Nhìn từ dự án Nhà máy Nhiệt điện Quỳnh Lập I

Thu hút nguồn vốn tư nhân

Theo đó, ngày 31-7-2017, liên danh giữa Tập đoàn Geleximco và Công ty Cổ phần và Tập đoàn năng lượng mới Kaidi Quang Dương đã có văn bản đề xuất Thủ tướng Chính phủ đồng ý về mặt nguyên tắc cho các dự án đầu tư nhà máy nhiệt điện (NMNĐ): Quỳnh Lập I, Quỳnh Lập II, Quảng Trạch I, Quảng Trạch II, Hải Phòng III theo hình thức PPP, trong đó doanh nghiệp nhà nước chiếm 20-25% cổ phần, còn lại Geleximco-Kaidi đầu tư. Ngày 16-10-2017, lần thứ 2, liên danh Geleximco-HUI, công ty con của Kaidi có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất làm chủ đầu tư dự án NMNĐ Quỳnh Lập I và Quảng Trạch II. Liên danh đề xuất tỷ lệ sở hữu cụ thể: Đối với dự án NMNĐ Quảng Trạch II, Geleximco-HUI sở hữu 100% cổ phần dự án, còn NMNĐ Quỳnh Lập I là 75% cổ phần, 25% cổ phần còn lại do Tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam (TKV) sở hữu.

     Theo phương án tài chính được nêu trong báo cáo tóm tắt đề xuất đầu tư hai NMNĐ, nhà đầu tư sẽ chịu trách nhiệm thu xếp vốn cho dự án từ các tổ chức tín dụng và nguồn vốn vay thương mại quốc tế (trong đó 20% vốn sở hữu, 80% vốn vay) mà không cần bảo lãnh Chính phủ. Tuy nhiên, về phía TKV lại có chủ trương nắm giữ tỉ lệ cổ phần lớn ở dự án, tối thiểu là 36%. Các đối tác lo ngại rằng TKV nắm giữ tỉ lệ cổ phần cao trong khi lại khó khăn về tài chính sẽ có khả năng làm chậm tiến độ triển khai dự án.
 

Ông Vũ Văn Tiền, Chủ tịch Tập đoàn Geleximco chia sẻ: “Là doanh nghiệp tư nhân, chúng tôi phải tính toán rất kỹ về hiệu quả khi đầu tư vì nếu chọn sai đối tác, không triển khai được dự án thì không ai chịu thiệt hại cho mình cả. Chúng tôi bỏ vốn của mình để đầu tư, không yêu cầu bảo lãnh từ ngân sách, chúng tôi phải là người lo đầu tiên. Vốn từ nước nào chỉ có ý nghĩa về điều kiện thương mại, còn quan trọng hơn là hợp tác với đối tác nào”.

Với Tập đoàn năng lượng Kaidi Dương Quang là đối tác đã thực hiện nhiều dự án năng lượng lớn trên thế giới, trong đó có các dự án đầu tư ở châu Âu. Năm 2009, Kaidi được lựa chọn tổng thầu xây dựng NMNĐ Mạo Khê - Quảng Ninh do TKV làm chủ đầu tư có công suất 440MW. Đây là dự án nhiệt điện quy mô lớn nhất và duy nhất hoàn thành trước tiến độ ở nước ta, hiện đi vào vận hành từ tháng 4-2013. Trong 4 năm qua, dự án vận hành rất tốt. Trên cơ sở đánh giá chất lượng dự án Mạo Khê, năm 2014 Geleximco hợp tác với Kaidi xây dựng Nhiệt điện Thăng Long tại Quảng Ninh có công suất 2x300MW; quá trình triển khai, dự án được giám sát chặt chẽ, bảo đảm chất lượng, an toàn, dự kiến sẽ vận hành thương mại tổ máy số 1 vào quý II-2018 và tổ máy số 2 vào quý III-2018, vượt tiến độ từ 2-3 tháng. Cùng với đó, Kaidi đã hỗ trợ chủ đầu tư trong việc thu xếp vốn quốc tế với chi phí thấp, hiện hoàn thành giải ngân dự án trên 90% và đến thời điểm này, hoàn toàn có thể khẳng định dự án sẽ vận hành có hiệu quả. Vì vậy, Geleximco đánh giá cao năng lực thu xếp vốn và thi công của Kaidi nên tiếp tục đề nghị hợp tác đầu tư trong các dự án mới.

Tại văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan chức năng, liên danh cam kết, nếu được giao làm chủ đầu tư, trong vòng một tháng sẽ thành lập Công ty dự án NMNĐ Quỳnh Lập I, sau đó 3 tháng sẽ ký kết thỏa thuận bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư với chính quyền địa phương. Trong vòng 2 tháng ký hợp đồng tư vấn quản lý, giám sát kỹ thuật với chủ trương lựa chọn tư vấn Fitchner của Đức. 3 tháng sau sẽ ký hợp đồng EPC do Kaidi và đội ngũ quản lý dự án quốc tế châu Âu hoặc Bắc Mỹ cùng nhau thực hiện theo thông lệ quốc tế. Tổng thầu sẽ ứng trước toàn bộ chi phí công trình trước khi hoàn tất thủ tục thu xếp vốn.  

