Đánh đổi rừng quốc gia Yok Đôn làm thủy điện

   

   

   

   

  Năm 2009, tỉnh Đắk Lắk đồng ý cho TECCO lập dự án Nhà máy thủy điện (NMTĐ) Đrăng Phốk với công suất 28MW tại tiểu khu 430, 431 và 451, thuộc phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của VQG Yok Đôn. Dự kiến, diện tích rừng đặc dụng phải chuyển đổi làm NMTĐ này là 59,88ha, trong đó diện tích chuyển đổi vĩnh viễn 49,88 trải dài theo 9km bờ sông Srêpốk và diện tích chuyển đổi tạm thời 10ha. Theo kết quả điều tra hiện trạng rừng và đất lâm nghiệp dự án đầu tư xây dựng NMTĐ Đrăng Phốk của Trung tâm Quy hoạch, khảo sát, thiết Nông lâm nghiệp Đắk Lắk vào năm 2010, trong gần 60ha rừng chuyển đổi làm thủy điện có 16ha rừng trung bình và rừng giàu, 44ha còn lại là rừng nghèo. Diện tích này nằm tại 9 khoảnh của 3 tiểu khu 430, 431 và 451, thuộc phân khu bảo vệ nghiêm ngặt của VQG Yok Đôn. Nhưng thực tế, 44ha rừng nói trên có phải là rừng nghèo hay không?

   

  Cùng với 3 kiểm lâm VQG Yok Đôn, chúng tôi đã vào địa điểm dự kiến làm NMTĐ  Đrang Phốk để kiểm chứng. Sau 4 giờ lặn lội qua nhiều cánh rừng rậm rạp của vườn, đoàn cũng đến được vị trí làm NMTĐ. Từ bến cá ông Lại (nơi dự kiến ngăn đập NMTĐ) nhìn ra xung quanh, đâu đâu cũng thấy những cây gỗ bằng lăng cổ thụ cả hai người ôm không xuể. Trên cây bằng lăng cổ thụ sát bờ sông, đoàn khảo sát của chủ đầu tư đã đánh dấu sơn đỏ vị trí làm thuỷ điện. Bên kia sông Srêpốk, rừng cây cổ thụ dày đặc, xum xuê hơn và trải dài xanh thẳm theo dòng sông. Nhìn bằng mắt thường, cũng dễ dàng nhận thấy tính đa dạng sinh học khu vực rừng này không thấp như thấp như người ta đã phán. Anh Hoàng Vinh (Trạm phó Trạm Kiểm lâm số 9, đơn vị quản lí khu vực rừng này) thở dài: “Thiếu gì chỗ làm thuỷ điện, không hiểu sao họ cứ nhằm vào những rừng cây cổ thụ này để làm thuỷ điện thuỷ điện nhỉ? Rừng nào cũng là rừng, chứ sao cứ phán nó là rừng nghèo để mà tàn phá?”. Có lẽ, cả đoàn ai cũng nghĩ như anh Vinh.

   

   

  Khó khăn lắm, chúng tôi mới lội bộ qua dược những cánh rừng sẽ ngập dọc sông Srêpốk khi NMTĐ ngăn đập. Cây cối chặng chịt, rậm rạp níu bước người qua lại và chim kêu ríu rít khắp cánh rừng. Dưới sông, nhiều người dân địa phương đang chèo thuyền đánh cá. Anh Hoàng Vinh kể rằng, người dân địa phương đã từng đánh bắt được nhiều con cá mõm trâu, cá leo… cả hàng chục kí trên sông Srêpốk. Đây là những loại cá quý có tên trong sách Đỏ, chúng bơi ngược theo sông Srêpốk từ Biển Hồ (Campuchia) qua đây sinh sản. “Nếu ngăn đập thuỷ điện ở đây, chắc chắn cá leo hay cá mõm trâu sẽ không con đường lên vườn quốc gia sinh sản nữa. Trong khi đó, voi rừng, muông thú quý hiếm cũng sẽ chạy khỏi khu vực này vì tiếng ồn từ xe cộ và hàng trăm công nhân xây dựng nhà máy thuỷ điện”, anh Vinh lo ngại. Càng đi, đoàn chúng tôi càng gặp nhiều loại gỗ quý như: Hương, cẩm lai, căm xe… phân bố rãi rác khắp cánh rừng này. Rõ ràng, hệ sinh thái rừng đặc dụng khu vực này VQG không nghèo nàn như người ta phán xét.

