TP.HCM hướng tới nền kinh tế xanh: Động lực từ Nghị quyết 98

Trong nhiều năm liền, TP.HCM luôn đóng góp khoảng 1/5 GDP, hơn 1/4 thu ngân sách quốc gia, dẫn đầu cả nước về thu hút FDI và xuất nhập khẩu, số doanh nghiệp đang hoạt động chiếm gần 30% cả nước. Tuy nhiên, trong 2 năm trở lại đây, trước những bất ổn của nền kinh tế thế giới và những khó khăn của nội tại, kinh tế TP.HCM đang có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại, nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội không đạt mục tiêu đề ra, vị thế “đầu tàu” đang gặp nhiều thách thức.

Không chỉ vậy, TP.HCM còn đang phải đối mặt với nhiều thách thức trước tình trạng biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, nằm trong 10 thành phố lớn trên thế giới bị ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Trong khi đó, dù có quy mô lớn nhưng nền kinh tế của TP.HCM chủ yếu phát triển theo hướng kinh tế tuyến tính và chưa được xanh hóa. Đặc biệt, TP.HCM cũng là địa phương có tổng lượng phát thải khí nhà kính lớn nhất 57,6 triệu tấn, chiếm 23,3% cả nước (chủ yếu từ năng lượng và giao thông).

Điều kiện thuận lợi để chuyển đổi xanh

Ông Phan Văn Mãi - Phó Bí thư Thường trực, Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết: Trước nhiệm vụ phải lấy lại đà tăng trưởng và trước những thách thức mang tính thời đại, TP.HCM cần phải đổi mới mô hình tăng trưởng; có trách nhiệm, tiên phong trong chuyển đổi xanh, phát triển bền vững; đồng thời, nhận nhiệm vụ là địa phương đầu tiên, có trách nhiệm lớn nhất trong thực hiện cam kết quốc tế của Chính phủ về mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

“

“Triển khai thành công Nghị quyết 98 không chỉ giúp TP.HCM trở lại quỹ đạo phát triển với tư cách thành phố đầu tàu mà còn là động lực để thành phố sớm hoàn thành mục tiêu chuyển đổi xanh, giảm phát thải”

Ông Phan Văn Mãi - Phó Bí thư Thường trực, Chủ tịch UBND TP.HCM

Theo người đứng đầu chính quyền thành phố, Nghị quyết 98 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM với những cơ chế rất vượt trội sẽ đem lại những thuận lợi rất căn bản; là những định hướng, khung pháp lý để TP.HCM có điều kiện thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, giúp quá trình chuyển đổi xanh, giảm phát thải được nhanh chóng hơn và thuận lợi hơn.

Vậy, Nghị quyết 98 đem lại những thuận lợi gì để TP.HCM thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh, giảm phát thải? Một là cho phép các nhà đầu tư đang thực hiện dự án xử lý chất thải rắn sinh hoạt tự nguyện chuyển đổi toàn bộ công nghệ sang xử lý có thu hồi năng lượng được xem xét bổ sung khối lượng theo hình thức đặt hàng (không phải tổ chức đấu thầu). Điều này sẽ giúp cho thành phố đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi công nghệ xử lý rác thải từ công nghệ chôn lấp sang đốt rác phát điện.

Thứ hai, về kiểm soát khí thải phương tiện giao thông (là nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất của thành phố), TP.HCM sẽ được ban hành chính sách khuyến khích, hỗ trợ việc chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch; thu mua, đổi phương tiện giao thông cũ sang phương tiện giao thông mới sử dụng năng lượng sạch; sử dụng phương tiện giao thông công cộng để hạn chế ùn tắc giao thông.

Thứ ba, về ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược, thành phố được thu hút nhà đầu tư chiến lược vào các dự án ưu tiên như xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo, công nghệ sinh học, tự động hóa, vật liệu mới, năng lượng sạch có quy mô vốn từ 3.000 tỷ trở lên; đầu tư dự án trong lĩnh vực công nghiệp mạch tích hợp bán dẫn, công nghệ thiết kế, chế tạo linh kiện, vi mạch điện tử tíc hợp (IC), điện tử linh hoạt (PE), Chip, pin công nghệ mới, vật liệu mới, công nghiệp năng lượng sạch có quy mô vốn từ 30.000 tỷ trở lên.

