Nhận diện rõ sinh vật ngoại lai

Xắn tay vào cuộc

Cục Bảo tồn Đa dạng sinh học (Tổng cục Môi trường) cho biết, số lượng thực vật ngoại lai xâm hại có khoảng 94 loài, trong đó, có 42 loài xâm hại thuộc họ thực vật; 48 loài động vật thủy sinh ngoại lại. Đáng lo ngại là có những trường hợp du nhập những loài thủy sinh vật ngoại lai vào Việt Nam với số lượng lớn nhưng do chưa được kiểm tra và kiểm soát chặt chẽ đã để xảy ra tình trạng bùng phát trong tự nhiên và gây ra hệ lụy nặng nề.

Theo các chuyên gia môi trường, để ngăn ngừa và kiểm soát được sự lây lan, giảm thiểu tác hại của một số loài ngoại lai đang xâm hại nghiêm trọng ở Việt Nam, trước hết, cần tăng cường xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về ngăn ngừa và kiểm soát loài ngoại lai xâm hại. Nâng cao tuyên truyền, giáo dục đào tạo và nâng cao nhận thức của cộng đồng, doanh nghiệp trong việc ngăn ngừa, kiểm soát và diệt trừ loài ngoại lai xâm hại.

Mặt khác, tăng cường hợp tác quốc tế về ngăn ngừa và kiểm soát loài ngoại lai xâm hại, đặc biệt, với các nước trong khu vực ASEAN trong việc xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu, tổ chức diễn đàn, mạng lưới trao đổi kinh nghiệm về ngăn ngừa và kiểm soát loài ngoại lai xâm hại.

Hiện, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1896/QĐ-TTg phê duyệt Đề án ngăn ngừa và kiểm soát sinh vật ngoại lại xâm hại ở Việt Nam đến năm 2020. Theo đó, Đề án Tập trung tăng cường năng lực cơ quan quản lý Nhà nước và đơn vị kiểm dịch trong việc kiểm soát các loài ngoại lai là kiểm soát và lập danh mục, hồ sơ theo dõi các loài ngoại lai nhập khẩu vào Việt Nam; đào tạo, tập huấn cho các cán bộ cấp lãnh đạo và chuyên viên quản lý chuyên môn công tác tại các Chi cục Bảo vệ môi trường, Chi cục Bảo vệ thực vật của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Ban Quản lý Khu bảo tồn về công tác ngăn ngừa và kiểm soát loài ngoại lai xâm hại.

Nghiêm túc thực hiện Quyết định 1896 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ TN&MT chỉ đạo Tổng cục Môi trường triển khai các hoạt động xây dựng năng lực về quản lý sinh vật ngoại lai. Thời gian qua, trong khuôn khổ hỗ trợ của Dự án khu vực “Ngăn ngừa và quản lý sinh vật rừng ngoại lai xâm hại ở rừng sản xuất và rừng được bảo vệ khu vực Đông Nam Á” của Quỹ Môi trường Toàn cầu, Tổng cục Môi trường đã tổ chức đánh giá nhu cầu đào tạo tăng cường năng lực để thiết kế chương trình nâng cao năng lực phù hợp cho các nhóm đối tượng. Trên cơ sở đánh giá này, Tổng cục Môi trường tổ chức chương trình đào tạo cho các cơ quan quản lý cấp Trung ương, địa phương về việc ngăn ngừa và kiểm soát sinh vật ngoại lai xâm hại.

19 loài ngoại lai xâm hại

Từ ngày 11/2/2019, Thông tư do Bộ TN&MT ban hành quy định tiêu chí xác định và Danh mục loài ngoại lai xâm hại gồm 19 loài và Danh mục loài ngoại lai có nguy cơ xâm hại gồm 61 loài, có hiệu lực.

Theo đó, loài ngoại lai xâm hại là loài ngoại lai đáp ứng một trong các tiêu chí sau: Đang lấn chiếm nơi sinh sống, cạnh tranh thức ăn hoặc gây hại đối với các sinh vật bản địa, phát tán mạnh hoặc gây mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển ở Việt Nam; Được đánh giá là có nguy cơ xâm hại cao đối với đa dạng sinh học và được ghi nhận là xâm hại ở khu vực có khí hậu tương đồng với Việt Nam hoặc qua khảo nghiệm, thử nghiệm có biểu hiện xâm hại.

Loài ngoại lai có nguy cơ xâm hại là loài ngoại lai đáp ứng một trong các tiêu chí sau: Có khả năng phát triển và lan rộng nhanh, có biểu hiện cạnh tranh thức ăn, môi trường sống và có khả năng gây hại đến các loài sinh vật bản địa của Việt Nam; Được ghi nhận là xâm hại tại khu vực có khí hậu tương đồng với Việt Nam; Được đánh giá là có nguy cơ xâm hại cao đối với đa dạng sinh học của Việt Nam.

Theo đó, Bộ quy định Danh mục loài ngoại lai xâm hại gồm 19 loài thuộc 6 nhóm. Cụ thể, nhóm vi sinh vật gồm: Nấm gây bệnh thối rễ; Vi khuẩn gây bệnh dịch hạch ở chuột và động vật; Vi-rút gây bệnh chùn ngọn chuối; Vi-rút gây bệnh cúm gia cầm. Nhóm động vật không xương sống gồm: Bọ cánh cứng hại lá dừa; Ốc bươu vàng; Ốc sên châu Phi; Tôm càng đỏ. Nhóm cá gồm: Cá ăn muỗi; Cá tỳ bà bé (cá dọn bể);  Cá tỳ bà lớn (cá dọn bể lớn). Nhóm lưỡng cư - Bò sát có: Rùa tai đỏ. Nhóm chim - thú có: Hải ly Nam Mỹ. Nhóm thực vật gồm: Bèo tây (bèo Lục bình, bèo Nhật Bản); Cây ngũ sắc (bông ổi); Cỏ lào; Cúc liên chi; Trinh nữ móc; Trinh nữ thân gỗ (mai dương).

Danh mục loài ngoại lai có nguy cơ xâm hại gồm 61 loài thuộc 5 nhóm. Trong đó, 23 loài thuộc nhóm động vật không xương sống như: Bướm trắng Mỹ, cua xanh, sán ốc sên…; 9 loài thuộc nhóm cá như: Cá chim trắng toàn thân, cá hổ, cá hồi nâu…; 4 loài thuộc nhóm lưỡng cư - bò sát gồm: Ếch ương beo, cóc mía, ếch Caribê, rắn nâu leo cây; 4 loài thuộc nhóm chim - thú gồm: Chồn ecmin, dê hircus (dê), sóc nâu, sóc xám, thú opốt và 21 loài thuộc nhóm thực vật như: Bèo tai chuột lớn, cây cúc leo, cây cứt lợn…