40 năm khắc thơ tình bằng lửa

Gắn đời mình với người dưới mộ

Giữa không gian tĩnh lặng đầy cảm xúc thi thơ, ông ngồi lặng lẽ miệng ngậm thuốc lá, tay cầm bút lửa, mắt đăm chiêu vẽ lên phiến gỗ. Mỗi lần vẽ xong dòng chữ cho khách, ông lại ngẩng đầu mắt nhìn xa xăm ra khu mộ Hàn Mạc Tử. Ông bảo: “Tôi ở đồi Gềnh Ráng gần 40 năm rồi. Nhiều người gọi tôi là phiên bản của Hàn Mạc Tử. Ai đến thăm mộ Hàn đều đến đây để chụp ảnh lưu niệm, hoặc thả hồn mình với những vần thơ mà làm say đắm lòng họ thời tuổi trẻ”

Với những nghệ sĩ tài hoa, đường đời, đường tình của họ bao giờ cũng có những uẩn khúc, trân chuyên và chôn chặt trong lòng chứ hiếm khi nào thổ lộ. Nhưng với Trương Dzũ Kha lại khác. Anh sẵn sàng nói về cuộc đời phiêu lãng của mình với tất cả niềm tự hào của một nghệ sĩ. Bởi anh không chỉ là người đầu tiên lưu dữ những di bản thơ Hàn và tái bản nó thành 42 ngàn cuốn thơ phát hành đi khắp thế giới bắng tiếng Anh, tiếng Việt; mà còn là người đầu tiên khắc thơ Hàn bằng bút lửa lên phiến gỗ và giấy bản ở Việt Nam. 

Dzũ Kha kể lại: Năm 1981, sau khi tốt nghiệp trường đại học Mỹ Thuật Tp Hồ Chí Minh, trong khi bạn bè trang lứa tìm việc làm trong cơ quan nhà nước, hoặc chí ít cũng tìm một đơn vị mỹ thuật tổ chức sự kiện nào đó để “tỏa sáng” tài năng, thì anh lại cưỡi ngựa rong ruổi lên cao nguyên cho thỏa lòng phiêu lãng. Mảnh đất Qui Hòa tỉnh Bình Định ngày ấy còn hoang sơ khô cằn, một bên là biển, một bên là rừng lau sậy, song đó chính là nơi dừng chân của chàng nghệ sĩ trẻ. “Lúc đó cuộc sống khó khăn lắm, cơm không có ăn, nhiều người nói tôi khùng. Khi đọc được những dòng thơ của Hàn Mạc Tử từ một cuốn sách, không hiểu sao chân tôi không muốn rời nửa bước. Tôi cảm thấy đời mình gắn chặt với Hàn Mạc Tử. Vậy là tôi quyết tâm dựng lều trên đồi Gềnh Ráng mưu sinh. Những bài thơ của Hàn đã nuôi sống tôi suốt gần 40 năm qua. Tôi khắc thơ Hàn lấy tiền sinh sống, nhưng đó cũng là truyền thơ Hàn đến cho thế hệ mai sau. Mỗi lần bán một bài thơ khắc trên phiến gỗ cho khách, là một lần truyền thơ Hàn đến độc giả. Tôi muốn thế hệ trẻ hiện đại ngày nay phải biết đến thơ Hàn. Còn với tôi, thơ Hàn như máu thịt, là cơm áo, hơi thở, nhựa sống hằng ngày”, nghệ sĩ Dzũ Kha chia sẻ

Khi tôi hỏi, anh có vợ không? Dzũ kha ngẩng đầu nhìn tôi rồi lại nhìn về phía mộ Hàn Mạc Tử. Anh nói: “Tôi không có vợ. Đời tôi cống hiến hết cho sưu tầm thơ Hàn. Tôi gắn đời mình với mộ Hàn và ở đây trọn đời. Đời tôi chẳng tiếc tiếc gì danh vọng”.

Thơ tình có lửa

Dzũ Kha không nhớ một ngày anh viết bao nhiêu bài thơ bằng bút lửa trên phiến gỗ cho khách du lịch, song mỗi lần ngòi bút lửa uốn lượn trên phiến gỗ lòng anh lại chùng xuống, xúc động. Có những bài thơ về mẹ đọc lên muốn khóc. Có những câu châm ngôn của anh trở thành động lực của lớp trẻ sau những sai lầm như “Con đường thành đạt không có bước chân của kẻ lười biếng”. Có những bài thơ Hàn đọc lên ứa nước mắt và sao xuyến lòng người, nhớ về nơi chôn nhau cắn rốn thời thơ ấu được Dzũ Kha mỗi lần viết là mỗi lần chạm vào trái tim mình: “Sao anh không về nơi Thôn Vỹ/ nhìn nắng hàng cau nắng mới lên” (Đây thôn Vỹ Dạ- Hàn Mạc Tử). Có những câu châm ngôn ông viết chiêm nghiệm từ chính cuộc đời ông: Bản lĩnh tài năng lên sự nghiệp/ nhân hòa đức độ tạo thành công. Ẩn dấu dưới ngòi bút lửa ấy, là tất cả tấm lòng của người nghệ sĩ, mà cao cả, nhân văn hơn là sự truyền lửa nhân sinh sống cho lớp trẻ ngày nay.

