Ngành Khí tượng thủy văn đang hướng đến dự báo chính xác trong điều kiện thời tiết cực đoan

Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, trận mưa ở Hà Nội chiều qua đã gây ra ngập lụt tại rất nhiều tuyến phố trong nội đô, điều này có phải do có liên quan đến quy hoạch không?

Bộ trưởng TN&MT Trần Hồng Hà: Thời tiết hiện nay có biến đổi bất thường, nhiệt độ nóng lên. Không phải chỉ Việt Nam mà ở các nước có hạ tầng phát triển như Mỹ, Châu Âu việc mưa lớn dồn dập tập trung vào một thời điểm thì không có hạ tầng nào có thể chịu đựng được.

Chúng ta cũng phải phân biệt vấn đề thời tiết bất thường như mưa lớn với việc đầu tư hạ tầng thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn. Đây đều là hai vấn đề có nguy cơ như nhau..

Phóng viên: Nhưng ở Hà Nội và TP.HCM cứ mưa lớn là ngập. Vậy nguyên nhân do đâu và theo Bộ trưởng chúng ta cần phải có giải pháp là gì, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Ở đây, tôi cho rằng, phải nhìn lại toàn bộ hạ tầng ở các đô thị. Khi thiết kế các đô thị, với đặc trưng về địa hình khác nhau, quan trọng nhất là phải dự báo được tính cực đoan của khí hậu thời tiết, cũng như quy mô dân số.

Đi kèm đó là phải xây dựng được hạ tầng đáp ứng được các dự báo đó. Tức là các hệ thống thu nước mưa, thoát nước mưa, xử lý nước thải phải đồng bộ, phù hợp với quy mô dân số.

Thậm chí, phải có những vấn đề chúng ta phải dự báo không chỉ trong ngắn hạn mà phải có tầm nhìn dài hạn. Có thể 20, 30, 50 năm mới xảy ra 1 lần cực đoan, cũng phải tính có phương án ứng phó. Mà phương án đó giúp cho khâu thiết kế cơ sở hạ tầng như công trình ngầm, đường giao thông ngầm, đường giao thông bề mặt hiệu quả hơn. 

Ví dụ căn cứ vào địa hình của từng đô thị, khi thiết kế hệ thống thoát nước phải tính toán để trong quá trình đô thị phát triển. Muốn thay đổi phải có tầm nhìn để khu vực đó tự nhiên thoát được nước. Khu vực không tự thoát được nước phải sử dụng máy móc thiết bị nhưng điều đó phải hạn chế.

Trong trường hợp thời tiết cực đoan, chúng ta phải tính toán hệ thống để trữ nước. Đơn cử như Nhật Bản, có khu vực người ta bố trí những đường ngầm ở dưới, gọi là hầm chứa lớn ở dưới vừa giữ lượng nước để khi hạn hán dùng để tưới cây nhưng trong thời điểm đó thì nó là nơi chứa nước.

Hoặc bố trí trường học, sân vận động, cánh đồng lúa trong trường hợp thấy rằng, có thể ngập vào những nơi xung yếu thì điều chỉnh van trong hệ thống, để người ta đưa những nơi đó thành nơi chứa nước.

Thậm chí, như tôi đã nói, cả một hệ thống dưới đường giao thông là các tầng, thùng rất lớn để chứa nước. Đó là giải pháp mà các nước đã triển khai, tất nhiên là đắt đỏ, nhưng quan trọng là tầm nhìn, thiết kế và đầu tư hạ tầng và phải đồng bộ.

Phóng viên: Theo Bộ trưởng, vùng lõi đô thị ở Hà Nội hiện nay có mật độ rất nhiều cao ốc, đây có phải là nguyên nhân dẫn đến tình trạng sau một cơn mưa lớn nhiều tuyến phố biến thành sông?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Tất nhiên là có ảnh hưởng. Nhưng khi dân số tăng lên, hạ tầng cũng phải tăng lên.

Tôi muốn nói là hạ tầng tiêu thoát nước phải tính toán bao gồm lượng nước con người sử dụng cũng có đóng góp. Lượng nước mưa trong thời tiết cực đoan cũng phải tính toán. Tính toán đồng bộ cơ sở hạ tầng để đáp ứng được quy mô dân số, xử lý được lượng nước thải và nước mưa.

Phóng viên: Về năng lực dự báo hiện nay của Việt Nam thì sao, căn cứ vào cơ sở hạ tầng hiện có, chúng ta có dự báo được mưa ngập như tại Hà Nội chiều qua (29-5) không, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Khi dự báo nói đến lưu lượng mưa trong một đơn vị thời gian, tính toán được trên một m2 lượng mưa thế nào. Nếu chúng ta làm tiếp bài toán mô hình, khả năng công suất hệ thống tiêu thoát nước thì có thể dự báo ngập của nó. Đây là điều hướng tới của cơ quan khí tượng thủy văn.

Tất nhiên tính toán dự báo lũ, phải tính nước trong lưu vực sông. Khi nước trên lưu vực sông, lượng mưa, thoát lũ của hạ tầng thì có thể tính toán. Đó là một nhiệm vụ của công tác dự báo.

Để dự báo trong thời gian ngắn, chính xác đó là điều không dễ đối với dự báo. Nhưng bài toán dự báo thời tiết trong điều kiện thời tiết cực đoan là có thể dự báo được. Hiện, các chuyên gia, dự báo khí tượng thủy văn đều hướng tới mục tiêu đó.

Phóng viên: Theo ông, Hà Nội có nên có dự án chống ngập giống TP.HCM không?

Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Trước hết, Hà Nội cần tăng cường công tác dự báo.

Thứ hai, Hà Nội cũng cần có dự án tổng thể, trong đó, đánh giá một cách căn cơ và đưa ra những số liệu lịch sử cũng như số liệu hiện nay về hiện tượng cực đoan của thời tiết với lượng mưa như thế này.

Thứ ba, cần nghiên cứu một cách kỹ càng trong thiết kế đô thị. Tôi cho rằng, phải thiết kế một đô thị thông minh, chống chịu được các hiện tượng thời tiết cực đoan. Còn bài toán mang tính ứng phó như khi đã ngập, phải sử dụng các máy bơm để thoát nước, đó gần như là điều mang tính trù bị bắt buộc.

Do đó, phải tính toán thiết kế các đô thị có hệ thống thoát nước đảm đương nhiều tình huống, có khả năng chống chịu một cách thông minh. Tôi cho rằng, cần có một dự án tiếp cận một cách tổng thể, xuất phát từ dự báo, quy hoạch tính toán để có một hạ tầng có thể chống chịu, thích ứng, phù hợp được.

Thêm vào đó là các giải pháp kỹ thuật, sử dụng các giải pháp mang tính chủ động như các khu vực khi lũ lụt có khu vực để chứa nước trong thời điểm đó, như cánh đồng, sân vận động, có thể là các bể chứa nước để tạm thời không tạo ra sự ngập lụt, tác động vào những nơi xung yếu gây thiệt hại về tài sản cho con người.