Sớm hoàn thiện hành lang pháp lý để bảo vệ giới trẻ trước thuốc lá thế hệ mới

Tẩm ướp ma túy “núp bóng” thuốc lá điện tử

Theo Báo cáo của công an các địa phương, trong năm 2022, trên toàn quốc đã phát hiện bắt giữ, xử lý 51 vụ, 97 đối tượng mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy dưới dạng “núp bóng” thực phẩm, đồ ăn, thuốc lá điện tử. Trong đó, tẩm ướp vào thảo mộc, thuốc lá điện tử 32 vụ, với 58 đối tượng; vật chứng thu giữ 124,1kg và 40,7 lít dung dịch có chứa chất ma túy loại ADB-BUTINACA dùng tẩm ướp, pha trộn, núp bóng dưới dạng thuốc lá điếu, tinh dầu thuốc lá điện tử.

Đến nay, 100% thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng xuất hiện tại Việt Nam đều là hàng nhập lậu không rõ nguồn gốc cũng như chưa trải qua kiểm định khoa học nghiêm túc, toàn diện.

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), người hút thuốc lá điện tử có nguy cơ dùng ma túy gấp 3,5 lần so với người không hút thuốc lá điện tử, đồng thời tăng nguy cơ uống rượu, dùng sai thuốc chữa bệnh.

Dẫn chứng một trường hợp gần đây, BS Nguyễn Trung Nguyên cho biết, một bệnh nhân nam, 20 tuổi, sinh viên Hà Nội nhập viện ngày 26/6 trong trạng thái hôn mê, co giật, tụt huyết áp, tổn thương tim, tổn thương não và trong mẫu thuốc lá điện tử xét nghiệm thấy có cần sa tổng hợp.

BS Nguyên cảnh báo việc sử dụng cần sa kéo dài sẽ làm thay đổi đáp ứng miễn dịch thứ phát, ảnh hưởng đề kháng của cơ thể với nhiễm trùng. Đối với hệ hô hấp, cần sa gây nguy cơ tương tự thuốc lá, đưa nhiều hạt hơn vào đường hô hấp so với thuốc lá. Cần sa cũng làm tăng nguy cơ bệnh mạch vành và tử vong.

Đối với sinh sản, cần sa làm giảm số lượng tinh trùng, giảm rụng trứng, thay đổi kinh chu kỳ kinh nguyệt; giảm kích thước, trọng lượng trẻ sinh ra, trẻ bị run, dễ bị giật mình. Ngoài ra, sử dụng cần sa kéo dài còn gây ra các vấn đề về nội tiết, thần kinh, hành vi…

Cũng đề cập đến nguy cơ tiềm ẩn ma túy trong thuốc lá mới, tại Phiên thảo luận tại hội trường về báo cáo kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV mới đây, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho biết, các sản phẩm thuốc lá mới có nguy cơ cao tiềm ẩn và phát sinh các tệ nạn xã hội, nhất là sử dụng ma túy và các chất gây nghiện đồng thời với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ảnh hưởng đến sức khỏe, an ninh trật tự xã hội nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường…

Nguy hiểm ở chỗ các loại thuốc lá mới hiện nay sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất nên có thể bị lợi dụng để tẩm ướp ma túy thông qua việc phối trộn trong khi lại nhắm vào đối tượng giới trẻ, thanh thiếu niên; nhắm vào thị hiếu của giới trẻ với bề ngoài bao bì hình ảnh bắt mắt thu hút trẻ em, thậm chí vỏ ngoài còn ghi là sữa…

Từng bước hoàn thiện khung pháp lý

Trước những lo ngại về nguy cơ tiềm ẩn ma túy trong thuốc lá mới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho rằng, các cơ quan chức năng cần sớm có giải pháp kiểm soát chặt chẽ dòng sản phẩm này, thậm chí cần nghiên cứu quy định cấm đối với đối tượng thanh thiếu niên, bởi đây là nguồn lực quan trọng của đất nước.

Đồng thời, cần đánh giá tác động kỹ lưỡng đối với các sản phẩm thuốc lá mới để có cơ sở quản lý hiệu quả; làm rõ mức độ độc hại, nguy hiểm cụ thể thế nào, nhất là so với thuốc lá truyền thống; làm rõ đối tượng sử dụng thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên, học sinh đang ngày càng gia tăng. Đặc biệt, việc biến tướng của thuốc lá điện tử, pha trộn ma túy, không kiểm soát được...

Về giải pháp trước mắt, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ nhấn mạnh, cần tăng cường trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có liên quan đến lĩnh vực này. Theo đó, phải có những biện pháp cụ thể để hoàn thiện khả năng quản lý, quản trị dòng sản phẩm thuốc lá mới như: phòng chống buôn lậu, kiểm soát quảng cáo các sản phẩm này, nhất là trên môi trường internet…

Đặc biệt, phải tăng cường công tác tuyên truyền, truyền thông xã hội về tác hại của các sản phẩm thuốc lá mới; tuyên truyền rộng rãi tới từng gia đình, các em học sinh, nhà trường và xã hội về những ảnh hưởng, tác hại của thuốc lá nói chung, và thuốc lá mới nói riêng. Làm sao để xã hội phải nhận thức rõ thuốc lá điện tử là dung dịch chiết xuất, cho nên có chứa nhiều hương liệu, và thậm chí những kẻ xấu lợi dụng sản phẩm để pha chế, đưa vào những chất gây nghiện, chất hướng thần, ma túy, cần sa… để đầu độc trẻ em và các thế hệ trẻ.

Về phương án lâu dài, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ nêu rõ, việc sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá rất cần thiết để đưa ra quy định quyết liệt hơn. Tuy nhiên, theo trình tự, thủ tục của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật sẽ cần nhiều thời gian, dự kiến tối thiểu 3-5 năm mới có thể thực hiện việc sửa Luật.

Chính vì vậy, cũng có nhiều ý kiến đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành nghị quyết về nội dung này. Trong khi đó, quy trình đề xuất, ban hành nghị quyết cũng không kém gì sửa luật. Do vậy, vẫn phải có những nghiên cứu, đánh giá tác động vững chắc, chặt chẽ, đảm bảo thuyết phục.

Trong lúc chờ các quy định cụ thể về cấm hay quản lý, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ đề nghị, các cơ quan chức năng có liên quan cần thực hiện nghiêm việc phòng chống buôn lậu, chống hàng giả, không rõ nguồn gốc... Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu hoặc hàng hóa chưa rõ nguồn gốc xuất xứ liên quan đến thuốc lá thế hệ mới. Với những trường hợp buôn lậu, bán với số lượng lớn, ngoài xem xét xử lý hành chính, có thể đề nghị các biện pháp xử lý khác mạnh hơn để tạo sự răn đe.

Cùng với đó, các cơ quan quản lý thị trường, công an cũng cần nâng cao trách nhiệm của mình, vào cuộc xử lý nghiêm minh các trường hợp buôn bán, vận chuyển hàng lậu đối với các sản phẩm thuốc lá mới.