Phục hồi tầng ozon đang đi đúng hướng nhờ thành công của Nghị định thư Montreal

Tuy vậy, các nhà khoa học cũng cảnh báo về những tác động ngoài ý muốn đối với tầng ozon của các công nghệ mới như địa kỹ thuật.

Phục hồi tầng ozon

Trong một báo cáo được công bố 4 năm một lần về tiến trình của Nghị định thư Montreal, các chuyên gia đã xác nhận việc loại bỏ gần 99% các hóa chất làm suy giảm tầng ozon.

Nghị định thư Montreal được ký kết vào tháng 9/1987 là một thỏa thuận môi trường đa phương mang tính bước ngoặt quy định việc tiêu thụ và sản xuất gần 100 hóa chất nhân tạo, hay còn gọi là “các chất làm suy giảm tầng ozon” (ODS).

Bà Meg Seki, Thư ký điều hành Ban thư ký Ôzôn của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) cho biết: “Trong 35 năm qua, Nghị định thư Montreal đã trở thành nhà Nghị định thực sự cho môi trường. Các đánh giá của Hội đồng đánh giá khoa học vẫn là một yếu tố quan trọng trong việc Nghị định thư giúp thông báo chính sách và hỗ trợ việc ra quyết định”.

Việc khám phá lỗ thủng trong tầng ozon lần đầu tiên được công bố bởi ba nhà khoa học từ Cơ quan Khảo sát Nam Cực của Anh, vào tháng 5/1985.

Báo cáo cho biết nếu các chính sách hiện tại vẫn được duy trì, tầng ozon dự kiến sẽ phục hồi về mức năm 1980 - trước khi xuất hiện lỗ thủng tầng ozon - vào năm 2040, và sẽ trở lại bình thường ở Bắc Cực vào năm 2045. Ngoài ra, Nam Cực có thể trải qua tình trạng bình thường vào năm 2066 và Bắc Cực xuất hiện tình trạng này vào năm 2045.

Sự thay đổi về kích thước của lỗ thủng tầng ozon ở Nam Cực, đặc biệt là từ năm 2019 đến năm 2021, chủ yếu là do các điều kiện khí tượng. Tuy nhiên, sự phá vỡ tầng ozon ở Nam Cực đang dần được cải thiện về diện tích và độ sâu kể từ năm 2000.

Nỗ lực giảm biến đổi khí hậu

Nghị định thư Montreal đã mang lại lợi ích cho những nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu, giúp tránh sự nóng lên toàn cầu vào khoảng 0,5 độ C. Vào năm 2016, Bản sửa đổi, bổ sung Kigali trong khuôn khổ Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozon, yêu cầu giảm dần việc sản xuất và tiêu thụ hydrofluorocarbon (HFC).

HFC không trực tiếp làm suy giảm tầng ozon nhưng là loại khí mạnh góp phần làm trái đất nóng lên và đẩy nhanh biến đổi khí hậu. Theo các chuyên gia, Bản sửa đổi, bổ sung Kigali sẽ tránh được sự nóng lên toàn cầu từ 0,3 đến 0,5 độ C vào năm 2100.

Các nhà khoa học và các nhóm môi trường từ lâu đã ca ngợi lệnh cấm toàn cầu đối với các hóa chất làm suy giảm tầng ozon là một trong những thành tựu môi trường quan trọng nhất cho đến nay và có thể tạo tiền lệ cho quy định rộng hơn về khí thải làm nóng khí hậu.

Tổng thư ký Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) Petteri Taalas cho biết: “Hành động của tầng ozon tạo tiền lệ cho hành động khí hậu. Thành công của chúng tôi trong việc loại bỏ dần các hóa chất bào mòn ozon cho thấy những gì có thể và phải làm như một vấn đề cấp bách để chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, giảm khí nhà kính và hạn chế sự gia tăng nhiệt độ”.

Cần nghiên cứu thêm các công nghệ mới

Các nhà khoa học cho biết, lượng khí thải toàn cầu của hóa chất chlorofluorocarbon-11 (CFC-11) bị cấm, được sử dụng làm chất làm lạnh và trong xốp cách nhiệt đã giảm đáng kể từ năm 2018 sau khi tăng đột biến trong vài năm.

Báo cáo cũng cho thấy, hóa chất clo làm suy giảm tầng ozon đã giảm 11,5% trong tầng bình lưu kể từ khi đạt đỉnh vào năm 1993, trong khi hóa chất brom giảm 14,5% kể từ khi đạt đỉnh vào năm 1999.

Các nhà khoa học cảnh báo, những nỗ lực làm mát Trái đất một cách nhân tạo bằng cách bơm sol khí (aerosol) vào tầng khí quyển phía trên để phản chiếu ánh sáng mặt trời có thể làm mỏng tầng ozon và cần phải nghiên cứu thêm về các công nghệ mới nổi như địa kỹ thuật.

Các nhà nghiên cứu thuộc Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Quốc gia (NASA) và Ủy ban Châu Âu (EC) đã đóng góp vào đánh giá của báo cáo này.