Châu Á tìm cách giải quyết ô nhiễm để thúc đẩy tăng trưởng

Bà Dechen Tsering, Giám đốc và Đại diện khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) tại Châu Á và Thái Bình Dương cho biết: "Ô nhiễm không khí là một trong những mối đe dọa sức khỏe lớn nhất mà khu vực này đang phải đối mặt ngay lúc này. Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề không thể giải quyết. Chúng ta biết cách giảm ô nhiễm không khí - chúng ta chỉ cần hành động".

Chất lượng không khí kém ở Đông Á và Đông Nam Á

Vào ngày 7/9 năm nay, thế giới sẽ kỷ niệm Ngày Quốc tế không khí sạch cho bầu trời xanh, nhằm thúc đẩy nỗ lực toàn cầu trong việc giải quyết ô nhiễm không khí. Trước khi kỷ niệm, cần có cái nhìn sâu sắc hơn về quy mô ô nhiễm không khí ở Đông Á và Đông Nam Á, tác động của nó đến sức khỏe con người và cách các quốc gia giải quyết vấn đề ô nhiễm này.

Hai loại ô nhiễm không khí gây hại nhất ở Châu Á và Thái Bình Dương là vật chất dạng hạt mịn và ôzôn ở tầng mặt đất. Vật chất dạng hạt mịn là một nhóm các chất cực nhỏ có kích thước nhỏ hơn 2,5 micron - chỉ bằng một phần nhỏ chiều rộng của một sợi tóc người. Các hạt này chủ yếu đến từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch và sinh khối, như cây cối. Chúng đặc biệt nguy hiểm vì kích thước nhỏ cho phép chúng xâm nhập sâu vào phổi và đi vào máu, gây ra bệnh tim và ung thư phổi, trong số các bệnh có khả năng gây tử vong khác.

Ôzôn ở tầng mặt đất, một loại khí, hình thành khi hơi nhiên liệu, dung môi hóa học và các chất ô nhiễm khác bị mặt trời làm nóng. Đây là thành phần chính trong sương mù và có liên quan đến một loạt các vấn đề về hô hấp, bao gồm hen suyễn, khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính. Nó cũng có thể làm chậm quá trình quang hợp, cản trở sự phát triển của thực vật.

Theo dữ liệu từ đối tác IQAir của UNEP, gần như tất cả mọi người sinh sống tại Đông Á và Đông Nam Á đều hít thở không khí ô nhiễm và 9 quốc gia trong khu vực này được xếp hạng trong số 40 quốc gia ô nhiễm nhất thế giới vào năm 2023.

Dữ liệu trực tiếp từ UNEP cho thấy vào một ngày giữa tháng 8 năm nay, hơn 98% người dân ở Trung Quốc, Nhật Bản, Lào, Hàn Quốc và Việt Nam hít thở không khí có mức PM2.5 vượt quá hướng dẫn của WHO. Trong khi đó, chỉ những thành phố tập trung xung quanh miền Bắc Nhật Bản và Vịnh Thái Lan, mới có không khí mà WHO coi là sạch.

Phần lớn chất lượng không khí kém là do đốt nhiên liệu hóa thạch để phát điện, công nghiệp và giao thông, đốt sinh khối, chẳng hạn như củi, để nấu ăn tại nhà, sưởi ấm và chiếu sáng, đốt rác và thức ăn thừa từ mùa màng không được kiểm soát.

Hậu quả của tình trạng ô nhiễm không khí này là vô cùng tàn khốc. Trong số các khu vực, Đông Nam Á, Đông Á và Châu Đại Dương có tỷ lệ tử vong sớm do PM2.5 cao thứ hai vào năm 2021, chỉ sau Trung Đông và Bắc Phi. Trung Quốc ghi nhận 2,3 triệu ca tử vong, Indonesia (221.600 ca tử vong), Myanmar (101.600 ca tử vong), Việt Nam (99.700 ca tử vong) và Philippines (98.200 ca tử vong) bị ảnh hưởng rất nặng nề.

