Hôm nay trong những ngày Tháng Tư lịch sử oai hùng, đất nước rực rỡ cờ hoa chào mừng kỷ niệm 47 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước. Trong niềm tiếc thương vô hạn, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Uỷ Ban MTTQVN tỉnh Bình Định long trọng tổ chức Lễ truy điệu và tiễn đưa các liệt sĩ Sư đoàn 3 và quân, dân, chính đảng huyện Hoài Ân đã hy sinh anh dũng tại Đồi Xuân Sơn, xã Ân Hữu về an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ thị trấn Tăng Bạt Hổ, huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định.
Bình Định là nơi mà kẻ thù đổ nhiều công sức để “bình định”, nhưng chưa bao giờ “bình định" được. Xác định được địa bàn chiến lược quan trọng của Bình Định nên cuối năm 1965, địch đã tập trung hơn 20.000 quân Mỹ và chư hầu với 500 máy bay phản lực các loại, hàng chục tiểu đoàn thiết giáp, pháo binh nhằm thực hiện mục đích "tìm diệt" và "bình định. Sau thất bại cuộc phản công chiến lược mùa khô lần thứ nhất (1966-1967), quân Mỹ chủ trương xây dựng các cứ điểm để đứng chân dài ngày như Gò Loi, Chóp Chài, trận địa pháo Xuân Sơn để đẩy mạnh "tìm diệt" và làm chỗ dựa cho quân ngụy và quân chư hầu tiến hành "bình định".
Đồi Xuân Sơn cách thị trấn Bồng Sơn 22km về phía Tây Nam, cao 198 mét, phía đông bắc giáp núi Gò Công, 3 hướng còn lại giáp sông Nước Lương và sông Kim Sơn. Đêm 25 rạng sáng ngày 26/12/1966, Trung đoàn 22 thuộc Sư đoàn 3 Sao Vàng cùng với quân, dân huyện Hoài Ân tổ chức tập kích cứ điểm Đồi Xuân Sơn. Đây là trận đánh có ý nghĩa quan trọng nhằm kéo quân Mỹ ra để tiêu diệt, hỗ trợ cho phong trào đấu tranh của quần chúng nổi dậy, chống địch càn quét gom dân, lập "ấp chiến lược, phá âm mưu "bình định" của Mỹ, ngụy.
Dưới làn mưa bom, bão đạn của kẻ thù, nhiều chiến sĩ anh dũng hy sinh, một số đồng chí hình hài không còn nguyên vẹn. Sau khi kết thúc trận đánh, địch dùng phương tiện xe cơ giới kéo thi thể của các liệt sĩ vùi lấp vào hố chôn tập thể gần đồn đóng quân của chúng rất dã man.
Chiến tranh kết thúc đã 47 năm, địa hình, địa vật của chiến trường xưa có nhiều thay đổi; các nhân chứng lịch sử người còn, người mất, do đó, việc xác định thông tin chính xác để thực hiện việc khảo sát, tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sĩ trở nên vô cùng khó khăn, hài cốt của các liệt sĩ hy sinh trong trận tập kích cứ điểm Xuân Sơn vẫn còn nằm sâu dưới lòng đất lạnh, đó là nỗi đau ray rứt, sự băn khoăn, trăn trở của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Bình Định.
Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, sự quan tâm chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Ban Chỉ đạo 515 của tỉnh; sự phối hợp, hỗ trợ, giúp đỡ tận tình của các cấp, các ngành, các đồng chí cựu chiến binh cùng nhân dân địa phương, từ năm 1998 đến nay, Bộ CHQS tỉnh Bình Định tiếp nhận thu thập thông tin, gặp gỡ những nhân chứng sống và tổ chức khảo sát, tìm kiếm rất nhiều lần hài cốt của các liệt sĩ đã hy sinh trong trận tập kích cứ điểm Xuân Sơn để quy tập về nghĩa trang liệt sĩ nhưng vẫn chưa phát hiện được dấu vết về mộ liệt sĩ tập thể.
Đến tháng 1/2022, thông qua cung cấp thông tin của một cựu chiến binh ở phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn và từ thông tin của một cựu binh Mỹ, từ ngày 10 đến ngày 11/3/2022, Bộ CHQS tỉnh Bình Định huy động lực lượng, phương tiên cơ giới tổ chức khảo sát, thăm dò tại vị trí khoanh vùng ở thực địa. Sau 2 ngày khảo sát, đến 16h30 ngày 11/3/2022, Đội công tác quy tập phát hiện hố chôn tập thể các liệt sĩ. Qua các nhân chứng, qua các mẫu xương và nhận dạng rất nhiều di vật được tìm thấy xác định đây chính là hài cốt của các liệt sĩ hy sinh trong trận tập kích cứ điểm Xuân Sơn đêm ngày 26/12/1966. Do nhiều yếu tố lịch sử chiến tranh, đến nay mới chỉ xác định được danh tính 60 liệt sĩ hy sinh tại Đồi Xuân Sơn, trong đó 51 đồng chí là cán bộ, chiến sĩ của Trung đoàn 22 Sư đoàn 3 Sao Vàng và 9 đồng chí quân, dân, chính đảng địa phương.
Phát biểu tại buổi Lễ, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Nguyễn Phi Long bày tỏ: Tổ chức trọng thể, thiêng liêng Lễ truy điệu và an táng hài cốt liệt sĩ, trước vong linh, hương hồn các anh hùng liệt sĩ kính nhớ, tất cả chúng ta đốt nén nhang thơm để làn khói hương bay, là lời ru bất tận của tình người thủy chung, ánh mắt lan tỏa theo làn hương khói mà nghe lòng bùi ngùi, trĩu quặn thương đau, nước mắt lặng thầm tuôn chảy. Cỏ cây, hoa lá chở che, ngân ru hồn liệt sĩ. Vẫn còn đó dây thắt lưng, bình tông, tăng, võng, những đôi dép cao su, những mảnh dù mục vụn, những tấm khăn choàng, những kỷ vật vợ trao chồng, mẹ trao con trước lúc lên đường làm nghĩa vụ thiêng liêng đối với Tổ quốc. Tất cả thật là vô giá! Dẫu cho thời gian có trải qua 56 năm năm dài đăng đẵng nhưng việc tìm được hài cốt các đồng chí là niềm vui mừng khôn xiết, vì đó là tâm nguyện hằng ấp ủ của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Bình Định, phải làm tròn trách nhiệm của mình đối với những người đã hy sinh xương máu vì độc lập dân tộc và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
