Thừa Thiên Huế: Vướng vòng lao lý vì khai thác “cát lậu”

Những năm qua, tình trạng khai thác cát sỏi trái phép trên các dòng sông ở Huế nói chung và sông Bồ đoạn qua địa bàn thị xã Hương Trà (tỉnh Thừa Thiên Huế) nói riêng luôn diễn ra hết sức phức tạp. Việc khai thác cát trái phép chính là nguyên nhân dẫn đến nhà cửa, vườn tược sạt lở, gây bức xúc cho người dân. Dù nhiều “lệnh cấm” đã được đưa ra, các cấp các ngành cũng đã quyết liệt vào cuộc, vận động, tuyên truyền pháp luật... ,thế nhưng nhiều đối tượng vẫn lén lút thực hiện hành vi vi phạm.

Khai thác cát trái phép trong đêm tại sông Bồ

Đi tù vì khai thác “cát lậu”

Giữa tháng 5 vừa rồi, TAND tỉnh Thừa Thiên Huế vừa xét xử, tuyên án tù đối với 2 bị cáo là những “cát tặc” trong 2 vụ án “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”. Đây được xem là biện pháp mạnh nhằm răn đe cho các đối tượng bất chấp pháp luật để “rút ruột” lòng sông tại Huế.

Khoảng 8 giờ tối ngày 1/7/2019, Võ Văn L. và Phan Văn Q. (1989, trú xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền) sử dụng thuyền máy có gắn hệ thống hút cát để khai khác cát trái phép lòng sông Bồ thuộc địa phận phường Hương Xuân (thị xã Hương Trà) để bán lấy tiền. Sau khi khai thác đầy thuyền cát (9m3), L. và Q. vận chuyển cát đến bãi tập kết thì bị tổ công tác của đoàn kiểm tra liên ngành về xử lý vi phạm trong hoạt động khai thác cát trái phép trên địa bàn huyện Quảng Điền bắt giữ.

Kết luận giám định của Sở TN&MT Thừa Thiên Huế xác định, loại cát mà L. và Q. khai thác trái phép là “tài nguyên khoáng sản cát làm vật liệu xây dựng thông thường” theo quy định của Luật khoáng sản. Bản kết luận định giá của Hội đồng định giá tài sản UBND tỉnh xác định 9m3 cát có giá trị 2.520.000 đồng. Tại biên bản xác minh ngày 8/1/2020, Sở TN&MT khẳng định, đến thời điểm hiện tại trên địa bàn tỉnh không có cá nhân nào được cấp phép khai thác mỏ cát sỏi làm vật liệu xây dựng.

Tại phiên tòa, Võ Văn L. thừa nhận, hành vi khai thác cát trái phép là vi phạm pháp luật nhưng vẫn bất chấp luật pháp để khai thác đem bán. Cũng theo cáo trạng, Võ Văn L. đã bị Phòng Cảnh sát môi trường Công an tỉnh xử phạt hành chính 4 triệu đồng về hành vi khai thác cát trái phép trên sông nhưng vẫn tái phạm nên TAND tỉnh đã tuyên phạt bị cáo L. 9 tháng tù. Đối với Phan Văn Q. do vi phạm lần đầu nên đã bị cơ quan chức năng xử phạt hành chính 2 triệu đồng.

Bị cáo Võ Văn B. tại phiên tòa

Cuối tháng 7/2019, Võ Văn Q. (1982, trú thị xã Hương Trà) thuê Võ Văn B. và Võ Văn P. (1986, cùng trú phường Hương Xuân, Hương Trà) đi khai thác cát lòng sông Bồ với tiền công mỗi thuyền là 200.000 đồng/người. Theo yêu cầu của Q., B. và P. đến nhà Q. lấy thuyền có gắn hệ thống hút cát, rồi điều khiển đến khu vực cồn Vụng Mốc (thuộc phường Hương Xuân) để khai thác cát. Đến khuya, khi B. và P. đang khai thác cát dưới lòng sông Bồ thì bị Phòng Cảnh sát Môi trường Công an tỉnh phát hiện, bắt quả tang.

