Độc đáo đấu trường hổ “độc nhất vô nhị” tại Việt Nam

“Độc nhất vô nhị”

Huế vốn nổi tiếng với nhiều di tích, kiến trúc độc đáo, quý hiếm... và không thể thiếu cái tên Hổ Quyền. Địa chỉ này nằm cách trung tâm TP. Huế gần 5 km về phía Tây, đi theo hướng đường Bùi Thị Xuân, nay thuộc phường Thủy Biều (TP. Huế), thuộc quần thể di tích Cố đô Huế. Năm 1998, công trình này đã được công nhận là di tích cấp quốc gia.

Nhiều tài liệu cho rằng, Hổ Quyền dù không thể sánh bằng đấu trường La Mã nổi tiếng “Colosseum” của Italia, nhưng đây được xem là công trình có kiến trúc độc đáo không chỉ của Việt Nam mà còn cả trên thế giới, thuộc dạng cực hiếm chỉ sau đấu trường La Mã.

Theo các nhà nghiên cứu, Hổ Quyền là đấu trường được xây dựng năm Canh Dần (1830), dùng để tổ chức những trận tử chiến giữa voi và hổ cho nhà vua, đình thần và dân chúng xem, đồng thời huấn luyện cho voi có thêm kỹ năng chiến đấu.

Hổ Quyền có cấu trúc khá đơn giản nhưng rất chắc chắn, có hình vành khăn nằm lộ thiên với hai vòng tường thành trong và ngoài. Vòng thành trong cao 5,9 m; vòng thành ngoài cao 4,75 m, nghiêng một góc khoảng 10- 15 độ tạo thế vững chãi kiểu chân đê. Chu vi tường ngoài 145 m, đường kính lòng chảo Hổ Quyền là 44 m với thiết kế vững chắc bằng gạch vồ, đá thanh và vôi vữa tốt để đảm bảo an toàn cho mọi người khi xem các trận đấu.

Ngoài hệ thống tường thành, phía Bắc đấu trường có một cánh cửa lớn, với thiết kế 2 lá, cao 8 thước, rộng 7 tấc, phía trên cửa có ghi “Hổ Quyền” là nơi voi được đưa vào trường đấu. Ở hai phía trái, phải của cửa chính, có hai lối đi với 24 bậc thang dẫn lên khán đài. Theo nghi thức, bên trái dành cho vua và các hoàng thân quốc thích, đại thần. Bên còn lại dành cho quan chức và binh lính.

Đối diện với khán đài vua ngồi là 5 chuồng hổ được xây dựng ngay trong lòng đấu trường với hệ thống cửa gỗ được đóng mở bằng cách kéo dây nối từ trên xuống. Sân đấu là thảm cỏ hình tròn...

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, từ khi xây dựng Hổ Quyền, nghi thức tổ chức các trận quyết đấu giữa voi và hổ trở nên trang trọng hơn trước. Ngày diễn ra trận đấu, dân chúng địa phương ở trong vùng cũng đặt hương án, lễ vật. Từ sáng sớm, dân chúng đã hăm hở đến nơi chờ xem các trận. Trước khi được đưa ra đấu trường, hổ đã bị cắt trụi móng vuốt và bẻ hết răng nhọn, xem như một hình thức luyện tập... Những trận tử chiến giữa voi và hổ thường được triều đình nhà Nguyễn tổ chức mỗi năm một lần. Trận đấu cuối cùng diễn ra tại Hổ Quyền cách đây 118 năm, dưới thời vua Thành Thái.

Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa

Nhà nằm cạnh bên Hồ Quyền, bà Tống Thị Nguyệt (84 tuổi, thôn Trường Đá, phường Thủy Biều) nói rằng nhờ ba kể lại nên bà nhớ như in những trận đấu sinh tử của voi và hổ.

“Cha tôi kể, ngày xưa đường ở đây to và đẹp lắm. Vua thường đi lên đây bằng thuyền, khi cập bến, sẽ được quân lính đưa lên đấu trường bằng kiệu để xem đấu voi hổ. Người dân cũng được lên đứng phía trên khán đài để thưởng thức. Trận tử chiến tại đấu trường Hổ Quyền diễn ra hàng năm và kết thúc khi voi quật chết hổ”, bà Nguyệt nói.

Năm 2009, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp với Viện Khoa học công nghệ cao Hàn Quốc KAIST thực hiện dự án phục dựng di tích Hổ Quyền bằng công nghệ kỹ thuật số 3D. Bộ phim mô hình đã tái hiện lại toàn cảnh kiến trúc Hổ Quyền, cách xây dựng trường đấu hổ và cảnh vua, triều thần, các thị vệ đi xem trận đấu; tái hiện sống động hình ảnh về trận tử chiến giữa voi và hổ. Bộ phim 3D này đã được trình chiếu phục vụ du khách tham quan di sản Huế từ năm 2010.

Năm 2021, UBND TP. Huế đã triển khai dự án hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phục vụ chỉnh trang cụm di tích Hổ Quyền và di tích Voi Ré (cách Hổ Quyền khoảng 400 m thuộc phường Đúc, TP. Huế). Dự án được triển khai trên diện tích gần 5 ha, có tổng mức đầu tư hơn 94 tỷ đồng, trong đó chi phí giải phóng mặt bằng 54 tỷ và chi phí đầu tư xây dựng hơn 40 tỷ. Dự án sẽ thực hiện các hạng mục: giải phóng mặt bằng, san nền, bố trí đất ở, đất thương mại, trồng cây xanh, xây dựng 9 tuyến đường nội bộ trong khu vực với tổng chiều dài hơn 1,6 km, xây dựng bãi đỗ xe, hạ tầng kỹ thuật…

“Hiện TP. Huế đã phê duyệt dự án, lựa chọn nhà thầu và đang hoàn thành các thủ tục để tiến hành triển khai thực hiện dự án. Sau khi hoàn thiện hệ thống hạ tầng sẽ tổ chức di dời các hộ bị ảnh hưởng, thu hồi đất để bố trí tái định cư. Dự kiến cuối năm 2022 sẽ hoàn thành dự án hạ tầng kỹ thuật và chỉnh trang khu vực dân cư cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré”, lãnh đạo Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP. Huế cho biết.

Qua gần 200 năm tồn tại, dù đã có dấu hiệu xuống cấp nhưng di tích Hổ Quyền hiện vẫn còn khá nguyên vẹn về cấu trúc. Những năm gần đây, Hổ Quyền được nhiều du khách biết đến và đã đến tham quan, tìm hiểu...