Thế giới đã áp dụng hơn 10 năm
Trên thế giới, việc áp dụng Bộ tiêu chí, chỉ số liên quan đến đánh giá, xếp hạng công tác bảo vệ môi trường đã trở nên phổ biến. Ở cấp độ toàn cầu, Bộ chỉ số đánh giá hoạt động môi trường (EPI) được áp dụng chính thức từ năm 2008. Đến nay, Bộ chỉ số này vẫn dùng để đánh giá, xếp hạng kết quả hoạt động môi trường cho hầu hết các nước trên thế giới với định kỳ hai năm một lần. Dựa trên Bộ chỉ số EPI này, từ năm 2010, Trung Quốc và Malaysia đã xây dựng Bộ chỉ số đánh giá hoạt động môi trường riêng phù hợp với điều kiện của mỗi nước để tiến hành đánh giá, xếp hạng cho các bang, tỉnh của quốc gia. Ngoài ra, Bộ chỉ số thành phố xanh (Green City Index) đã được áp dụng tại một số nước khu vực châu Âu, châu Mỹ, châu Á hay Bộ chỉ số Địa phương xanh (Green Province Index) cũng đã được thực hiện tại Canada và Hoa Kỳ...
Đối với Việt Nam, thời gian qua, đã có một số Bộ chỉ số trong nhiều lĩnh vực được nghiên cứu, xây dựng, ban hành và triển khai phục vụ mục đích đánh giá, so sánh, xếp hạng giữa các địa phương, đánh giá sự hài lòng của người dân, tổ chức của các Bộ, ngành như: Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI); chỉ số cải cách hành chính của các Bộ, ngành và địa phương (Par Index); chỉ số hài lòng của người dân, tổ chức đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước (Sipas); Bộ chỉ số hài lòng của người dân, tổ chức đối với các dịch vụ công; Bộ tiêu chí đánh giá, xếp hạng công tác quản lý an toàn thực phẩm trong nông nghiệp; Bộ chỉ số theo dõi, đánh giá nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; chỉ số thành phố thông minh; chỉ số đô thị xanh; Bộ chỉ số đánh giá kết quả hoạt động kiểm soát ô nhiễm môi trường biển và hải đảo…
Hiện nay, ở Việt Nam vẫn chưa có Bộ công cụ đánh giá mang tính toàn diện, tổng thể thể hiện được kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường cũng như sự hài lòng của người dân, tổ chức về môi trường nhằm theo dõi, so sánh kết quả thực hiện và đưa ra những điều chỉnh cần thiết, phù hợp với thực tiễn, qua đó thúc đẩy quá trình quản lý, cải thiện chất lượng môi trường, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường. Chính vì vậy, Bộ TN&MT đã xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả bảo vệ môi trường của các địa phương.
Sẽ ban hành Bộ chỉ số trong tháng 4/2019
Đây là thông tin từ ông Nguyễn Văn Tài, Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường. Ông Tài khẳng định, hiện nay, Tổng cục Môi trường đang gấp rút hoàn thiện để trình Bộ trưởng ký ban hành. Tổng cục Môi trường đã tiến hành thử nghiệm tính toán Bộ chỉ số đối với toàn bộ 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong năm 2017 và năm 2018. Hiện nay, Tổng cục Môi trường đang tổng hợp, đánh giá kết quả thử nghiệm năm 2018 từ các địa phương gửi về và xây dựng hướng dẫn quy định chi tiết Bộ chỉ số để phục vụ cho việc triển khai chính thức Bộ chỉ số ngay khi được ban hành.
Để xây dựng, hoàn thiện dự thảo Bộ chỉ số, Tổng cục Môi trường đã phối hợp với Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường, các đơn vị, tổ chức quốc tế, các chuyên gia, các nhà khoa học trong nước và quốc tế (đặc biệt có sự tham gia của chuyên gia xây dựng Bộ chỉ số hoạt động môi trường toàn cầu - EPI đến từ Đại học Yale, Hoa Kỳ) để xác định nội dung, phương pháp đánh giá Bộ chỉ số bảo đảm cơ sở khoa học, phù hợp với tiếp cận và kinh nghiệm thực tiễn thế giới, cũng như điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
Bên cạnh đó rà soát, đối chiếu, đánh giá tình hình thực hiện các tiêu chí, chỉ số đã được ban hành liên quan đến bảo vệ môi trường trong hệ thống chỉ tiêu thống kê (hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia, thống kê cấp tỉnh, thống kê ngành tài nguyên và môi trường, thống kê các ngành/lĩnh vực có liên quan, bộ chỉ thị môi trường quốc gia...) và các mục tiêu, chỉ tiêu về bảo vệ môi trường trong hệ thống chủ trương, chiến lược, chính sách về bảo vệ môi trường đã ban hành. Qua quá trình rà soát, đánh giá, đơn vị soạn thảo đã lựa chọn các chỉ số mang tính đại diện, mức độ ưu tiên cao; phù hợp với các quy định hiện hành; sẵn có về mặt số liệu; không tốn kém chi phí do thuộc trách nhiệm thu thập, tổng hợp của địa phương theo quy định.
Đã có hàng chục cuộc họp, hội thảo để lấy ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan liên quan; UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, các Bộ, ngành có liên quan đối. Dự thảo Bộ chỉ số cũng được đăng trên Cổng Thông tin điện tử của Bộ TN&MT để lấy ý kiến rộng rãi của các tổ chức, cá nhân.
Chắc chắn rằng, Bộ chỉ số sẽ góp phần đánh giá kết quả bảo vệ môi trường của các địa phương sẽ góp phần theo dõi, so sánh, xếp hạng kết quả thực hiện công tác bảo vệ môi trường của địa phương, giữa các địa phương với nhau; nhận diện rõ điểm mạnh, điểm yếu trong thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường để có biện pháp điều chỉnh hiệu quả; tăng cường trách nhiệm quản lý Nhà nước, khuyến khích nỗ lực của địa phương trong công tác bảo vệ môi trường; thúc đẩy quá trình hoàn thiện các công cụ bảo vệ môi trường phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và mục tiêu phát triển bền vững của đất nước trong thời gian tới.
