Người dân Mông Cổ khốn đốn vì mùa đông bất thường

Thời tiết khắc nghiệt gây thiệt hại nặng nề

Liên đoàn Chữ thập đỏ quốc tế (IFRC) cảnh báo, Mông Cổ đang trải qua mùa đông bất thường nhất trong nửa thế kỷ qua khi tình hình thời tiết khắc nghiệt làm chết hơn 4,7 triệu động vật và đe dọa sinh kế cũng như nguồn cung cấp thực phẩm của hàng nghìn người.

Tình hình thời tiết khắc nghiệt (hay còn gọi là dzud), với biểu hiện đặc trưng là nhiệt độ giảm mạnh và băng tuyết dày bao phủ các khu vực chăn thả và cản trở khả năng tiếp cận thức ăn của gia súc. Tại Mông Cổ, có khoảng 300.000 người hoạt động chăn nuôi du mục truyền thống và sống dựa vào gia súc như dê và ngựa để làm thức ăn và bán ở chợ.

Thời tiết khắc nghiệt đã gây thiệt hại nặng nề về kinh tế cho những người chăn nuôi và gây gián đoạn trong việc đi lại, buôn bán và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục của nhiều người Mông Cổ, nhất là những người sống ở khu vực nông thôn, do tuyết rơi dày đặc khiến đường đi bị cản trở.

Ông Alexander Matheou, Giám đốc khu vực châu Á Thái Bình Dương của IFRC cho biết: “Đối với những người phụ thuộc hoàn toàn vào chăn nuôi để tồn tại, họ đã trở nên nghèo khó chỉ sau vài tháng. Thậm chí, một số người hiện không còn khả năng tự nuôi sống bản thân hoặc sưởi ấm ngôi nhà của mình”.

Theo IFRC, kể từ tháng 11/2023, ít nhất 2.250 hộ gia đình chăn nuôi tại Mông Cổ đã mất hơn 70% đàn gia súc và hơn 7.000 gia đình hiện không được tiếp cận với thực phẩm đầy đủ.

Thời tiết khắc nghiệt đã ảnh hưởng đến 3/4 diện tích Mông Cổ, nhưng dự báo tình hình sẽ còn tồi tệ hơn khi mùa đông tiếp tục kéo dài. Ông Matheou cho biết, hiện đã là thời điểm của mùa xuân, nhưng mùa đông đang kéo dài ở Mông Cổ, tuyết vẫn còn và gia súc vẫn chết.

Tháng 2/2024, chính phủ Mông Cổ đã tuyên bố tình trạng sẵn sàng ứng phó và kéo dài đến ngày 15/5. Đồng thời, ngày 20/3, IFRC đã đưa ra lời kêu gọi gây quỹ để giảm bớt nỗi đau của những người mất sinh kế.

Ông Matheou cho biết: “Ngay cả khi Mông Cổ tuyên bố mức độ sẵn sàng cao trong năm nay và những năm trước, điều đó vẫn không đủ để ứng phó với điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Mặc dù IFRC đã chuẩn bị rất nhiều phương án, nhưng do điều kiện thời tiết khắc nghiệt vẫn khiến chúng tôi không kịp ứng phó”.

Lời cảnh tỉnh về nhu cầu hỗ trợ khẩn cấp

Tại Mông Cổ, các gia đình chăn nuôi thường di chuyển theo mùa, họ đi khắp các vùng có đồng cỏ rộng lớn để chăn thả gia súc, vào những tháng mùa hè, họ trồng cỏ và hoa màu làm thức ăn cho gia súc vào mùa đông.

Mặc dù người Mông Cổ đã quen với tình trạng mùa đông khắc nghiệt ở đất nước, nhưng một thảm họa sẽ xảy ra khi hạn hán vào mùa hè kéo theo tuyết rơi dày đặc và cái lạnh cực độ vào mùa đông. Nhiệt độ có thể giảm xuống -30 độ C hoặc thấp hơn.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định, lượng tuyết rơi năm nay tại Mông Cổ đạt mức cao nhất trong 49 năm qua, bao phủ 90% diện tích quốc gia này với mức đỉnh điểm vào tháng 1/2024.

Năm 2023, mùa hè khởi đầu thuận lợi với lượng mưa dồi dào. Tuy vậy, theo Liên hợp quốc, nhiệt độ giảm nghiêm trọng và tuyết rơi sớm vào tháng 11/2023 trước khi nhiệt độ tăng đột ngột khiến lượng tuyết đó tan băng.

Tiếp đó là một đợt rét đậm kéo dài xuống dưới -40 độ C ở một số khu vực. Điều đó có nghĩa là đồng cỏ giảm diện tích nên gia súc không thể được vỗ béo trước mùa đông và những người chăn nuôi không thể chuẩn bị đủ cỏ khô để nuôi chúng.

Hiện Mông Cổ đang phải trải qua một đợt thời tiết khắc nghiệt kép, khi lượng tuyết rơi rất dày đang cản trở động vật tiếp cận cỏ, cùng với đợt đóng băng cứng khiến đồng cỏ không thể khai thác.

Quốc gia này cũng trải qua thời tiết khắc nghiệt thường xuyên hơn nên đồng cỏ và người chăn nuôi không có thời gian để phục hồi giữa các đợt khác nhau. Theo ông Matheou, những đợt thời tiết khắc nghiệt có tính chu kỳ và chúng xảy ra ngày càng thường xuyên hơn. Với 6 lần thời tiết khắc nghiệt xảy ra trong 10 năm qua, đây là điều tồi tệ nhất cho đến nay.

Theo Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Mông Cổ là một trong những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi khủng hoảng khí hậu, với nhiệt độ không khí trung bình tăng 2,1 độ C trong 70 năm qua.

Trong khi đó, các cơ quan của Liên hợp quốc cho biết, biến đổi khí hậu do con người gây ra đã làm gián đoạn 4 mùa rõ rệt của Mông Cô, làm gia tăng các đợt hạn hán tái diễn vào mùa hè và mùa đông khắc nghiệt sau đó. IFRC dự báo, tác động của cuộc khủng hoảng thời tiết năm nay sẽ lớn hơn đợt thời tiết khắc nghiệt tấn công Mông Cổ năm 2010, làm chết 10,3 triệu gia súc.

Người đứng đầu Phái đoàn Đông Á của IFRC, bà Olga Dzhumaeva cho biết: “Chúng tôi chứng kiến vô số khó khăn của các hộ chăn nuôi, từ việc mất đàn gia súc quý giá đến gánh nặng khó khăn về tài chính, nguồn lực hạn chế cũng như áp lực lớn đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của người dân”.

Tuy vậy, bà Dzhumaeva đã nhìn thấy niềm hy vọng và khả năng phục hồi của rất nhiều gia đình khi phải chiến đấu với cơn thịnh nộ của thời tiết khắc nghiệt mùa đông với sức mạnh đáng kinh ngạc. Theo bà, những cái chết liên tục của vật nuôi, nguồn tài nguyên cạn kiệt và tình hình ngày càng xấu đi của hàng trăm nghìn người ở Mông Cổ trong mùa đông này là một lời nhắc nhở rõ ràng về nhu cầu hỗ trợ khẩn cấp.