Lại Giang là sông lớn thứ hai của tỉnh Bình Định, được hình thành từ sự hợp lưu của hai dòng sông là An Lão và Kim Sơn ở địa phận huyện Hoài Ân, từ đó chảy qua các xã của huyện Hoài Nhơn và đổ ra cửa biển An Dũ. Nhờ dòng sông bồi đắp phù sa, ruộng đồng tươi tốt. Đặc biệt, sông Lại có một thứ đặc sản nổi tiếng cả vùng là cá bống. Dù qua thời gian đổi thay, sông Lại Giang vẫn mang trên mình nét đẹp của vùng quê phía bắc Bình Định.
Thế nhưng, nay con sông đã không còn vẻ đẹp như xưa do một phần của biến đổi khí hậu, mưa lũ hàng năm và đặc biệt là nạn khai thác cát đã biến con sông trở nên cằn cỗi, cát bồi lấp, hai bờ sông bên lở bên bồi, xói lở nghiêm trọng.
Hiện vùng hạ lưu sông Lại Giang bị biến thành công trường khai thác cát hoạt động liên tục ngày đêm. Đoạn sông chảy qua địa phận hai thôn Lại Khánh, Bình Định, xã Hoài Đức và khối Phụ Đức, Trung Lương, thị trấn Bồng Sơn bị cày xới khiến lòng sông luôn nham nhở, nhiều mỏ đất tạo thành hố sâu.
Phía bên xã Hoài Đức gồm ba doanh nghiệp là Công ty TNHH Đông Hà, Công ty TNHH Tín Đại Lộc, Công ty TNHH xây dựng tổng hợp Kim Thành. Phía bên thị trấn Bồng Sơn có hai doanh nghiệp là Công ty TNHH Khoáng sản Vĩnh Long và Công ty TNHH tổng hợp Sinh Thành, mỗi doanh nghiệp đều được cấp phép hoạt động khai thác cát từ 1-2 năm, có doanh nghiệp hoạt động khai thác 4 năm phục vụ các công trình hạ tầng và dân sinh trên địa bàn tỉnh Bình Định.
Việc khai thác cát tràn lan đã phá vỡ cấu trúc phân tầng, làm sạt lở nhiều bờ bãi, thay đổi dòng chảy, thay đổi môi trường sống, khiến nguồn lợi thủy sản cạn kiệt. Chưa kể 5 doanh nghiệp trên cùng hoạt động khai thác cát đã khiến cuộc sống người dân trong vùng mệt mỏi phải chịu đựng bởi tiếng ồn xe ben ra vào chở cát, bặm bặm, đường trong thôn hư hỏng nhiều. Ngoài ra việc quản lý hoạt động của các mỏ khai thác cát trên dòng Lại Giang hiện nay còn lỏng lẻo, thiếu sự giám sát từ phía chính quyền địa phương và cơ quan chức năng.
PV Báo TN&MT làm việc với ông Trần Văn Thắm- Phó Chủ tịch UBND xã Hoài Đức và ông Nguyễn Tức- Phó Chủ tịch thị trấn Bồng Sơn về việc quản lý các mỏ cát hoạt động của nhiều doanh nghiệp thì hai ông đều cho biết dựa vào mốc giới tọa độ phân định giữa dòng sông, ai vi phạm thì Phòng TN&MT phát hiện xử lý và khi khai thác phải cách bờ 50m. Thế nhưng, các doanh nghiệp này khai thác cát nham nhở, đường xuống vận chuyển cát và bờ sông cũng không thể phân biệt, xe múc đậu mọi nơi trên dòng sông.
Không chỉ có 5 doanh nghiệp đang hoạt động trên sông Lại Giang qua địa phận huyện Hoài Nhơn mà ngay tại cổng chào huyện Hoài Ân giáp ranh với huyện Hoài Nhơn có một xe múc cát lớn vô chủ không hoạt động đậu giữa dòng sông, làm đường giữa dòng sông chở cát, tạo thành hố sâu đang khai thác dở dang.
PV được biết cùng với 5 doanh nghiệp trên đang hoạt động khai thác cát tại sông Lại Giang thì mới đây UBND tỉnh Bình Định đã cấp phép thêm một doanh nghiệp nữa là Công ty TNHH Tân Lập (ở huyện Hoài Ân) được khai thác cát trên sông Lại Giang, thị trấn Bồng Sơn, huyện Hoài Nhơn với thời gian 2 năm kể từ ngày ký (ngày 14/03/2018). Như vậy, có 6 doanh nghiệp cùng khai thác trên con sông này cũng đồng nghĩa sông Lại Giang phải “gồng mình” chiến đấu với vấn nạn khai thác cát hơn nữa.
