Các chuyên gia, nhà khoa học hiến kế lấp khoảng trống pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới

Tại Tọa đàm, các chuyên gia đã nêu ý kiến về hướng quản lý phù hợp đối với các sản phẩm thuốc lá mới dựa trên tính tương thích với Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá hiện hành, cũng như kinh nghiệm thực tiễn quản lý của các quốc gia trên toàn cầu.

Xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng khoa học

Đánh giá về thực trạng của thuốc lá mới, ông Nguyễn Hồng Ngọc - Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Văn phòng Quốc hội cho biết hiện có một số quan ngại: “Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam đều là hàng hóa nhập lậu, không có nguồn gốc, xuất xứ. Đồng thời, có khoảng trống pháp lý trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Bên cạnh đó, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tại Việt Nam ngày càng tăng, nhất là ở giới trẻ, học sinh, sinh viên; đã có một số điều tra, khảo sát thông tin về vấn đề này”.

Hơn nữa, lợi dụng thuốc lá điện tử với thành phần là dung dịch lỏng hòa tan nên các đối tượng phạm tội đã pha trộn một số chất ma túy thế hệ mới vào tinh dầu của thuốc lá điện tử, gây ra những hệ lụy đối với sức khỏe người sử dụng và xã hội.

Ngoài ra, việc mua bán được thực hiện chủ yếu thông qua mạng xã hội; một số nơi xuất hiện các điểm bán lẻ công khai hoặc bán trà trộn cùng các sản phẩm khác. Trong khi đó, việc quản lý hoạt động quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt trên các nền tảng mạng xã hội còn hạn chế, thiếu quy định phù hợp và chế tài xử phạt đủ sức răn đe.

Theo TS.BS. Phạm Tuấn Anh, Trưởng Khoa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện K Trung ương, thuốc lá mới vẫn là những sản phẩm có hại, lý tưởng nhất là tất cả mọi người hút thuốc đều cai được thuốc lá. “Tuy nhiên, nếu đã xác định người hút thuốc thuộc nhóm đối tượng không thể cai thuốc, cần nghiên cứu xem xét các cách tiếp cận giảm tác hại như các giải pháp thay thế nicotine, các loại kẹo ngậm, miếng dán...”, ông kiến nghị.

Đề xuất về vấn đề quản lý thuốc lá thế hệ mới, PGS. TS. BS Trần Khánh Toàn - Giảng viên cao cấp Bộ môn Y học Gia đình (Trường Đại học Y Hà Nội) cho rằng việc xây dựng chính sách phải dựa trên các bằng chứng khoa học. Do đó, cần tận dụng có chọn lọc các bằng chứng từ các nghiên cứu đã có trên thế giới, khuyến cáo của các tổ chức quốc tế uy tín và bài học kinh nghiệm của các nước để lựa chọn cách thức ứng xử phù hợp với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Đồng quan điểm với Phó Giáo sư Trần Khánh Toàn, về câu chuyện quản lý thuốc lá thế hệ mới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho rằng, nếu không cấm thì đương nhiên phải đưa vào quản lý. Nhưng để quản lý được, cũng phải do chỉ đạo của Chính phủ; phải dựa trên cơ sở chứng minh về khoa học từ các cơ quan có thẩm quyền chứng minh về mặt nghiên cứu khoa học.

Đặt sức khỏe người tiêu dùng làm mục tiêu trung tâm

Theo Công điện 47/CĐ-TTg của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Bộ Y tế sẽ ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành giải pháp quản lý thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử. Để thực hiện nhiệm vụ này, Bộ Y tế cần thực hiện báo cáo đánh giá khoa học toàn diện, đầy đủ về thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử trước khi đưa ra quyết định đối với các sản phẩm này. Vừa qua, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng giao Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Y tế thực hiện đánh giá tác động, ảnh hưởng của thuốc lá mới đối với sức khỏe người dùng.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ, hiện nay, đề nghị cấm của Bộ Y tế là đi từ góc độ sức khỏe của con người. Nhưng để Quốc hội quyết định cấm hay không cấm, phải có đề xuất của Chính phủ và trong đề xuất của Chính phủ phải đầy đủ nghiên cứu từ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở về khoa học đến các đánh giá tác động...

Về các bất cập liên quan đến quyền lợi của người dùng liên quan đến thuốc lá mới, bà Nguyễn Quỳnh Liên - Trưởng ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nêu quan điểm: “Đứng về phía người dân, tôi cho rằng đây là một nhu cầu của xã hội. Đã là nhu cầu của con người, chắc chắn là phải có nguồn cung. Do đó, phải có giải pháp về quản lý Nhà nước, cũng như thay đổi nhận thức của người dùng. Phải lấy người tiêu dùng làm trung tâm, lấy sức khỏe người tiêu dùng làm mục tiêu”.

Bà Liên cũng cho rằng, dưới góc độ phản biện từ nhân dân, cần tổng rà soát mặt hàng này, nghiên cứu, khảo cứu, xem xét các công ty sản xuất uy tín, và khả năng kiểm soát được các sản phẩm này. Đồng thời, cần sửa đổi Nghị định 67/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá. Nếu đây là một loại thuốc lá thì thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật hoặc sửa đổi Nghị định để bổ sung điều chỉnh văn bản của Chính phủ, rồi đánh giá để xem xét về Luật.

Tại Tọa đàm, các đại biểu, đại diện các bộ, ngành, cơ quan liên quan đều nhấn mạnh mọi sản phẩm thuốc lá đều không an toàn, cần được quản lý để điều tiết sản phẩm theo định hướng phát triển của Chính phủ - như cách mà Nhà nước hiện đang kiểm soát thuốc lá điếu và các sản phẩm thuốc lá khác.

Các đại biểu cũng mong đợi các cơ quan chức năng cần sớm thống nhất phương án quản lý thuốc lá mới trình Chính phủ, nhằm lấp khoảng trống pháp lý cho thuốc lá thế hệ mới vốn là vấn đề bị trì trệ gần 10 năm qua dù đã có sự tham gia của nhiều bộ, ngành liên quan.