Thương mại điện tử bền vững: Phải giảm rác thải nhựa

171 nghìn tấn bao bì nhựa phát sinh

Theo báo cáo chất thải nhựa bao bì từ TMĐT tại Việt Nam, quy mô thị trường bán lẻ hàng hóa trực tuyến năm 2023 của Việt Nam ước tính khoảng 17,3 tỷ USD với tổng số gói, kiện hàng hoá là 1,84 tỷ USD. Đồng thời, quy mô của dịch vụ gọi đồ ăn công nghệ ước đạt trên 1,4 tỷ USD.

Ước tính năm 2023, TMĐT ở Việt Nam sử dụng 332 nghìn tấn bao bì, trong đó khối lượng bao bì nhựa các loại là 171 nghìn tấn. Như vậy, quy mô sử dụng bao bì với thành phần vật liệu, dụng cụ nhựa trong đóng gói rất cao. Với tốc độ tăng trưởng trên 25% mỗi năm thì đến năm 2030, lượng rác thải nhựa từ TMĐT sẽ lên tới 800 nghìn tấn.

Hộp carton và túi ni lông là loại bao bì phổ biến được người bán hàng sử dụng đóng gói đơn hàng khi kinh doanh trên các nền tảng online. Đặc biệt là ngành quần áo, thời trang, phụ kiện có đến 90% thương nhân sử dụng loại bao bì này để đóng hàng. Phần lớn các đơn hàng đều sử dụng mút xốp và xốp ni lông bong bóng khí để chèn với tỷ lệ tương ứng là 30% và 35%. Hầu hết các đơn hàng đều sử dụng băng keo nhựa.

Khảo sát theo các kênh bán hàng trực tuyến cho thấy, túi ni lông được sử dụng trên mọi nền tảng online, không phân biệt là kênh website, sàn TMĐT hay mạng xã hội. Khi bán hàng đa kênh thì số lượng ni lông dùng trong đóng gói chiếm tỷ trọng rất cao và vượt trội so với bán hàng đơn kênh, với tỷ lệ tương ứng là 71,9% cà 50%.

Nguyên nhân rác thải nhựa tăng cao

Theo ông Nguyễn Thanh Hưng - đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, có 3 nguyên nhân cơ bản dẫn tới lượng bao bì nhựa trong TMĐT tăng cao. Trong đó, người bán hàng thường sử dụng tối đa bao bì nhựa thay cho hộp carton bởi việc đóng gói bằng hộp carton vừa tăng chi phí bao bì, vừa tăng chi phí vận chuyện. Trong khi đó, các loại vật liệu nhựa sử dụng trong đóng gói rất rẻ và nhẹ nên tiết kiệm chi phí chuyển phát. Người bán hàng thường muốn bảo đảm rằng hàng hóa đến tay khách hàng trong tình trạng hoàn hảo nhất nên thường đóng gói quá kỹ, dẫn tới sử dụng bao bì nhiều hơn mức cần thiết. Hàng hoá thường được bọc bằng hai hoặc ba lớp giấy và bao ni lông, thậm chí được chèn thêm màng xốp hơi trước khi đặt vào hộp.

Bên cạnh đó, tỷ lệ đơn hàng do các công ty chuyển phát chuyên nghiệp đóng gói không cao. Các công ty này thường nhận kiện, gói hàng từ người bán hàng và cung cấp dịch vụ chuyển phát tới khách hàng. Việt Nam cũng chưa có bất cứ quy định pháp luật nào về tiêu chuẩn bảo vệ môi trường, hạn chế vật liệu nhựa đối với đóng gói cho hàng hoá bán lẻ trực tuyến.

Với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, bao gồm lĩnh vực bán lẻ hàng hóa trực tuyến và gọi đồ ăn công nghệ trong những năm gần đây đã gây thêm khó khăn trong việc quản lý chất thải bao bì, vật liệu nhựa, gây tác động tiêu cực tới môi trường. Thương mại điện tử sử dụng nhiều bao bì, vật liệu nhựa song tỷ lệ thu gom, tái chế, tái sử dụng nhìn chung còn rất thấp.

Áp dụng các giải pháp bảo vệ môi trường trong TMĐT

Trước trực trạng trên, ông Nguyễn Hữu Tuấn - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho rằng, để phát triển TMĐT bền vững cần 6 nhóm đối tượng tham gia trực tiếp vào quá trình giảm rác thải nhựa, đó là: Khối cơ quan quản lý Nhà nước; người tiêu dùng; doanh nghiệp thương mại điện tử, logistics, hoàn tất đơn hàng; hiệp hội, ngành hàng và các tổ chức xã hội nghề nghiệp; cơ quan truyền thông, báo chí và các đơn vị liên quan khác.

Về chính sách, theo ông Tuấn, cần ưu tiên và có chính sách hỗ trợ các giải pháp giảm thiểu rác thải và bảo vệ môi trường trong TMĐT. Xây dựng bộ tiêu chí hướng dẫn đánh giá và nhận diện các doanh nghiệp TMĐT xanh, mô hình TMĐT bền vững. Xây dựng và khuyến khích áp dụng bộ tiêu chuẩn đóng gói hàng hoá cho TMĐT theo hướng ưu tiên sử dụng vật liệu có thể tái chế, giảm rác thải nhựa.

Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp, người bán hàng trong TMĐT áp dụng các giải pháp thân thiện với môi trường; ưu tiên sử dụng nguyên liệu tái chế hoặc các sản phẩm đóng gói có thể phân hủy sinh học, giảm thiểu lượng rác thải. Cùng với đó, khuyến khích doanh nghiệp vận chuyển sử dụng các phương tiện thân thiện môi trường, khuyến khích các sáng kiến bảo vệ môi trường trong TMĐT, cần tổ chức trao giải cho các doanh nghiệp có sáng kiến tiêu biểu hàng năm.

Từ phía hoạt động bưu chính, ông Vũ Chí Kiên - Phó Vụ trưởng Vụ Bưu chính (Bộ TT&TT) đề xuất cần liên kết giữa các bộ, ban, ngành; giữa hội, hiệp hội ngành nghề vận tải, hiệp hội logistics, thành lập hiệp hội doanh nghiệp bưu chính để tạo hiệu quả cao nhất trong chuyển đổi số kết hợp với chuyển đổi xanh của các doanh nghiệp. Phát triển hạ tầng theo hướng số và xanh, kết nối và xử lý dữ liệu, giám sát và tối ưu về năng lượng, giảm thiểu phát thải, tích hợp từ khâu thiết kế, xây dựng...