Nghiên cứu tác động của bụi mịn do đốt rơm rạ ngoài trời đối với sức khỏe

Để đánh giá tác động, nhóm nghiên cứu đã ước tính số ca tử vong và nhập viện do ô nhiễm không khí thông qua sử dụng dữ liệu về dân số, mức độ tiếp xúc với không khí, tỷ lệ tử vong, nguyên nhân tử vong và nồng độ trung bình PM2.5.

Các địa phương được lựa chọn nghiên cứu là thành phố Hà Nội và tỉnh Thái Bình. Thái Bình là một trong những tỉnh có mức độ ô nhiễm không khí cao nhất do đốt rơm rạ ở vùng đồng bằng sông Hồng ở miền Bắc Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy nguyên nhân khiến bệnh nhân nhập viện xuất phát từ các bệnh về đường hô hấp nói chung: viêm phổi ở trẻ em và người lớn, viêm phế quản và viêm tiểu phế quản ở trẻ em, bệnh tim mạch, tăng huyết áp và thiếu máu cục bộ ở người lớn.

Kết quả cho thấy, tác động ô nhiễm lâu dài của PM2.5 tại Hà Nội góp phần gây ra khoảng 43-95 ca tử vong trên 100.000 dân do mọi nguyên nhân (trừ tử vong do tai nạn giao thông) ở người trưởng thành trên 25 tuổi. Một số quận ở trung tâm thành phố và một số khu vực ngoại ô bị ảnh hưởng nặng nề hơn, với tỷ lệ tử vong lên tới hơn 70 trường hợp trên 100.000 dân.

Ngược lại, một số quận trung tâm có tỷ lệ nhập viện do PM2.5 thấp hơn các quận khác như Nam Từ Liêm, Thanh Xuân và Hoàng Mai, nơi tỷ lệ nhập viện do PM2.5 vượt quá 2,5%.

Trong khi đó, xét về tác động ngắn hạn của ô nhiễm từ năm 2012 đến năm 2019, tỷ lệ nhập viện do PM2.5 ở trẻ em (từ 0 đến 16 tuổi) là 2,3% đối với các bệnh về đường hô hấp nói chung, 1,7% đối với viêm phổi, 3,1% đối với viêm phế quản và viêm tiểu phế quản, và 1,7% mắc các bệnh về đường hô hấp trên.

Đối với người lớn ở các huyện ngoại thành Hà Nội như Ba Vì, Mê Linh, Sóc Sơn, tỷ lệ nhập viện do PM2.5 thấp. Ngược lại, nhập viện ở các quận trung tâm lại chiếm tỷ lệ cao hơn. Liên quan đến tác động ngắn hạn của ô nhiễm, tỷ lệ người lớn nhập viện vì bệnh hô hấp và tim mạch nói chung là 2,2%, viêm phổi là 1,7%, bệnh tim mạch tổng thể là 1,3%, bệnh tim thiếu máu cục bộ (IHD) là 2,9%, suy tim là 4,9%, và tăng huyết áp là 0,9%.

Tại tỉnh Thái Bình, tác động ô nhiễm lâu dài của PM2.5 gây ra khoảng 74 - 102 trường hợp trên 100.000 dân do nguyên nhân hoàn toàn tự nhiên ở người trưởng thành trên 25 tuổi trong năm 2019. Các huyện có tỷ lệ tử vong cao nhất gồm Hưng Hà, Đông Hưng và Vũ Thư. Các địa phương ít bị ảnh hưởng nhất bao gồm Thái Thụy, Tiền Hải và thành phố Thái Bình, với tỷ lệ tử vong chỉ dưới 95 trường hợp trên 100.000 dân. Tác động ô nhiễm ngắn hạn của PM2.5 đến tỷ lệ tử vong ở thành phố Thái Bình là 18 trường hợp trên 100.000 dân, cao hơn mức 15 trường hợp trên 100.000 dân của huyện Kiến Xương. Bụi PM2.5 ảnh hưởng tới các huyện Quỳnh Phụ, Hưng Hà, Vũ Thư cũng như huyện Đông Hưng và thành phố Thái Bình. Giai đoạn 2012 - 2019, tỷ lệ trẻ nhập viện vì bệnh hô hấp chung là 1,1%, viêm phổi là 1%, viêm phế quản/tiểu phế quản là 1,4%.

