Bắc Cực. Sự tan băng nhanh nhất ở châu Á được quan sát thấy ở vùng Cực Urals và các khu vực phía Tây của Tây Siberia. Số liệu đo đạc do Cơ quan Khí tượng Thủy văn và Giám sát Môi trường Liên bang Nga thực hiện cho thấy lớp băng vĩnh cửu tan nhanh nhất là ở phía bắc châu Âu, vùng cực Urals và các khu vực phía tây của vùng Tây Siberia.

Những cơn bão bụi dữ dội, sấm sét, những đợt cực lạnh và sương mù dày đặc cũng nằm trong số những sự kiện thời tiết cực đoan ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng triệu người trên khắp châu Á.

Cảnh báo sớm cho mọi người

Báo cáo Hiện trạng Khí hậu ở châu Á 2023 cho thấy từ năm 1970 đến năm 2021, đã xảy ra 3.612 thảm họa do các hiện tượng thời tiết, khí hậu và nước cực đoan, với 984.263 người thiệt mạng và thiệt hại kinh tế 1,4 nghìn tỷ USD. Khu vực này chiếm 47% tổng số ca tử vong được báo cáo do thiên tai trên toàn thế giới, trong đó bão nhiệt đới là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.

Để giảm thiểu những tác động này, WMO và các đối tác ủng hộ hệ thống cảnh báo sớm và giảm thiểu rủi ro thiên tai mạnh mẽ để cứu sống con người và ngăn chặn các cuộc khủng hoảng kinh tế trong tương lai do biến đổi khí hậu làm trầm trọng thêm.

Bà Armida Salsiah Alisjahbana, Thư ký Điều hành Ủy ban Kinh tế Xã hội châu Á Thái Bình Dương (ESCAP), cơ quan hợp tác sản xuất báo cáo cho biết: “Cảnh báo sớm và sự chuẩn bị tốt hơn đã cứu sống hàng nghìn người”.

“ESCAP và WMO sẽ hợp tác để tiếp tục đầu tư vào việc nâng cao tham vọng về khí hậu và đẩy nhanh việc thực hiện chính sách hợp lý, bao gồm đưa ra cảnh báo sớm cho tất cả mọi người trong khu vực châu Á để không ai bị bỏ lại phía sau trong bối cảnh cuộc khủng hoảng biến đổi khí hậu vẫn tiếp diễn”, Thư ký Điều hành ESCAP nhấn mạnh.