Về phát triển năng lượng tái tạo, Quốc hội cho phép các trụ sở cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công, trụ sở của các cơ quan, đơn vị được xác định là tài sản công được lắp đặt hệ thống điện mặt trời. Như vậy, thời gian tới, TP.HCM sẽ có thêm nguồn cung điện tại chỗ là điện mặt trời mái nhà từ các đơn vị hành chính sự nghiệp (khoảng 166MWp), giúp giảm phát thải khí CO2 gây hiệu ứng nhà kính...

Đặc biệt, Nghị quyết 98 cho phép TP.HCM được hưởng 100% nguồn thu từ giao dịch tín chỉ các-bon để phục vụ các chương trình, dự án ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn trên địa bàn thành phố.

Những việc cần làm ngay

TS. Trần Du Lịch - Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98 cho rằng: Đối với TP.HCM, không có con đường nào khác là phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đô thị xanh. Đồng thời, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số chính là 2 vấn đề sống còn của TP.HCM. Vận dụng hiệu quả Nghị quyết 98 chính là “chìa khóa” để thành phố đạt được những mục tiêu trên.

Theo TS. Trần Du Lịch, TP.HCM cần phải thực hiện quyết liệt, đồng bộ hàng loạt các giải pháp: phát triển kinh tế xanh gắn với phát triển đô thị xanh; cơ cấu, phát triển giao thông công cộng, giảm xe cá nhân, ưu tiên phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch; bước đầu chuyển đổi ngay 5 khu công nghiệp hiện hữu sang mô hình khu công nghiệp sinh thái; đẩy nhanh phát triển các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời, năng lượng gió ngoài khơi.

“TP.HCM cần có chính sách và cơ chế giám sát yêu cầu doanh nghiệp tập trung đổi mới công nghệ để giảm tiêu hao năng lượng trên một đơn vị giá trị gia tăng. Theo thống kê hiện nay, chỉ cần toàn bộ doanh nghiệp sản xuất đổi mới công nghệ sẽ có khả năng tiết kiệm 30% năng lượng tiêu hao, từ đó không tăng phát thải nhà kính” - TS. Trần Du Lịch cho biết thêm.

Ông Phạm Bình An - Phó viện trưởng Viện Nghiên Cứu phát triển TP.HCM cũng cho rằng, để thúc đẩy chuyển đổi sản xuất xanh, TP.HCM cần có những cơ chế chính sách đồng bộ nhằm huy động tốt nguồn lực trong và ngoài nước. TP.HCM nên vận dụng tốt chính sách của Nghị quyết 98 để thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sản xuất xanh, phát triển bền vững. Ngay từ lúc này, thành phố cần yêu cầu các doanh nghiệp liên kết chuyển đổi mô hình sản xuất, xây dựng các tiêu chuẩn xanh và kết hợp phát triển kinh tế số.

Ông Nguyễn Toàn Thắng - Giám đốc Sở TN&MT TP.HCM cho biết: TP.HCM sẽ thực hiện đúng lộ trình của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ về quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn.

Đồng thời, thành phố sẽ tận dụng, khai thác tối đa hiệu quả Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội để đẩy nhanh quá trình giảm phát thải. Đặc biệt, TP.HCM sẽ thực hiện hiệu quả cơ chế tài chính triển khai thực hiện biện pháp giảm phát thải khí nhà kính theo các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ các-bon. TP.HCM sẽ đảm bảo xây dựng sàn trao đổi tín chỉ các-bon theo dạng ETS đạt được thí điểm vào năm 2025 và chính thức vận hành vào năm 2028 theo lộ trình của Chính phủ.

Cũng theo Giám đốc Sở TN&MT Nguyễn Toàn Thắng, TP.HCM sẽ có một lộ trình giảm phát thải rõ ràng; song song đó là đẩy nhanh tiến độ kiểm đếm và cấp hạn ngạch phát thải cho các công ty, các ngành quan trọng nhằm giúp các doanh nghiệp có thể tính toán nỗ lực giảm phát thải; đồng thời, lồng ghép các mục tiêu giảm phát thải cụ thể vào tất cả các dự án đầu tư công trong giai đoạn tới...