Biến đổi khí hậu làm tăng nguy cơ mắc các bệnh do muỗi truyền

Thời tiết bất ổn - điều kiện thuận lợi cho muỗi xuất hiện

Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC) cho biết do châu Âu đang có xu hướng ấm dần lên, với các đợt nắng nóng và lũ lụt diễn ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn, cùng với mùa hè kéo dài và nhiệt độ cao hơn đã dẫn đến các điều kiện thuận lợi hơn cho các loài muỗi xâm lấn như Aedes albopictus và Aedes aegypti.

Trung tâm này cho rằng muỗi Aedes albopictus (hay còn gọi là muỗi vằn châu Á) - vật trung gian truyền virus chikungunya và sốt xuất huyết đã tự hình thành và được ghi nhận ở các khu vực xa hơn về phía Bắc và phía Tây châu Âu. Trong khi đó, một loài muỗi khác là Aedes aegypti - truyền bệnh sốt xuất huyết, sốt vàng da, chikungunya, zika và virus Tây sông Nile đã xuất hiện ở Síp từ năm 2022 và có thể lan sang các nước châu Âu khác.

Cảnh báo trên cho thấy biến đổi khí hậu, cũng như các yếu tố về di cư và thay đổi sử dụng đất dường như đang góp phần vào sự lây lan của các bệnh do muỗi truyền trên thế giới nói chung và châu Âu nói riêng.

Không có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh sốt xuất huyết. Trong khi khoảng 80% trường hợp nhiễm bệnh chỉ ở mức độ nhẹ, nhưng vẫn có các trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến chảy máu trong, tổn thương nội tạng và tử vong.

Hồi năm 1953, sốt Chikungunya, một căn bệnh suy nhược được cho là đã lây nhiễm cho hàng chục nghìn người, lần đầu tiên được xác định ở châu Phi. Bệnh gây đau nhức dữ dội ở các khớp nhưng hiếm khi gây tử vong. Hiện vẫn chưa có vaccine cho Chikungunya và bệnh này chủ yếu được điều trị bằng thuốc giảm đau.

Theo ECDC, có 1.339 ca sốt Tây sông Nile (West Nile) mắc phải tại địa phương, trong đó có 104 trường hợp tử vong, được ghi nhận ở châu Âu vào năm 2022, con số cao nhất kể từ khi xảy ra dịch bệnh vào năm 2018. Các triệu chứng sốt Tây sông Nile có thể bao gồm nhức đầu, sốt, đau cơ và khớp, buồn nôn và mệt mỏi. Những người bị sốt West Nile thường tự hồi phục, mặc dù các triệu chứng có thể kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng.

Nguy cơ sốt rét quay lại do biến đổi khí hậu

Theo dữ liệu của ECDC, 10 năm trước, muỗi Aedes albopictus đã xuất hiện ở 8 quốc gia châu Âu, với 114 khu vực bị ảnh hưởng. Năm nay, muỗi đã xuất hiện ở 13 quốc gia và ảnh hưởng đến 337 khu vực ở châu Âu.

Giám đốc ECDC Andrea Ammon cho biết: “Nếu tình trạng này tiếp diễn, chúng ta có thể thấy nhiều trường hợp mắc bệnh hơn và có thể tử vong do các bệnh như sốt xuất huyết, chikungunya và sốt Tây sông Nile. Do vậy cần tập trung vào các biện pháp kiểm soát quần thể muỗi, tăng cường giám sát cũng như các biện pháp bảo vệ cá nhân”.

Theo ECDC, các cách để kiểm soát quần thể muỗi bao gồm loại bỏ nước đọng nơi muỗi sinh sản, sử dụng thuốc diệt bọ gậy thân thiện với môi trường và tăng cường nhận thức của cộng đồng về kiểm soát muỗi.

ECDC cho hay để tự bảo vệ mình, mọi người có thể sử dụng màn chống muỗi, ngủ hoặc nghỉ ngơi trong phòng có màn che hoặc điều hòa, mặc quần áo che gần hết cơ thể và sử dụng thuốc chống muỗi, đặc biệt cần nâng cao nhận thức về các bệnh lây truyền qua muỗi.

Ông Peter Sands - người đứng đầu Quỹ Toàn cầu Phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét từng dự báo bệnh sốt rét có thể quay trở lại châu Âu do biến đổi khí hậu. Ông Sands cho rằng đại dịch tiếp theo có khả năng là “một căn bệnh đã có sẵn trong chúng ta” và biến đổi khí hậu sẽ thúc đẩy nó trở thành đại dịch.

Châu Âu đã thành công trong việc loại trừ bệnh sốt rét thông qua một chương trình quy mô lớn về phun thuốc diệt côn trùng, thoát nước đầm lầy và điều trị bằng thuốc. Tuy vậy, Địa Trung Hải vẫn là khu vực “lý tưởng” cho việc truyền bệnh sốt rét.

Theo báo cáo mới nhất của ECDC về bệnh sốt rét, hơn 99% trong số 4.800 trường hợp mắc bệnh trong khu vực vào năm 2021 có liên quan đến du lịch. ECDC cho biết bệnh sốt rét vẫn là một nguy cơ đối với EU/EEA và cần phải giám sát, chuẩn bị và phòng ngừa bệnh sốt rét liên tục ở EU/EEA.

Bà Ammon cho rằng cần tăng cường nghiên cứu để hiểu rõ tác động của biến đổi khí hậu đối với các bệnh truyền nhiễm này, đồng thời nghiên cứu thêm về các biện pháp kiểm soát muỗi bền vững và thân thiện với môi trường. Theo bà, cũng cần nâng cao năng lực của phòng thí nghiệm để giám sát và nâng cao nhận thức của cộng đồng.