 |
| Loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron valentinianum.có hoa màu vàng. Ảnh do Vườn quốc gia Sa Pa (Sa Pa) cung cấp |
Theo thông tin của bà Trần Thị Thanh, cán bộ Vườn quốc gia Hoàng Liên (Sa Pa), bằng phương pháp lập tuyến điều tra, thu thập mẫu vật còn tươi sống, tham khảo mẫu vật tại Bảo tàng Vườn quốc gia Hoàng Liên, ghi nhận sinh cảnh, phân bố của các loài. Áp dụng phương pháp so sánh hình thái giải phẫu, kết hợp với các tài liệu gốc và các tài liệu nghiên cứu về loài đã công bố, xác định tên cho loài ở các nước lân cận và tham vấn ý kiến của các chuyên gia thực vật, nhóm nghiên cứu của Vườn quốc gia Hoàng Liên đã phát hiện, bổ sung thêm 2 loài Đỗ quyên gồm loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron valentinianum và loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron agastum var. pennivenium vào danh lục thực vật Vườn quốc gia Hoàng Liên (Sa Pa).
Trong số đó loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron valentinianum có tên khoa học là Rhododendron valentinianum Forrest ex Hutch (được công bố trên Notes Roy. Bot. Gard. Edinburgh 12(56): 45–51 1919., đây là tên chính thức được sử dụng cho loài). Loài này có tên đồng danh là Rhododendron valentinianum var. valentinianum.
 |
| Loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron agastum var. pennivenium có hoa màu đỏ. Ảnh do Vườn quốc gia Hoàng Liên (Sa Pa) cung cấp |
Đây là hoa Đỗ Quyên thuộc loại cây bụi có chiều cao từ 0,3-3,0m, cành già có màu xám đậm, nhẵn, cành ngắn; cành non có vảy và phủ lông dày màu nâu; cuống lá to, có vảy hoặc lông cứng; lá chất da, dày, hình trứng thuôn mặt dưới có vảy dày, lúc non có vảy màu gỉ sắt; mặt trên lúc non có vảy màu trắng phủ dày, sau nhẵn. Mép lá có lông cứng, gân giữa và gân bên nổi rõ ở mặt dưới, không rõ ở mặt trên. Cụm hoa chùm mọc đầu cành 2-4 hoa, màu vàng có mùi thơm dễ chịu. Cuống hoa dài 0,5-1,5 cm, có vảy, đài hoa xẻ thùy 5, tồn tại trên quả. Tràng hoa hình chuông, có lớp vảy dày màu trắng phủ bên ngoài, nửa dưới của tràng. Nhị 10, không bằng nhau, ngắn hơn cánh tràng, chỉ nhị có lớp lông màu trắng dài, dày ở nửa dưới. Bầu 5 ô, có vảy dày, nhụy hơi cong xuống, dài bằng cánh tràng hoặc ngắn hơn nhị, có vảy ở nửa dưới. Mùa hoa nở của loài hoa Đỗ Quyên này từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm.
Theo các nghiên cứu của M. Fang et al. 2005. Fl. China, loài Đỗ quyên Rhododendron valentinianum phân bố ở độ cao 1.800 – 3.000m so với mặt nước biển. Trong khi đó qua điều tra ở Vườn quốc gia Hoàng Liên loài hoa Đỗ
Quyên này mọc tập trung thành các đám lớn tại các phiến đá có độ dốc lớn trong những khu rừng nguyên sinh ở khu vực độ cao 2.600 m so với mực nước biển.
Còn loài hoa Đỗ Quyên Rhododendron agastum var. pennivenium
có tên khoa học là Rhododendron agastum var. pennivenium (Balf. f. & Forrest) T.L. Ming, được công bố lần đầu trên Acta Bot. Yunnan. 6(2): 152–153 1984. Loài có tên đồng danh là Rhododendron pennivenium Balf. f. & Forrest vàRhododendron tanastylum var. pennivenium (Balf. f. & Forrest) D.F. Chamb.
Đây là loài hoa Đỗ Quyên thân cây bụi, cao 2-3 m; cành già nhẵn, thô, cành non có lông mào và tuyến thưa; cuống lá hình trụ, dài 10-20 mm, cuống có lông tơ và hoặc lông dạng tuyến. Phiến lá mỏng, hình trứng thuôn dài đến mác rộng, đáy lá gần tròn hoặc hình nêm, mép lượn sóng, đầu lá nhọn, mặt dưới lá khi non có một lớp lông nhung mỏng, lá trưởng thành nhẵn, mặt trên xanh, nhẵn; gân giữa nổi rõ mặt dưới, gân bên 12-13 đôi. Cụm hoa chụm, mọc đầu cành, 5-10 hoa, cuống hoa thô, 1-1,5 cm, nhẵn, đài hoa hình đĩa, xẻ 5-7; tràng hoa hình chuông, cánh tràng xẻ 5, màu đỏ tươi, có những đốm màu đỏ sẫm; nhị 10-14, không bằng nhau; nhụy và chỉ nhị nhẵn; bầu hình trụ, lớp lông nhung màu trắng, dày. Mùa hoa Đỗ Quyên này thường nở từ tháng 5-6 hàng năm và hình thành quả tháng 7-9.
Loài hoa Đỗ Quyên này thường mọc ở những khu rừng hỗn giao, các khu rừng lá rộng, các thung lũng, ở độ cao 1900-3300 m so với mực nước biển. Loài này có phân bố ở Trung Quốc, Mianma và Việt Nam. Ở Vườn quốc gia Hoàng Liên, có thể bắt gặp gần khu vực Trạm Tôn và tuyến leo núi Trạm Tôn – Phan Xi Păng.
Theo đánh giá của Vườn quốc gia Hoàng Liên (Sa Pa ),đây là phát hiện có ý nghĩa lớn trong công tác nghiên cứu hệ thực vật ở Vườn quốc gia Hoàng Liên, góp phần tạo lập danh lục thực vật đầy đủ hơn, làm cơ sở cho công tác nghiên cứu khoa học và đề xuất các biện pháp bảo tồn loài hoa Đỗ Quyên mọc hoang dã trong Vườn quốc gia Hoàng Liên.
Vườn quốc gia Hoàng Liên (Sa Pa ) được mệnh danh là "Vương quốc hoa Đỗ Quyên của Việt Nam" bởi nơi đây có tới gần 40 loài hoa Đỗ Quyên mọc hoang dại, trong đó có nhiều loài cho hoa rất đẹp và có mùi hương quyến rũ.
Phạm Ngọc Triển