Đối với những tác động ngắn hạn đối với việc nhập viện của người lớn trong giai đoạn 2017 - 2018 tại tỉnh Thái Bình, ô nhiễm PM2.5 góp phần gây ra khoảng 0,8% số ca nhập viện do bệnh hô hấp và 0,5% nhập viện vì bệnh tim mạch. Các huyện Quỳnh Phụ, Hưng Hà, Vũ Thư, Đông Hưng và thành phố Thái Bình ít bị ảnh hưởng hơn. Tỷ lệ nhập viện do PM2.5 ở người lớn giai đoạn 2012-2019 vì bệnh hô hấp nói chung là 0,8%, viêm phổi là 0,4%, bệnh tim mạch nói chung là 0,5%, IHD là 1,1%, suy tim là 1,9% và tăng huyết áp là 0,3%.

Để làm rõ tác động của PM2.5 từ nguồn đốt rơm rạ, nhóm nghiên cứu tiếp tục đánh giá tác động sức khỏe của nguồn đốt rơm rạ trong vòng 1 năm dựa trên số liệu từ bệnh nhân tại 11 bệnh viện trên địa bàn Hà Nội trong năm 2019; 2 bệnh viện tại Nam Định và 2 bệnh viện tại Thái Bình trong năm 2018; Bệnh viện sản nhi Bắc Ninh, Hưng Yên, Vĩnh Phúc; Bệnh viện Đa khoa Hà Nam và Bệnh viện Phổi Ninh Bình năm 2017.

Kết quả đánh giá về số trường hợp tử vong sớm do PM2.5 từ nguồn rơm rạ mỗi năm tại các địa phương cho thấy, Hà Nội có số trường hợp tử vong sớm cao nhất (53 trường hợp) trong vụ thu hoạch đông xuân và 12 trường hợp trong vụ thu hoạch hè thu. Tỉnh Thái Bình đứng thứ 2 với 24 trường hợp vào mùa hè và 6 trường hợp vào mùa thu.

Trong khi đó, số ca nhập viện cao nhất ở trẻ em (0-6 tuổi) do mắc các bệnh hô hấp nói chung liên quan đến PM2.5 do đốt rơm rạ ngoài trời vẫn là Hà Nội, với 149 ca vào vụ thu hoạch đông xuân và 34 ca vào vụ thu hoạch hè thu. Tỉnh Bắc Ninh và Vĩnh Phúc đều có 34 ca và 8 ca.

Số người nhập viện ở người già (trên 60 tuổi) do bệnh hô hấp tổng quát liên quan đến PM2.5 do đốt rơm rạ ngoài trời ở Hà Nội lần lượt là 108 và 25. Số tỉnh Ninh Bình và Thái Bình lần lượt là 49 và 11.

Từ kết quả ban đầu nêu trên, nhóm nghiên cứu kết luận các huyện đông dân ở Thành phố Hà Nội và tỉnh Thái Bình, có mức độ ô nhiễm không khí cao, có nguy cơ tử vong và nhập viện do PM2.5 cao hơn 2,5 (so với các khu vực khác). Đốt rơm góp phần gây tử vong và nhập viện do bụi mịn thải vào khí quyển. Nhiệt độ khắc nghiệt cũng có liên quan đến nguy cơ nhập viện do tim mạch cao hơn ở Hà Nội.

Dự án được thực hiện thông qua nỗ lực hợp tác với Liên minh toàn cầu về sức khỏe và ô nhiễm (GAHP) và được Chính phủ Vương quốc Anh tài trợ thông qua UK Aid.

VACNE được thành lập cách đây 35 năm với nhiệm vụ chính là tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, hiểu biết của người dân địa phương và vận động người dân thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường. GAHP được thành lập vào năm 2012, với hơn 60 thành viên từ các tổ chức và quốc gia trên toàn thế giới, nhằm mục đích giảm tỷ lệ tử vong và bệnh tật do ô nhiễm môi trường quy mô lớn ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (LMIC). Trong khi đó, UK Aid hỗ trợ các tổ chức xã hội dân sự (CSO) vừa và nhỏ hoạt động hướng tới giảm nghèo bền vững và thực hiện các mục tiêu toàn cầu của Liên Hợp Quốc.