“Pin xanh” và tham vọng không phát thải trong khai khoáng

Công nghệ lạc hậu và sự trả giá môi trường

Theo báo cáo đánh giá 10 năm thi hành luật khoáng sản của Tổng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (Bộ TN&MT), Việt Nam có hơn 5.000 điểm mỏ với khoảng 60 loại khoáng sản khác nhau và có 1.100 doanh nghiệp khai khoáng. Hiện ngành khai thác khoáng sản đang góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế đất nước.

Tuy nhiên, hoạt động khai thác khoáng sản bằng công nghệ lạc hậu đã và đang ảnh hưởng xấu đến môi trường xung quanh như: tác động đến cảnh quan và hình thái môi trường, tích tụ và phát tán chất thải, làm ảnh hưởng đến việc sử dụng nguồn nước, ô nhiễm nước, tiềm ẩn nguy cơ về dòng thải axit. Các hành vi tiêu cực cũng đang để lại hậu quả ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, làm thay đổi hệ sinh thái và môi trường dân sinh.

Đứng trước thực tế này, một trong những công ty tiên phong trong thay đổi công nghệ, bảo vệ môi trường là Blackstone, công ty khai thác khoáng sản hàng đầu đã mang công nghệ mới và cam kết giảm thiểu ô nhiễm môi trường và phát thải CO2.  Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc (Mỏ Bản Phúc) là liên doanh giữa Blackstone Minerals Limited cùng Công ty cổ phần Cơ khí và Kỹ thuật Sơn La.

Công ty Blackstone Minerals hiện xây dựng mô hình hoạt động tích hợp có khả năng cung cấp niken “xanh” từ mỏ tới người tiêu dùng, thông qua việc sử dụng công nghệ tiên tiến của Úc. Kiến tạo một nhà máy chế biến sâu gần Mỏ Niken Bản Phúc sẽ rút ngắn việc vận chuyển quặng đến các nhà máy tuyển cũng nhằm để giảm thiểu lượng khí thải.

Hiện tại, công ty Blackstone Minerals là một thành viên của Hiệp hội Mỏ Điện (Electric Mining Consortium), hiệp hội này hướng tới thúc đẩy ngành công nghiệp theo hướng khử cacbon. Liên minh này có tham vọng đạt được mục tiêu vận hành các mỏ hoàn toàn điện khí hóa, không phát thải và không bụi mịn.

Blackstone cũng là thành viên của Trung tâm Nghiên cứu Hợp tác Công nghiệp Pin Tương lai (FBICRC), đơn vị đang tiến hành nhiều nghiên cứu nhằm phát triển ngành công nghiệp pin tại Úc. Trung tâm này tập hợp các ngành công nghiệp, các nhà nghiên cứu, Chính phủ và cộng đồng để đảm bảo rằng Úc đóng vai trò hàng đầu trong cuộc cách mạng pin toàn cầu.

Tại Việt Nam, Blackstone tập trung vào phát triển quy trình sản xuất ra các kim loại dùng cho pin điện bằng việc tích hợp giữa thượng nguồn (khai thác) và hạ nguồn (tinh luyện) để sản xuất ra NCM, tiền chất gồm Nickel-Cobalt-Manganate (NCM) cho ngành công nghiệp pin lithium-ion (Li-ion) đang phát triển ở châu Á, và cung cấp sản phẩm "xanh" từ mỏ khai thác đến khách hàng.

Việc Blackstone nỗ lực tạo ra giá trị gia tăng cho các sản phẩm khai thác, và triển khai theo cách thân thiện với môi trường, bằng cách sử dụng thủy điện tái tạo sẽ góp phần đưa Việt Nam đi đầu trong cuộc cách mạng xanh.

Mang công nghệ hiện đại khai thác niken Việt Nam

Trong khi tại Việt Nam, đa số các doanh nghiệp khai khoáng đều sử dụng nguyên liệu hóa thạch như dầu, khí, than để vận hành thì Blackstone đặt mục tiêu điện hóa tất cả thiết bị để giảm phát thải đến mức thấp nhất khi khai thác niken tại mỏ Tạ Khoa, Bản Phúc.

