Ngôi làng miền núi “khát nước” ở Nepal

Hàng tháng, phụ nữ thuộc Tổ chức Phụ nữ Thumka tìm kiếm sự thay đổi ở Bidur ở huyện Nuwakot tập hợp cho cuộc họp hàng tháng của họ gần Chautara - một không gian nghỉ ngơi mở trên một ngọn đồi. Trong số các chủ đề được thảo luận trong các cuộc họp này, tình trạng thiếu nước tiếp tục là nỗi lo lớn nhất.

"Các làng của chúng tôi bị thiếu nước ngay khi mùa mưa kết thúc", Gita Rijal, 45 tuổi, một thành viên của tổ chức trên cho biết. 66 hộ gia đình ở Thumka phụ thuộc vào một hồ chứa nước 70.000 lít để sử dụng hàng ngày. Hồ chứa này cách Thumka gần một giờ đi bộ và phụ thuộc vào nước mưa và suối tự nhiên. Có rất ít các vòi nước - liên kết với nguồn cung cấp nước quốc gia - phục vụ nhu cầu lấy nước của các hộ gia đình này trong hai giờ hoặc ít hơn vào buổi sáng và buổi tối.

Một lượng nhỏ tiền thu được từ các hộ gia đình này sẽ được sửa chữa và bảo dưỡng các vòi nước này và hồ chứa nước. Rijal, người sống gần hồ chứa, chịu trách nhiệm quản lý hàng ngày. Vào mùa mưa, khi nước trở nên lầy lội, nước được lọc tại nguồn. Tuy nhiên, trong hai thập kỷ kể từ khi hồ chứa và vòi nước được xây dựng, không có bất kỳ thử nghiệm nào được tiến hành để đánh giá chất lượng nước. "Ai sẽ dành thời gian hoặc tiền bạc để kiểm tra chất lượng nước trong khi chúng tôi chỉ đơn giản là cố gắng tồn tại với bất cứ thứ gì chúng tôi có?" Rijal đặt câu hỏi.

Nằm dọc bờ sông Trisuli, cách Kathmandu khoảng 70 km về phía Tây Nam, thị trấn Bidur đông đúc chỉ cách một vài cây số về phía thượng lưu của sông Trisuli và sông Tadi, nơi thiêng liêng của người Hindu. Đây là trụ sở chính của quận Nuwakot lịch sử nổi tiếng với những chân đồi nóng, khô và tòa án Nuwakot đổ nát được xây dựng vào thế kỷ 18.

Nằm trên bờ sông Trisuli hùng vĩ, thật khó để tưởng tượng rằng cư dân của thị trấn đẹp như tranh vẽ này được bao quanh bởi những ngọn đồi và sườn dốc đang lo lắng về tình trạng thiếu nước. Việc sống gần với các con sông lớn dường như vô nghĩa bởi vì hầu hết các gia đình sống trên sườn núi dốc không thể đủ khả năng chi trả khoản tiền lớn để bơm nước lên dốc phục vụ sinh hoạt hàng ngày của họ.

"Nước chúng tôi nhận được không đủ để chúng tôi uống và nấu ăn, vì vậy chúng tôi phải mua nước từ tàu chở dầu tư nhân nếu chúng tôi cần nước để xây dựng hoặc thậm chí làm vườn. Hơn nữa, lượng mưa thất thường ở mức quá thấp hoặc quá nhiều đã gây gián đoạn nguồn cung cấp nước” - Devaki Paudel, 36 tuổi, Chủ tịch của Tổ chức Phụ nữ Thumka gồm 28 thành viên cho biết .

Gia đình Paudel gồm 7 người phụ thuộc hoàn toàn vào một vòi nước duy nhất được nối với một trong những vòi nước công cộng trong khu phố của họ và họ phải dùng chung lượng nước này với 4 gia đình khác. “Tình hình nước uống đã trở nên tồi tệ hơn sau trận động đất năm 2015. Một trong những con suối chính mà chúng ta phụ thuộc vào để lấy nước đã cạn kiệt hoàn toàn trong khi nước ở những con suối khác cũng giảm” – Paudel chia sẻ.