Tại thời điểm kiểm tra, cả hai không xuất trình được giấy phép khai thác khoáng sản do cơ quan có thẩm quyền cấp phép. Kiểm tra trên phương tiện, công an phát hiện có 11m3 cát khai thác trái phép để làm vật liệu xây dựng thông thường.

Tại phiên tòa, HĐXX TAND tỉnh Thừa Thiên Huế xác định, Võ Văn B. bị UBND phường Hương Xuân ra quyết định xử phạt hành chính số tiền 2 triệu đồng về hành vi khai thác khoáng sản trái phép. Tuy nhiên, B. chưa hết thời hạn bị xử phạt hành chính mà tiếp tục tái phạm nên phạm vào tội “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”. Xét tính chất vụ án, TAND tỉnh tuyên phạt bị cáo B. 6 tháng tù về tội “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên”.

Đối với Q. và P. có hành vi khai thác khoáng sản trái phép nhưng chưa bị xử phạt hành chính hoặc bị kết án về cùng tội danh, giá trị khoáng sản chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự nên Phòng Cảnh sát môi trường Công an tỉnh Thừa Thiên Huế ra quyết định xử phạt hành chính.

“Cát tặc” vẫn lộng hành

Ghi nhận của PV, trên sông Bồ từ sau Tết nguyên đán đến nay, hằng đêm nhiều thuyền với sức chứa từ 5 - 15m3 liên tục xuất hiện ở khu vực các phường Tứ Hạ, Hương Văn, Hương Xuân (thị xã Hương Trà) và xã Quảng Thọ, Quảng Phú (huyện Quảng Điền). Thuyền nhỏ dùng tời cùng sức người đưa cát từ lòng sông lên, thuyền lớn thì dùng máy hút gắn giảm thanh cắm thẳng vòi xuống đáy sông. Cứ thế, cát từ lòng sông Bồ ồng ộc trào lên cho đến khi “no” khoang và rời đi. Hậu quả là hai bờ sông Bồ đoạn ngang qua khu vực nói trên bị sạt lở hàng trăm mét.

Tình trạng khai thác cát lậu ở Huế đang làm nhiều khúc sông sạt lở nghiêm trọng

Ông Phan Huy M. (thôn Thanh Lương 2, phường Hương Xuân) chia sẻ, đoạn sông Bồ qua phường trước đây chỉ rộng khoảng 50m. Bây giờ, sông đã được nới rộng thành khoảng 100m. Nghĩa là mỗi bên đã bị “cát tặc” làm xói lở chừng 25m.

“Bà con ở đây xuyên đêm canh giữ bờ sông, đa số là thanh niên trai tráng trong làng để đẩy đuổi những đối tượng khai thác cát; đồng thời chặt hàng trăm gốc tre thả sát mép sông làm vật cản, ngăn không cho thuyền vươn vòi ở những khu vực sạt lở. Tuy nhiên, số tre đã bị các đối tượng chặt phá. Dù chúng tôi thường xuyên ngăn cản nhưng chúng rất liều lĩnh, tìm mọi cách để hút trộm cát cho bằng được...”, ông M. bức xúc.

Không chỉ khai thác cát trái phép vào ban đêm, trong những ngày đầu tháng 4, không ít lần vào tầm khoảng 4 - 5 giờ chiều còn xuất hiện đoàn thuyền cả chục chiếc chở đầy cát nối đuôi nhau thong thả xuôi sông Bồ mà không hề gặp phải sự kiểm tra của lực lượng chức năng. Đa số “cát lậu” được khai thác sẽ nhập cho các bãi tập kết ở huyện Quảng Điền cách đó không xa.

Với việc xét xử, tuyên án tù đối với 2 “cát tặc” nói trên, người dân hai bên sông Bồ tin rằng đây sẽ là bài học nhằm răn đe cho các đối tượng đã và đang tiếp tục cố tình vi phạm pháp luật, “rút ruột” tài nguyên lòng sông. Và với những gì đang tái diễn từ đầu năm đến nay, người dân cho rằng cơ quan chức năng cần tiếp tục xử lý các hành vi khai thác cát trái phép một cách quyết liệt hơn nữa, nhằm mang lại cuộc sống bình yên...