Theo ông Scott Williamson - Giám đốc Blackstone Minerals,mỏ lộ thiên Bản Phúc sẽ sử dụng thiết bị điện khí hóa, hạn chế đến mức thấp nhất sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Ví dụ, các xe tải vận chuyển là một yếu tố quan trọng góp vào tổng lượng khí thải cacbon của ngành khai thác, sẽ được thay thế bằng các xe tải chạy bằng pin, sử dụng điện từ mạng lưới thủy điện Sơn La.

Những chiếc xe tải này được sạc bằng cách sử dụng cơ sở hạ tầng sạc động mới, loại bỏ nhu cầu về các trạm sạc tĩnh hoặc các trạm thay pin. Thêm nữa, máy đào cũng được các nhà sản xuất thiết bị khai thác lớn như Caterpillar và Komatsu cung cấp và sử dụng thiết bị dẫn động bằng điện thay vì động cơ diesel.

Để đảm bảo thực hiện đầy đủ và nghiêm chỉnh các phương pháp tiếp cận này, Blackstone đã mời Circulor, một công ty hàng đầu về công nghệ blockchain, theo dõi lượng khí thải và ảnh hưởng cộng đồng đến từ các hoạt động của mỏ để đảm bảo minh bạch mọi thông tin liên quan đến sản phẩm công ty đang phát triển.

Nhà máy chế biến sâu Tạ Khoa (TKR), được sử dụng Công nghệ oxy hóa áp suất (POX) trong quy trình hoạt động sẽ tiêu tốn ít năng lượng nhất, để thu hồi các kim loại có giá trị từ tinh quặng niken sunfua so với các công nghệ khác như hòa tách axit áp suất cao, và hỏa luyện thường được sử dụng cho các dự án niken khác. Phương pháp tiếp cận này là một quy trình khai thác hợp lý về chi phí và đã được kiểm nghiệm.

Để đảm bảo tác động và tính bền vững của môi trường tự nhiên và xã hội lâu dài, công ty đang nghiên cứu ở giai đoạn đầu khả năng khu lưu trữ chất thải ở Mỏ Bản Phúc, sẽ thiết kế các nơi lưu trữ chất thải để hấp thụ thụ động carbon dioxide từ môi trường. Mong muốn của công ty là đá gốc tại Mỏ Bản Phúc (chất thải không khoáng hóa) có tính siêu mafic cao sẽ phản ứng với carbon dioxide trong không khí.

Tác động tiềm tàng của quá trình trên đang được nghiên cứu với sự hợp tác của các chuyên gia trong lĩnh vực này đến từ Canada. Các thử nghiệm ban đầu cho kết quả khá khả quan và đã chứng minh được khả năng thu giữ và lưu trữ carbon là lớn. Tuy nhiên, vẫn cần thêm bằng chứng về tính khả thi kỹ thuật và kinh tế ở quy mô công nghiệp.

Cùng với việc mang tới công nghệ mới cho ngành khoảng sản của Việt Nam, ông Nguyễn Văn Quang – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Mỏ Niken Bản Phúc, cho biết công ty Blackstone Minerals cũng cam kết tuân thủ các hoạt động bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản như: Kế hoạch đóng cửa mỏ và phục hồi môi trường sau khai thác; Quản lý nước trong khai thác và chế biến theo đúng quy định pháp luật Việt Nam; Tuân thủ Quản lý và sử dụng đất; Quản lý chất thải; Tái định cư cho các hoạt động khai thác; Hỗ trợ các thực hành về quản lý môi trường bao gồm phục hồi, và quản lý có trách nhiệm nguồn nước và chất thải.

Với thế mạnh về công nghệ và hàng loạt mục tiêu bảo vệ môi trường từ Blackstone, có thể nói đây sẽ là “điểm sáng” về ứng dụng khoa học công nghệ cao trong ngành khai khoáng, góp phần bảo vệ tối đa môi trường trong sản xuất, và đưa Việt Nam trở thành tâm điểm của thị trường “pin xanh” trên thế giới.