Trong khi người dân địa phương như Paudel và Rijal minh chứng về biến đổi khí hậu và trận động đất tháng 4/2015 làm thay đổi nguồn nước trong những con suối địa phương, vẫn chưa có một nghiên cứu toàn diện để đánh giá tác động thực tế đối với những con suối này do động đất. Tuy nhiên, đã có một số nghiên cứu gần đây làm rõ hơn vai trò của con suối là nguồn nước chính cho các huyện đồi núi trên khắp Nepal, cũng như chức năng và nguyên nhân gây biến đổi dòng chảy của chúng.

Một bài báo khoa học từ năm 2016 có tựa đề “Suối, nguồn dự trữ và bảo tồn nước ở vùng đồi giữa Nepal” được Trung tâm Phát triển Vùng núi quốc tế (ICIMOD) phối hợp chuẩn bị với Quỹ Bảo tồn Nước Nepal. Bài báo nêu rõ: “Lưu lượng nước suối phụ thuộc vào cả hai yếu tố tự nhiên và nhân tạo nhưng yếu tố chính là lượng nước trong tháp nước - tháp phụ thuộc vào cước biển và phụ phí cơ bản. Nếu không có sự bổ sung nước ngầm hoặc mức độ bổ sung nhỏ hơn mức độ nước hao hụt thì con suối sẽ nhanh chóng khô cạn”.

“Lượng mưa hàng năm cao theo mùa; khoảng 80% tổng lượng mưa rơi trong khoảng 100 ngày vào mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 10 và đây là thời điểm quan trọng để bổ sung nước ngầm. Lượng mưa trong mùa khô thường không đáng kể, thậm chí trong nhiều năm hoàn toàn không có mưa vào mùa này. Tuy nhiên, mặc dù lượng mưa mùa khô thấp, khi trời mưa, có thể hiệu quả hơn để bổ sung nước ngầm, mưa rơi làm nước bốc hơi, mặt đất thấm hút hơn” – bài báo cho biết.

Phần lớn mưa trong mùa mưa chảy xuống dốc đồi; tuy nhiên, một phần thấm qua mặt đất, và được lưu trữ dưới dạng nước ngầm và cung cấp nước cho sông suối. Nước được lưu trữ dưới lòng đất nên được coi là một “tháp nước” trong các ngọn đồi. Tháp nước này tăng hay giảm tùy thuộc vào lượng nước được bổ sung trong các trận mưa và lượng nước chảy ra khỏi sông suối.

Theo một bài báo được nghiên cứu rộng rãi bởi Durga D. Poudel và Timothy W. Duex, xuất bản trong số báo tháng 2/2017 của Mountain Research and Development, gần 80% trong số 13 triệu người sống ở vùng đồi núi Nepal dựa vào nguồn nước suối. Mặc dù có sự tồn tại của các nguồn tài nguyên rộng lớn, hầu hết các làng mạc và thị trấn ở Nepal đang trải qua tình trạng thiếu nước nghiêm trọng.

Deux và Poudel cho biết 73,2% suối trong lưu vực sông Thulokhola của Nuwakot chảy về phía Bắc vào sông Trisuli được sử dụng làm nguồn nước có lưu lượng giảm và 12,2% đã cạn kiệt trong 10 năm hoặc thậm chí hơn 10 năm qua.

Lưu vực sông Thulokhola của huyện Nuwakot có thể được coi là điển hình của các khu vực đã trải qua những căng thẳng liên quan đến BĐKH ở các vùng đồi giữa Nepal. Kết quả là, trong hai thập kỷ qua các khu vực không bao giờ bị thiếu nước như Ramechhap, Kavre và Dolakha hiện đang quay cuồng bởi tình trạng khan hiếm nước nghiêm trọng.

Trong năm 2017, mặc dù gió mùa lành mạnh đã kết thúc muộn, ngay cả khi nguồn nước nằm bên cạnh rừng cộng đồng bị cạn kiệt. Hạn hán và thiếu nước không phải là điều gì mới mẻ ở dãy Himalaya. Nhưng những người nông dân ở Kavre, những người phụ thuộc vào nông nghiệp đã phải đi xa hơn mỗi ngày để lấy nước. Chỉ có 15 trong số 65 suối tự nhiên trong làng vẫn có nước. Như được nói đến trong tờ Thời báo Nepali, xây dựng đường sá và mở rộng đô thị diễn ra nhanh chóng cũng ảnh hưởng đến các điểm bổ sung nước ngầm tự nhiên.

