Hạ du khốn đốn vì ô nhiễm

   

   

  Tình trạng tàn phá rừng đầu nguồn, tận thu vàng trái phép rồi xả thải trực tiếp ra sông phía thượng nguồn làm nguồn nước nhiễm chất độc hại, ở hạ du người dân phải sống chung với nguồn nước bẩn đang phổ biến ở Quảng Nam.

   

  Mùa mưa đã cận kề nhưng nhiều dòng sông như: Đắc Mi, sông Bung, Nước Mỹ (những nhánh nằm trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn) vẫn cạn và lởm chởm đá. Nước ở các dòng sông này đục nhất vào ban đêm, khi những người khai thác vàng trái phép hoạt động. Từ Bến Giằng (Nam Giang) ngược lên sông Bung - nơi đang triển khai nhà máy thủy điện Sông Bung 4 dễ dàng nhìn thấy nhiều con sông bị biến dạng. Lòng sông Bung, đoạn dưới đập dâng nhà máy thủy điện thuộc địa phận thôn Vinh (xã Tà Pơơ, Nam Giang) nham nhở bởi tình trạng đào đãi vàng sa khoáng.

   

  Đi qua phía thượng nguồn các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam, dòng người khắp nơi vẫn lũ lượt kéo về làm thuê cho các chủ bãi tận thu vàng dưới lòng sông. Dãy núi sừng sững che chắn cho sông cũng bị xe cơ giới lén lút ngoạm sâu để lấy quặng vàng. Đất, đá, cả cây rừng trên cao đổ xuống khiến dòng sông cuồn cuộn đỏ, ngổn ngang như vào mùa nước lũ. Từ thân đập nhà máy thủy điện Sông Bung 4, nhìn qua bờ kia sông thấy rõ con đường mở trái phép chạy dọc theo sông kéo dài hàng cây số.

   

  Dòng sông Nước Mỹ (đoạn xã Cà Dy, huyện Nam Giang) và thôn Lao Đu (xã Phước Xuân, huyện Phước Sơn) gần như đã “chết” hoàn toàn. Từ ngày thủy điện Đắc Mi 4 ngăn dòng, một số khúc sông trơ đáy vô tình thành mỏ vàng cho các “trùm thổ phỉ” tổ chức thuê người khai thác. Trước đây, khi các dự án thủy điện chưa vào, núi rừng xứ Quảng đã có bước chân của giới vàng tặc. Vì lòng sông sâu, núi non hiểm trở, các phương tiện, máy móc khó di chuyển vào được nên mức độ tàn phá chưa nghiêm trọng. Thế nhưng từ ngày thủy điện xuất hiện, hình thái dòng chảy của các con sông thay đổi bất thường. Rừng bị biến mất kéo theo sự ra đi của nhiều loài động, thực vật quý hiếm.

   

   

  Ô nhiễm, cạn kiệt nguồn nước đang là tình trạng chung tại vùng hạ du của tỉnh Quảng Nam và ngày một nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống và sản xuất. Thủ phạm gây ô nhiễm chính là nguồn nước thải khổng lồ chưa được xử lý hoặc xử lý không đạt yêu cầu không ngừng đổ vào các sông, hồ từ các đô thị, cơ sở công nghiệp, khu công nghiệp, nông nghiệp, sinh hoạt, làng nghề, bệnh viện, đặc biệt từ khai thác khoáng sản chui.

   

  Theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam, qua phân tích của các cơ quan chức năng, hàm lượng chất rắn lơ lửng trong nước (SS) của các con sông tại vùng hạ du ở Quảng Nam luôn ở mức cao. Đây là hậu quả của nạn khai thác khoáng sản khu vực đầu nguồn, thi công xây dựng thủy điện, đường giao thông... Điều này gây khó khăn cho các công trình xử lý nước sinh hoạt ở vùng hạ lưu.

  Hội An (Quảng Nam) là khu vực hạ nguồn của các nhánh sông đổ về - là nơi tiếp nhận nguồn nước thải của bệnh viện, nhà hàng, khách sạn và nạn khai khoáng đầu nguồn nên ô nhiễm nặng. Kết quả quan trắc gần đây cho thấy nồng độ SS, NH4-N, Coliform tại sông này đã vượt quá giới hạn cho phép. Liên tiếp những vụ mùa vừa qua, tại các huyện Duy Xuyên, Thăng Bình, Núi Thành (Quảng Nam) nghề nuôi tôm đều thất bát vì dịch bệnh, mà thủ phạm chính được xác định là chất lượng nguồn nước suy giảm. Chất thải nuôi thủy sản có chứa hàm lượng các chất ô nhiễm hữu cơ cao, gây ô nhiễm nguồn nước, tiềm ẩn nguy cơ gây dịch bệnh, làm giảm năng suất các vụ nuôi tôm.

   

  Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Viễn - Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam cho biết: “Nước thải, chất thải (có sử dụng chất độc cyanua, thủy ngân) từ các điểm khai thác vàng trái phép ở thượng nguồn sông chính là thủ phạm biến nguồn nước ngọt một số nơi thành nước độc, giết chết sông ngòi cũng như sự tồn tại của các loài thủy sinh. Chưa có thống kê đầy đủ nào về mức độ tàn phá môi trường ở khu vực hạ nguồn các dòng sông nhưng sự thật là đang có nhiều dòng sông chết mòn, biến dạng”. Cũng theo ông Viễn, từ đầu năm đến nay, các cơ quan chức năng liên ngành đã tổng lực tổ chức truy quét nạn khai khoáng “chui” ở các địa bàn miền núi, thế nhưng do địa hình hiểm trở, quân “thổ phỉ” thường hoạt động vào ban đêm, rất khó cho việc truy quét và xử lý dứt điểm quân khai thác khoáng sản trái phép này.