   

   

  VQG Yok Đôn có diện tích 115.000ha, nơi đây rất giàu có về tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học. Vì thế, khi chuyển đổi rừng đặc dụng ở vùng lõi làm thuỷ điện sẽ ảnh hưởng rất lớn đến VQG Yok Đôn. Theo ông Trần Văn Thành, Quyền Giám đốc VQG Yok Đôn, nếu dự án NMTĐ Đrăng Phốk được thực hiện sẽ gây ảnh hưởng đến công tác quản lý, bảo vệ rừng của VQG. Sau khi nhà máy vận hành, nước hồ dâng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc lâm tặc vận chuyển lâm sản bằng đường thủy. Ngoài ra, trong quá trình thi công có nổ mìn phá đá sẽ gây ô nhiễm môi trường và tiếng ồn từ nổ mìn sẽ làm động vật hoang dã của vườn bỏ đi nơi khác. Khi nhà máy chặn dòng cũng sẽ ảnh hưởng đến việc di cư, sinh sản, môi trường sống của các loài thủy sinh trên dòng sông Srêpốk.

   

   

  “Hệ sinh thái VQG Yok Đôn chủ yếu là rừng khộp, vì thế không thể đem tiêu chuẩn rừng thường xanh để đánh giá đây là rừng nghèo. Mỗi loại rừng đều có hệ sinh thái riêng và chức năng riêng của nó. Vì thế, không thể nói rừng khộp là rừng nghèo hay không nghèo để chuyển đổi làm thuỷ điện bằng mọi giá”, ông Trần Văn Thành bức xúc. Còn PGS.TS Bảo Huy (Khoa Nông lâm Đại học Tây Nguyên) cảnh báo: “VQG Yok Đôn là quần thể sinh thái phong phú và đa dạng về sinh học, có vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của vùng đất Tây Nguyên. Vì thế chúng ta không nên có những tác động tiêu cực vào đây. Nếu cứ đánh đổi rừng đặc dụng để xây dựng thuỷ điện, chẳng bao lâu nữa chúng ta sẽ chẳng còn vườn quốc gia”.

   

  Ngoài dự án thuỷ điện Đrang Phốk, VQG Yok Đôn hiện đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ các dự án khác. Ngày 19-5-2012, Bộ NN-PTNT đã cho khởi công xây dựng công trình thủy lợi Buôn Trí. Để làm công trình này, vườn buộc phải hi sinh 31,11ha rừng đặc dụng tại các tiểu khu 485, 503, 507, 511 và 521. Trong khi đó, NMTĐ Srêpốk 4A (công suất 64MW, đang được xây dựng tại xã Krông Na) đi vào hoạt động cũng sẽ làm khô cạn khoảng 20km sông Srêpốk chảy qua VQG và mất rào chắn lâm tặc từ phía Đông. Tỉnh Đắk Lắk cũng đang chuẩn bị chuyển đổi 163ha rừng đặc dụng của VQG Yok Đôn ở tiểu khu 501 để xây dựng trung tâm bảo tồn voi. Vì thế, nếu dự án NMTĐ Đrăng Phốk tiếp tục được thực hiện, VQG Yok Đôn sẽ tiếp tục bị nghèo tài nguyên và lâm nguy trong một ngày không xa.

   

  Bài & ảnh: Thanh Tâm