Về công nghệ, các hệ thống vận hành chính của nhà máy sẽ được mời thầu quốc tế, sử dụng sản phẩm của những nước G7 hoặc sản phẩm ủy quyền thiết kế chế tạo của nước đó. Đồng thời, đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt của Chính phủ về công nghệ và bảo vệ môi trường cũng như tuân thủ chặt chẽ yêu cầu pháp lý của một dự án đầu tư.

 Tại sao liên danh đề nghị tăng tỷ lệ góp vốn tại dự án Quỳnh Lập I?

 Dự án Nhiệt điện Quỳnh Lập I (giai đoạn 1) thuộc Trung tâm điện lực Quỳnh Lập (Nghệ An) được Chính phủ giao TKV làm chủ đầu tư. Theo tiến độ quy hoạch, dự án phải được đưa vào vận hành giai đoạn 2022-2023, nhưng suốt hơn 7 năm kể từ khi được giao làm chủ đầu tư, đến ngày 20-9-2016, TKV mới gửi hồ sơ nghiên cứu khả thi và báo cáo tác động môi trường để Tổng cục Năng lượng (Bộ Tài nguyên và Môi trường) tổ chức các cuộc họp thẩm định. Mặt khác, TKV đã không thể tìm được đối tác đầu tư dự án vì vướng rất nhiều vấn đề pháp lý và tài chính. Cụ thể, trong việc hợp tác với nước ngoài (trước đó TKV đã có thư mời Geleximco và đối tác KOSPO (đến từ Hàn Quốc) cùng tham gia dự án), các đối tác luôn yêu cầu phải có bảo lãnh Chính phủ mới tham gia đầu tư dự án.
 

  Không tìm kiếm được đối tác, lại khó khăn về tài chính, nên mặc dù TKV tổ chức lễ khởi công Dự án Quỳnh Lập I ngày 1-10-2015 nhưng đến nay vẫn chưa triển khai giải phóng mặt bằng. Do lo ngại TKV chiếm tỉ lệ sở hữu cao sẽ ảnh hưởng đến tiến độ của dự án, vì vậy liên danh Geleximco-HUI chủ động đề nghị tăng tỉ lệ vốn góp lên 75%, còn TKV là 25%. Tuy nhiên, TKV lại không muốn nắm tỉ lệ vốn góp thấp sẽ thiếu tính quyết định trong triển khai dự án, do đó, các bên chưa tìm được tiếng nói chung.

Giải pháp nào để các dự án sớm đi vào khởi công?

Trước tình hình này, với vai trò của mình, Bộ Công thương đã có văn bản gửi các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Xây dựng yêu cầu TKV khẩn trương báo cáo về phương án góp vốn thực hiện dự án NMNĐ Quỳnh Lập I, song đến nay TKV chưa đàm phán xong và chưa có báo cáo về việc này. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ không đáp ứng được tiến độ dự án.
 

Cùng với đó, vấn đề tài chính của TKV hiện đang gặp khó khăn và không thể thu xếp vốn để một mình thực hiện dự án. Theo phương án hợp tác góp vốn, TKV vẫn đề nghị xem xét chủ trương cấp bảo lãnh Chính phủ, nếu không sẽ khó có thể thu xếp được nguồn vốn vay cho dự án. Trong khi đó, để đảm bảo an toàn nợ công, từ năm 2017, Chính phủ đã có văn bản tạm dừng phê duyệt chủ trương cấp bảo lãnh cho các dự án mới, trừ trường hợp đặc biệt cấp thiết.

 Đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng: “Việc huy động vốn xã hội, nguồn vốn đầu tư rất quan trọng. Nếu bây giờ Chính phủ không cần bảo lãnh cho các doanh nghiệp mà họ tự bỏ vốn ra đấy là việc rất tốt, chúng ta cần khuyến khích việc đó. Chứ việc gì Chính phủ cũng bảo lãnh khi có rủi ro thì nợ công sẽ tăng lên. Việc doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào các dự án mà nhà nước đã nghiên cứu, quyết định cần thiết phải đầu tư, đặc biệt là dự án lớn, dự án trọng điểm, dự án có lợi cho nền kinh tế quốc dân là vấn đề hết sức quan trọng cần phải khuyến khích”.

  Theo chiến lược phát triển ngành điện, đến năm 2020, phải nâng công suất lên 43.000 MW, đến năm 2030 là 60.000 MW. Với công suất như vậy, cần phải huy động được 40 tỷ USD vào năm 2020 và lên tới 148 tỷ USD vào năm 2030. Đây là những con số khổng lồ không dễ thu hút vào các dự án điện do thu hồi vốn chậm. Trong bối cảnh Chính phủ sẽ không thể tiếp tục bảo lãnh cho các dự án tương tự, nên chăng cần xem xét chủ trương giao lại các dự án cho tư nhân, một phần giải phóng gánh nặng cho doanh nghiệp nhà nước, mặt khác tạo cơ chế thu hút vốn tư nhân, vốn nước ngoài để phát triển kinh tế.