Mỗi ngày có hàng ngàn lượt khách du lịch khách du lịch đến đồi Gềnh Ráng thăm mộ Hàn Mạc Tử, và cũng ngần ấy người đến thăm quán thơ của Dzũ Kha. Họ đến để chụp ảnh lưu niệm và không quên xem ông “tự tình” bằng bút lửa. Để rồi khi rời quán thơ, có người ghi trong lòng mình nỗi buồn man mác nhớ lại một thời phiêu lãng; có thiếu nữ  xúc động rơi nước mắt; có thanh niên dằn vặt lương tâm về những sai lầm trong quá khứ. Có thanh niên quyết định bỏ ra nửa triệu đồng mua tranh có câu châm ngôn “Con đường thành đạt không có bước chân của kẻ lười biếng”. 

Đến quán thơ của Dzũ Kha có nhiều thành phần đẳng cấp tôn giáo khác nhau, dù là người trong nước hay người ngoại quốc, sau khi trực tiếp xem Dzũ Kha “tự tình” trên phiến gỗ, ai cũng cảm nhận được mỗi câu châm nhôn, bài thơ của Hàn Mặc Tử được anh dùng bút lửa vẽ ra giấy hay gỗ đều như có lửa từ trái tim đầy khát vọng về cuộc sống, tình yêu và hạnh phúc con người. Điều làm khách mến mộ hơn không chỉ về tài năng của Dzũ Kha viết thơ bằng bút lửa trên gỗ và giấy bản, mà cảm phục ông gần 40 năm qua đã đi khắp mọi miền Tổ quốc tìm kiếm, lưu trữ, nhân bản và truyền lửa thơ Hàn đến mọi tầng lớp nhân dân. Để rồi, chính địa danh Gềnh Ráng này gần 40 năm trước là đồi núi hoang sơ, nay là địa danh du lịch nổi tiếng với khuôn viên Mộ Hàn Hàn Mạc Tử được người Việt Nam và khách quốc tế biết đến như một điểm hẹn không thể không dừng chân khi đến thành phố Quy Nhơn thơ mộng này

Một tay xây dựng mộ Hàn

Đến thăm mộ Hàn Mạc Tử ai cũng dừng chân chụp vài tấm hình làm kỷ niệm. Có người đứng cạnh mộ Hàn, có người làm duyên bên hàng cau hay dưới chùm phượng vĩ hay ngồi trên thềm đá đường lên mộ. Có người đứng trước phiến đá ghi dòng chữ thư pháp “Nơi gặp gỡ những người yêu thơ Hàn”. Họ ghi lại hình ảnh để nhớ mãi một lần đặt chân đến “Quy Nhơn gầy” như một sự trân trọng, ngưỡng mộ tài năng của thi sĩ họ Hàn. Song ít ai biết, tất cả khuôn viên được thiết kế, lãng mạn khang trang như bây là do nghệ sĩ Dzũ Kha bỏ tiền túi ra xây dựng. Ông bảo “Tất cả khu mộ Hàn là do tôi bỏ tiền túi ra xây dựng. Từ thiết kế trang trí, đến trồng cây, bậc đá đều một tay tôi làm cả đấy”. Khi tôi hỏi: Nguyên nhân nào mà anh lại có tấm lòng như vậy?, Dzũ Kha trả lời: “Tôi yêu thơ Hàn. Thơ Hàn ngấm vào máu thịt tôi. Tôi xây dựng để nhiều người biết đến Hàn Mạc Tử và mua tranh lửa của tôi. Đơn giản là như vậy”

Du khách thăm mộ Hàn Mạc Tử như một sự chiêm nghiệm lại đời mình, nhưng không phải ai cũng biết kết cấu xây dựng ở đây đều liên quan đến thơ Hàn Mạc Tử. Đường vào mộ được xây dựng thành những bậc đá lấy từ ý tưởng bài hát “Hàn Mạc Tử” của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh, có ca từ “Đường lên dốc đá nữa đêm trăng tà nhớ câu chuyện xưa”. Bên phải mộ Hàn trồng bảy cây cau, bên trái trồng 9 cây lấy từ ý tưởng trong bài thơ “Đây thôn Vỹ dạ”. Mộ Hàn đặt chính giữa nửa vầng trăng khuyết. Dzũ Kha chia sẻ: “Tất cả khung cảnh thiên nhiên từ cây phượng vĩ, hàng cau, bậc đá đều tay tôi tạo dựng mang sắc thái của Hàn Mạc Tử. Mảnh đất này là của nhà nước, nhưng tôi xây dựng để du khách đến chụp ảnh và mua tranh lửa. Nhờ vậy mà thơ Hàn được truyền bá rộng rãi. Những ai yêu thơ thì không thể không đến đây dù chỉ một lần”

Gần 40 năm là một quãng thời gian khá dài đánh dấu sự trưởng thành của một đời người. Bạn bè của Dzũ Kha ai cũng có cháu nội, ngoại đề huề, có người làm quyền cao chức trọng; có người thành đạt trong con đường kinh doanh có tiền triệu đô. Còn ông vẫn lặng lẽ âm thầm đi tìm tòi lưu trữ truyền bá thơ Hàn. Ông như một sự “khác biệt” giữa đời thường, không vợ con, không gia đình. Nhưng đó sự khác biệt của sự hi sinh thầm lặng và đầy tình nhân ái. Đời ông không nặng gánh mưu sinh, mà nặng nợ với thơ Hàn. Dưới bút lửa của ông, di sản thơ Hàn sẽ sống mãi trong lòng người Việt và bầu bạn thế giới.