Phòng chống tác hại thuốc lá: Việc làm khẩn thiết

Bộ Y tế muốn gửi đến những người hút thuốc thông điệp: Hãy bỏ thuốc lá ngay hôm nay, cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc để bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân mình, cho gia đình và cho cộng đồng.

Hơn 8 triệu người tử vong mỗi năm vì thuốc lá

Tổ chức Y tế thế giới cho rằng, sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm. Trong đó, hơn 7 triệu người tử vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và khoảng 1,2 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động. Hút thuốc lá cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và làm tăng mức độ nghiêm trọng của các bệnh về đường hô hấp và đặc biệt là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh không truyền nhiễm (NCD) như ung thư, tim mạch, ước tính mỗi năm gây ra 60.000 ca.

Theo đánh giá của hội đồng các chuyên gia y tế công cộng của Tổ chức Y tế thế giới năm 2020, những người hút thuốc có nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe do Covid-19 cao hơn so với những người không hút thuốc. Bên cạnh tác hại về sức khỏe, sử dụng thuốc lá còn gây tổn thất về kinh tế đối với các cá nhân, gia đình và xã hội, các tổn thất này bao gồm chi tiêu cho hút thuốc, chi phí cho khám, điều trị bệnh liên quan đến hút thuốc, giảm sút/mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm.

“

Riêng tại Việt Nam, thuốc lá đã lấy đi sinh mạng ít nhất 40.000 người mỗi nămTS. Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam

TS. Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam

Phòng chống tác hại (PCTH) thuốc lá là việc khẩn thiết. Tại Việt Nam, với sự quan tâm, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, thời gian qua, Bộ Y tế đã phối hợp với các bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường nâng cao nhận thức trong cộng đồng về tác hại của việc hút thuốc, xây dựng môi trường không khói thuốc, tổ chức công tác tư vấn cai nghiện thuốc lá, tổ chức giáo dục về PCTH thuốc lá trong các cấp học, công tác kiểm tra giám sát...

Theo GS.TS. Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế, Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, Ủy viên thường trực Hội đồng Quản lý liên ngành Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, công tác PCTH thuốc lá đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận: So với năm 2015, tỷ lệ nam giới hút thuốc năm 2020 đã giảm từ 45,3% xuống 42,3%. Đặc biệt, tỷ lệ hút thuốc thụ động cũng giảm đáng kể tại các địa điểm như: nơi làm việc, cơ sở giáo dục, trên phương tiện giao thông công cộng và khu vực trong nhà. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong thanh niên độ tuổi 15 - 24 giảm từ 26% (năm 2015) xuống 13% (năm 2020). Ở lứa tuổi học sinh 13 - 15 tuổi, tỷ lệ hút thuốc lá cũng giảm từ 2,5% năm 2014 xuống 1,9% năm 2022.

“Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong việc ngăn ngừa hút thuốc lá trong giới trẻ, bảo đảm thành công bền vững của chương trình PCTH thuốc lá”, GS.TS. Trần Văn Thuấn ghi nhận.

Thuốc lá điện tử đe dọa thế hệ trẻ

Bên cạnh những thành công bước đầu, công tác PCTH thuốc lá tại nước ta vẫn đang gặp phải những khó khăn, thách thức. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới.

Đáng quan ngại, những năm gần đây xuất hiện các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha. Các sản phẩm này hiện nay chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành tại thị trường trong nước, tuy nhiên việc mua bán, quảng cáo đang diễn ra phổ biến, đặc biệt trên môi trường mạng internet. Các sản phẩm này được thiết kế đa đạng với nhiều kiểu dáng và nhiều hương vị rất hấp dẫn với giới trẻ, điều này dẫn đến việc sử dụng thuốc lá điện tử đang có xu hướng gia tăng nhanh tại nước ta, đặc biệt trong lứa tuổi học sinh.

“

“CHÚNG TA CẦN THỰC PHẨM, KHÔNG CẦN THUỐC LÁ”

Đó là chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5/2023. Với chủ đề này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi các quốc gia thúc đẩy các hoạt động nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá tới sức khỏe, kinh tế, môi trường, an ninh lương thực và dinh dưỡng; đề cập đến mối liên hệ giữa sử dụng, trồng cây thuốc lá và đói nghèo; kêu gọi bỏ thuốc lá để tăng chi cho thực phẩm.

PGS.TS. Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh - Bộ Y tế cho biết, tỉ lệ hút thuốc lá điện tử năm 2020 ở cả nam và nữ tăng 18 lần so với năm 2015 (từ 0,2% lên 3,6%). Đặc biệt, xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử tập trung cao ở nhóm tuổi 15 - 24 tuổi.

“Nếu chúng ta không tiếp tục thực hiện các biện pháp PCTH thuốc lá mạnh mẽ và kịp thời ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá sẽ gia tăng trở lại. Các tổn thất về sức khỏe và kinh tế do việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới gây ra cũng nghiêm trọng không kém các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, đặc biệt là các hậu quả về sức khỏe đối với thế hệ trẻ, gây khó khăn trong việc đạt được mục tiêu của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá là giảm tỷ lệ hút thuốc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng”, PGS.TS Lương Ngọc Khuê cảnh báo.

Nguyên nhân của hiện trạng này là do thực trạng thuốc lá được bán tràn lan ở khắp mọi nơi, giá thuốc lá rẻ, thuế thuốc lá thấp khiến khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá dễ dàng hơn. Bởi vậy, TS. Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam đề xuất: “Chúng ta cần ngăn chặn, kiểm soát việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới. Các sản phẩm hiện vẫn được bán trên thị trường và quảng cáo theo những cách thức gây hiểu lầm đối với những người trẻ tuổi dễ bị tổn thương”.

Quyết tâm thực hiện Chiến lược mới về PCTH thuốc lá

Chặng đường mới trong PCTH thuốc lá ở Việt Nam thể hiện ở việc Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã thay mặt Chính phủ phê duyệt và ban hành Chiến lược Quốc gia về PCTH thuốc lá đến năm 2030.
“Đây là một văn bản hết sức quan trọng giúp định hướng cho công tác PCTH thuốc lá tại Việt Nam. Thông qua những mục tiêu, các giải pháp về phòng, chống tác hại của thuốc lá của Chiến lược, một lần nữa khẳng định mạnh mẽ cam kết của Chính phủ Việt Nam về tăng cường công tác PCTH thuốc lá trong thời gian tới” - PGS.TS Lương Ngọc Khuê khẳng định.

Theo Chiến lược này, phấn đấu đến năm 2030, nước ta sẽ giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 36% và ở nữ giới từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 1%; Giảm tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá tại nơi làm việc xuống dưới 25%, tại nhà hàng xuống dưới 65%, tại quán bar/cà phê xuống dưới 70%, tại khách sạn xuống dưới 50% và tiếp tục ngăn ngừa việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng.