Phú Quốc: Đảo ngọc tiên phong giảm nhựa

Đối diện nguy cơ ô nhiễm rác thải nhựa

Bắt đầu triển khai Dự án, đánh giá hiện trạng quản lý RTN năm 2020 của huyện đảo Phú Quốc cho thấy, huyện đảo đang phải đối mặt với một khối lượng lớn RTN phát sinh trong quá trình sinh hoạt có nguy cơ thất thoát ra môi trường biển. Ước tính tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh năm 2020 là 51.683 tấn, trong đó có 8.786 tấn RTN, chiếm 17% (WWF-Việt Nam, 2021). Theo đó, trung bình mỗi người dân Phú Quốc phát thải 60kg RTN mỗi năm.

Tỷ lệ RTN bị thất thoát ra môi trường của Phú Quốc là 11,8%; bao gồm 7,1% lượng RTN không được thu gom, 2,7% lượng RTN bị thất thoát từ hệ thống thu gom chính thức, 0,1% bị thất thoát từ hệ thống thu mua phế liệu, và 1,9% bị phát tán từ các bãi chôn lấp lộ thiên.

Tổng lượng RTN bị thất thoát trực tiếp ra môi trường tự nhiên (đất, nước, cống rãnh, hoặc bị đốt lộ thiên) là 1,086 tấn, trong đó có khoảng 423 tấn bị thất thoát vào môi trường nước, có nguy cơ cao phát tán ra biển nếu không có các giải pháp thu gom, vệ sinh dọc hệ thống sông và kênh rạch.

Ngoài ra, mỗi năm Phú Quốc có khoảng 6.295 tấn RTN được lưu giữ tại bãi lộ thiên (bãi Đồng Cây Sao). Lượng RTN này vẫn đang tồn đọng trên đất với nguy cơ phát tán cao vì không được áp dụng các biện pháp quản lý hợp vệ sinh, nên cũng được xem như lượng rác nhựa bị thất thoát ra môi trường.

Như vậy, mức tham chiếu cơ sở về lượng RTN bị thất thoát ra môi trường Phú Quốc năm 2020 lên tới 7.731 tấn, bao gồm 1.036 tấn bị thất thoát trực tiếp theo dòng quản lý từ nguồn phát sinh và hệ thống thu gom, và 6,295 tấn được lưu giữ hàng năm ở bãi rác lộ thiên. Đây chính là mối nguy cơ lớn làm ảnh hưởng đến môi trường sinh thái huyện đảo du lịch nổi tiếng của nước ta nếu không có giải pháp xử lý kịp thời.

Sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền các cấp

Với sự hỗ trợ tích cực từ phía Dự án của WWF, Ủy ban nhân dân huyện Phú Quốc đã ban hành Kế hoạch số 545/KH-UBND ngày 22/11/2019 về quản lý RTN đại dương trên địa bàn huyện Phú Quốc (nay là thành phố Phú Quốc) đến năm 2025, với các mục tiêu cụ thể và ngay lập tức triển khai hàng loạt các chương trình hành động như: Thành lập Ban chỉ đạo cấp huyện về quản lý rác thải; Tuyên truyền hướng dẫn các cơ quan, tổ chức, đoàn thể, các đơn vị, doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân giảm thiểu các sản phẩm nhựa dùng một lần.

Quy định cụ thể về việc giảm thiểu túi ni lông và các sản phẩm nhựa dùng một lần cho toàn đảo Phú Quốc. Khuyến khích các doanh nghiệp cam kết thực hành cắt giảm RTN trong hoạt động của doanh nghiệp. Đánh giá hiện trạng và tác động của RTN tại cửa sông Dương Đông, các xã đảo nhỏ (Hòn Thơm, Thổ Châu) là khu vực tồn đọng nhiều RTN có nguy cơ trôi ra biển; yêu cầu 100% các đơn vị nhà nước trên địa bàn huyện Phú Quốc không sử dụng chai nước và ống hút nhựa trong các cuộc họp.

Đồng thời triển khai một số mô hình thí điểm phân loại tại nguồn ở 2 ấp Bãi Bổn và Đá Chồng; Chấm dứt việc thải bỏ ngư cụ trực tiếp xuống biển từ các tàu thuyền đánh bắt trong khu vực đảo; yêu cầu các tàu thuyền du lịch mang rác về bờ; kiểm soát chặt chẽ ô nhiễm rác thải nhựa đại dương tại các khu vực có nguy cơ rủi ro ô nhiễm; nghiên cứu, xây dựng áp dụng chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường vào thực tế cụ thể trên địa bàn thành phố...

Cải thiện hiệu quả các "điểm đen" ô nhiễm

Kết quả sau 3 năm triển khai dự án, Phú Quốc đã cải thiện đáng kể "điểm nóng" về ô nhiễm RTN như: Đã ngăn chặn lượng RTN phát tán ra biển từ sông Dương Đông bằng biện pháp lắp đặt phao vây chắn rác để thu gom rác thải trôi nổi trên sông Dương Đông và khu vực Dinh Cậu -Công viên Bạch Đằng. Khối lượng trung bình mỗi ngày thu gom được khoảng 1 - 2 tấn rác. Đặc biệt, Dự án kết hợp Thành đoàn thành phố xóa các “điểm đen” ô nhiễm rác thải và xây dựng Trạm tập kết xanh trên địa bàn thành phố Phú Quốc. Từ cuối năm 2021 đến nay, Thành đoàn đã tổ chức hoạt động vệ sinh xóa 2 “điểm đen” ô nhiễm rác thải tại phường Dương Đông và phường An Thới với tổng khối lượng rác thải thu được là 18 tấn, trong đó có 800kg rác thải nhựa. Nhân rộng mô hình này ở 2 xã Hàm Ninh và Dương Tơ vào năm 2023.

Đã vận động 2.000 tàu cá và tàu du lịch mang rác về bờ. Bên cạnh đó, Vườn Quốc gia Phú Quốc còn tổ chức hoạt động thu gom rác thải dưới nước ở cả 3 Khu bảo tồn biển và thực hiện 9 đợt giám sát tại các Khu bảo tồn biển và thu gom rác thải nhựa... Những kết quả đạt được từ khi tham gia chương trình Đô thị Giảm nhựa là nguồn động viên to lớn để chính quyền, người dân của thành phố Phú Quốc tiếp tục hành trình tìm lại màu xanh lam cho thành phố du lịch biển.