Hiệu quả từ các chính sách, giải pháp chống ô nhiễm

Một loạt báo cáo gần đây, được UNEP hỗ trợ, đã xem xét xu hướng ô nhiễm không khí ở Campuchia, Indonesia và Thái Lan. Tại các quốc gia đó, 5 chất gây ô nhiễm phổ biến - carbon dioxide, nitơ oxit, PM2.5, lưu huỳnh dioxide và amoniac - đều đang tăng dần.

Các báo cáo phát hiện ra rằng 3 quốc gia có thể cứu được tổng cộng 230.000 sinh mạng bằng cách thực hiện các giải pháp có ý nghĩa để giảm ô nhiễm không khí. Phần lớn những người được cứu sẽ ở Indonesia, nơi ô nhiễm không khí được dự báo ​​sẽ gây ra hơn 200.000 ca tử vong sớm mỗi năm vào năm 2030.

Các báo cáo tương tự cho thấy 3 quốc gia có thể tiết kiệm gần 60 tỷ USD cho chi phí chăm sóc sức khỏe đến năm 2030 bằng cách xây dựng các chính sách chống ô nhiễm không khí. Các biện pháp đó có thể làm giảm đáng kể số ca nhập viện do hen suyễn và các bệnh về đường hô hấp.

Hạn chế ô nhiễm không khí không chỉ cứu sống và tiết kiệm tiền mà còn giúp chống lại biến đổi khí hậu. Đó là vì nhiều chất gây ô nhiễm không khí, như khí metan và carbon đen, một dạng PM2.5, cũng giữ nhiệt của mặt trời, đẩy nhanh quá trình nóng lên toàn cầu. Mặc dù các chất này có thời gian tồn tại tương đối ngắn trong khí quyển, nhưng chúng gây ra nhiều sự nóng lên hơn trên một đơn vị khối lượng so với khí nhà kính phổ biến nhất là carbon dioxide.

Theo bà Tsering, mặc dù các báo cáo chỉ đề cập đến 3 quốc gia, nhưng những phát hiện trong đó có thể áp dụng cho nhiều quốc gia Đông Á và Đông Nam Á. Bà Tsering cho biết: “Các quốc gia thường lo lắng về chi phí để giảm ô nhiễm không khí, nhưng dữ liệu của UNEP cho thấy nếu không hành động, các nước sẽ phải trả một cái giá rất lớn, cả về mặt sinh mạng và tiền bạc”.

Các chuyên gia cho biết có một số giải pháp mà các quốc gia Đông Á và Đông Nam Á có thể triển khai để giảm ô nhiễm không khí, như: đầu tư vào năng lượng tái tạo; tăng cường xe điện; cải thiện quản lý rác thải và ngăn chặn đốt rác ngoài trời; nghiêm cấm đốt cây trồng ngoài trời; giúp mọi người tiếp cận nhiên liệu đốt sạch hơn, như khí đốt tự nhiên để nấu ăn.

UNEP cho biết, mặc dù các biện pháp này đòi hỏi chi phí, nhưng không đáng kể so với số tiền bị mất do hóa đơn chăm sóc sức khỏe và năng suất lao động giảm sút. Ví dụ, tại Thái Lan, chi phí thực hiện các chiến lược không khí sạch sẽ là khoảng 4 tỷ USD hàng năm vào năm 2030, trong khi chi phí cho việc không hành động sẽ gấp 3 lần con số đó.

“Ở nhiều cấp độ, việc các quốc gia nghiêm túc giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí là điều hợp lý. Không còn nghi ngờ gì khi một số quốc gia đã đạt được tiến bộ trong những năm gần đây. Nhưng chúng ta cần phải tăng cường hành động hơn nữa nếu muốn khai thác tiềm năng của khu vực này và giúp mọi người sống lâu hơn, khỏe mạnh hơn”, bà Tsering nhấn mạnh.