Narayan Khanal, người làm việc với các hội đồng người sử dụng nước uống khác nhau ở Nuwakot và hiện đang thúc đẩy kiểm tra chất lượng nguồn nước cho rằng cuộc khủng hoảng nước đã trở nên tồi tệ hơn vì nhiều lý do. "Chúng ta đã thất bại trong việc xem xét nguồn nước thay thế trước đây, vì vậy sự nóng lên toàn cầu hiện nay đã làm cho vấn đề càng tồi tệ hơn” - Narayan Khanal nhấn mạnh.

Trong khi vùng lân cận Thumka quay cuồng vì khan hiếm nước, chỉ cách vài cây số, ở Jafati, một bức tranh rất khác. Ở đây các gia đình có thể sử dụng nguồn nước dồi dào từ các suối, đủ để sử dụng trong gia đình của họ cũng như để trồng sản phẩm tươi sống.

Sharada Bogati ở Jafati tham dự với các vị khách tại nhà của mình và sau đó làm các món ăn phía sau nhà. Không giống như cư dân của Thumka, cô không phải xếp hàng dài chờ đợi vào buổi sáng và buổi tối để lấy nước. Ở sân sau của cô, nước chảy róc rách từ ống nhựa màu đen và chảy xuống từ một con suối.

"Chúng tôi trồng rau và bán ở chợ gần đây", Bogati nói trong khi con trai của cô đang hất bát nước đi. Tuy nhiên, cô cho rằng nước có thể được quản lý tốt hơn nếu có một bể chứa nước lớn hơn.

ICIMOD hiện đang thực hiện một nghiên cứu quản lý suối nước ở Nuwakot, giữa đồi của lưu vực sông Gandaki. Sông Gandaki bắt nguồn từ sông băng Nhubine Himal ở Nepal và có diện tích lưu vực là 46.300 km2, phần lớn là ở Nepal. Nó chảy qua Nepal và đi vào Ấn Độ gần khu bảo tồn hổ Valmiki ở Bihar, từ nơi nó chảy xuống 300 km nữa để gặp Ganga gần Patna.

“Chúng tôi đã quan sát thấy tình trạng khan hiếm nước uống theo mùa và nước suối giảm dần ở các xóm núi trong chuyến thăm nghiên cứu trước đây của chúng tôi. Cân nhắc điều này, chúng tôi đã cố gắng thu hút các nghiên cứu quản lý con suối được thực hiện tại lưu vực Gandaki”, ông Sangita Dandhekya, chuyên gia khảo sát và phân tích dữ liệu của dự án nghiên cứu về khả năng thích ứng và phục hồi nước của Himalaya (HI-AWARE) của ICIMOD cho biết.

Các gia đình giàu có hơn sống gần đường cao tốc trên sông hoặc các thị trấn khác ở Nuwakot đã xây giếng sâu, nơi nước từ sông được bơm để đáp ứng nhu cầu sử dụng nước của họ. Gần 30 gia đình ở khu vực Jiling số 1 chạy dọc đường cao tốc ngay bên kia sông Trisuli đã chi một khoản tiền đáng kể để đào giếng.

Rajendra Chitrakar ở Tadi cho biết ông đã chi hơn 50.000 NPR (tương đương 445 USD) để đào giếng để không gặp tình cảnh thiếu nước. “Chúng tôi bơm khoảng 1.000 lít nước mỗi ngày từ sông để đáp ứng nhu cầu của gia đình chúng tôi. Sự phụ thuộc vào các máy bơm nước đắt tiền đồng nghĩa với việc chúng tôi phải trả gần 4.000 NPR (36 USD) mỗi tháng cho chi phí vận hành và điện” – ông cho biết thêm.

Đây là khoản đầu tư đáng kể cho một quốc gia có GDP bình quân đầu người dưới 1.000 USD mỗi năm (hoặc 83 USD mỗi tháng). Ông Rajendra Chitrakar cho rằng ông rất may mắn vì nhiều giếng trong khu phố của ông đã cạn nhưng giếng của gia đình ông vẫn đang hoạt động.

Trong khi các nghiên cứu đang được triển khai để tìm ra lý do các con suối và nguồn nước ở Nuwakot cạn kiệt, người dân địa phương không có lựa chọn nào khác ngoài việc chịu đựng gánh nặng của cuộc khủng hoảng nước. Đi dọc bờ sông Trisuli và Tadi, có thể nhìn thấy hình ảnh những phụ nữ và trẻ em đang tắm, giặt quần áo và lấy đầy nước vào lon nhựa lớn để mang về nhà của họ trên sườn đồi.