Cùng sạch

Thông tin từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế thế giới cho thấy, lượng chất thải đang tăng lên từng ngày, đáng kể trong đó là chất thải nhựa. Ước tính mỗi năm, lượng chất thải nhựa do con người thải ra đủ để phủ kín 4 lần diện tích bề mặt Trái đất, trong đó có 13 triệu tấn chất thải nhựa đổ ra đại dương. Trong một công bố mới đây, nhóm hoạt động vì môi trường Greenpeace cho rằng, nếu không có một hiệp ước toàn cầu mạnh mẽ, sản lượng nhựa có thể tăng gấp đôi trong vòng 10 đến 15 năm tới và tăng gấp 3 lần vào năm 2050.

Còn ở Việt Nam, theo Báo cáo hiện trạng chất thải nhựa năm 2022 của Bộ TN&MT, tổng khối lượng chất thải nhựa phát sinh là 2,9 triệu tấn và có tốc độ gia tăng khoảng 5%/năm. Riêng các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, lượng rác thải nhựa thải ra lên tới 80 tấn mỗi ngày.

Đó là chưa kể đến các loại chất thải khác trong sinh hoạt và các lĩnh vực, ngành nghề; chất thải phân hủy và không phân hủy, chất thải tái chế và không thể tái chế, chất thải nguy hại và ít nguy hại, chất thải hữu hình và vô hình…

Với rất nhiều nỗ lực mang tính vĩ mô và vi mô; tầm ảnh hưởng địa phương, quốc gia, khu vực và toàn cầu, có thể thấy con người đang rất nỗ lực chạy đua với chất thải, rác thải nhằm hướng gần tới mục tiêu làm cho thế giới sạch hơn thông qua các thể chế, chính sách, hành lang pháp lý, chế tài ràng buộc; các nỗ lực mang tính khoa học vượt trội liên quan đến xử lý rác bằng công nghệ tiên tiến; các hoạt động cụ thể, đơn thuần…

Nhưng cũng không thể phủ nhận rằng, trong cuộc chạy đua này, hoặc là chúng ta đang ở phía sau; hoặc là chúng ta đang loay hoay “đánh bèo trong ao” mà sự vận động diễn ra trong thực tiễn chính là một phép thử khắc nghiệt và là câu trả lời đôi khi quá bẽ bàng. Đơn cử như việc chuyển sang mua bán hàng theo hình thức trực tuyến, online, bắt đầu nở rộ từ đại dịch Covid-19. Covid-19 đã làm thay đổi tư duy và hành vi mua bán của con người với hy vọng hạn chế hoạt động trực tiếp, hạn chế xả thải. Thế nhưng, khi sự tiện ích này nhanh chóng chiếm vũ đài cũng là lúc đột ngột gia tăng lượng chất thải nhựa phát sinh từ các bao bì đóng gói.

Còn trên bình diện chung, thế giới ngày càng chứng kiến mức độ gia tăng ô nhiễm bằng các quan sát trực tiếp và các nghiên cứu khoa học liên quan đến các vấn đề có tính vĩ mô như sự nóng lên của trái đất, lỗ thủng tầng ô-dôn, biến đổi khí hậu, nước biển dâng và suy giảm đa dạng sinh học… trong đó, có một phần lớn nguyên nhân xả thải phát sinh từ hoạt động của con người.

Rất nhiều giải pháp đã được đề ra, trong đó có những giải pháp mang tính toàn cộng đồng như Chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn gửi gắm nhiều kỳ vọng thay đổi. Nhưng thực tiễn thì vẫn còn đầy rẫy gập gềnh, nan giải. Và không phủ nhận, khi tấm biển trưng lên vừa được cất đi thì ngay ở nơi vừa diễn ra sự kiện đã ngổn ngang rác thải, bộc lộ một sự vênh giữa tư duy và hành động, giữa lời nói và việc làm, giữa mong muốn và nỗ lực thực hiện. Đó là nhìn trực diện ở một số nơi, một số quốc gia đang phát triển. Điều đáng nói, ở một số quốc gia phát triển trên thế giới, sự quan sát cho chúng ta một cái nhìn tích cực nhưng ở góc độ nghiên cứu, thống kê lại cho thấy, các quốc gia này có tỷ lệ xả thải rất cao, điển hình trong khí thải và chất thải nhựa, chất thải công nghiệp…

Phải chăng chúng ta chưa hoàn toàn vượt qua tầm một câu khẩu hiệu? Và giữa tư duy với hành động còn là một khoảng cách quá xa. Hành động là hiện thực hóa tư duy và tư duy là yếu tố quyết định hành động của con người. Cả hai yếu tố đều phải đồng thời đồng bộ để đảm bảo cho điều kiện cần và đủ. Chỉ khi tất cả các quốc gia và mỗi cá nhân cùng tư duy, cùng hành động, cùng nỗ lực vì mục tiêu chung của thế giới thì khi đó, lời hiệu triệu Làm cho thế giới sạch hơn mới thực sự có hiệu lực, giá trị và ý nghĩa.