Thúc đẩy kỹ năng tự học của học sinh: Phương pháp giáo dục của nhà trường rất quan trọng

Học tập trực tuyến là giải pháp thích hợp để học sinh tiếp thu kiến thức trong thời gian học sinh nghỉ học để phòng, chống Covid-19 hiện nay. Tuy nhiên, hiệu quả của quá trình này bị hạn chế bởi thời gian và không gian tương tác, công nghệ và điều kiện của mỗi gia đình. Điều này đòi hỏi học sinh phải có ý thức tự học và chủ động.
Tuy nhiên, các em chỉ có ý thức tự học thôi chưa đủ, việc không có thầy cô đồng hành thường xuyên yêu cầu kỹ năng tự học để có thể giải quyết vấn đề nảy sinh trong quá trình học tập. Kỹ năng tự học là khả năng tư duy độc lập, tích cực để thu thập, chọn lọc, phân tích, phản biện và từ đó hình thành kiến thức mới.
Hình thành kỹ năng tự học sẽ giúp học sinh có phương thức tư duy có ý thức. Đặc biệt, không chỉ có khả năng tự giải quyết vấn đề mà học sinh cũng cần kỹ năng tự đánh giá để biết rõ hạn chế cần khắc phục và rèn luyện cũng như tìm hiểu thông tin bổ sung.

Các trường cần cổ vũ việc thảo luận, tranh biện, tương tác hai chiều giữa thầy và trò

Trao đổi về cách hình thành kỹ năng tự học cho học sinh, NGƯT. Lê Tiến Thành – Chủ tịch Hội đồng Giáo dục của Thực nghiệm Victory cho biết: “Muốn học sinh hình thành năng lực tự học, Nhà trường và giáo viên phải tạo ra môi trường tự do và trao cho học sinh đủ công cụ, kiến thức, kỹ năng để người học tự tìm tòi và xây dựng kiến thức thông qua “kinh nghiệm”, “tư duy”, “trải nghiệm” của chính bản thân, chứ không phải bằng cách ghi nhớ các luận điểm lý thuyết suông.
Bởi vậy, các trường cần cổ vũ việc thảo luận, tranh biện, tương tác hai chiều giữa thầy và trò. Các bài tập hướng tới việc viết luận, suy diễn và hoàn thành các nhiệm vụ, dự án thực tế hơn là việc giải các bài tập hay kiểm tra bằng các bài thi. Đây được gọi là phương pháp giáo dục thực nghiệm – học qua thực hành, trưởng thành qua trải nghiệm”.
Vai trò của giáo viên trong quá trình này rất quan trọng. Thầy cô là người tạo môi trường và tình huống để học sinh có thể rèn luyện khả năng tự giải quyết vấn đề thông qua việc Tổ chức hoạt động học và Dạy cách học. Để làm được điều đó, giáo viên phải nắm vững quá trình hình thành nhận thức, thường xuyên cập nhật, thay đổi vật liệu, chọn bài tập ứng dụng có tính thực tế, liên hệ kiến thức với cuộc sống để hấp dẫn học sinh.
Từ đó, giáo viên tổ chức hoạt động học theo hình thức: Thầy giao việc – Trò làm việc; Thầy là người hướng dẫn – Trò tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức. Thầy không giảng giải, truyền thụ một chiều – Trò không thụ động tiếp thu mà tích cực, chủ động, tự học. Tức là, việc học bắt đầu từ hoạt động tự khám phá của học sinh thông qua giác quan, kinh nghiệm có sẵn, đến hoạt động tổng hợp, phân tích với mô hình, hình ảnh và cuối cùng là hoạt động hình thành kiến thức chuyển vào trong bộ não. Lúc này, học thực sự là công việc tự thân của trò và năng lực tự học cũng được hình thành một cách tự nhiên.
Phương pháp này không chỉ rèn luyện khả năng tư duy độc lập mà còn tạo thói quen chủ động tìm kiếm tri thức từ những trải nghiệm mới trong cuộc sống. Vì vậy, trong thời gian nghỉ học tại nhà, với kỹ năng tự học, học sinh không chỉ dừng lại ở tiếp thu kiến thức qua việc học trực tuyến mà hoàn toàn chủ động tiếp cận với những điều mới như làm việc nhà, học nhạc cụ mới, đọc nhiều sách hơn, giao tiếp với ông bà hoặc hiểu biết hơn về văn hóa ở các vùng quê…
Thiết nghĩ, kỹ năng tự học không phải là đòi hỏi nhất thời trong thời gian dịch bệnh mà đó là một trong những năng lực tiên quyết của công dân toàn cầu và công dân thời đại số. Vì vậy, ngay từ lúc này, các trường cần quan tâm và chú trọng hơn phương pháp dạy học tích cực để giúp học sinh hình thành năng lực quan trọng này.