Khó khăn do đơn giá thu gom thấp
Theo số liệu thống kê năm 2017 của UBND TP.Bà Rịa, tổng lượng rác sinh hoạt phát sinh trên địa bàn TP.Bà Rịa là 81,5 tấn/ngày. Được biết, hiện nay TP.Bà Rịa có 19.666 hộ thuộc 8 phường và 3 xã Tân Hưng, Hòa Long, Long Phước đủ điều kiện thu gom rác thải sinh hoạt (có xe rác của Công ty CP Dịch vụ Đô thị Bà Rịa đến thu gom) nhưng chỉ có khoảng 16.300 hộ đăng ký với Công ty thu gom rác đưa về xử lý hợp vệ sinh tại Khu xử lý chất thải tập trung 100ha (xã Tóc Tiên, huyện Tân Thành), đạt tỷ lệ 83%.
Theo Công ty CP Dịch vụ Đô thị Bà Rịa, hiện nay, giá thu gom rác tại 3 xã Tân Hưng, Hòa Long, Long Phước đang thu với mức giá rất thấp chỉ 5.000 đồng/tháng/hộ; giá thu gom và vận chuyển rác tại 8 phường còn lại với mức 10.000 đồng/tháng/hộ. Theo UBND TP.Bà Rịa, việc áp dụng khung giá thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt theo quyết định của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu từ năm 2005 nên hiện nay không còn phù hợp nữa. Đơn giá thấp khiến các đơn vị thu gom và vận chuyển gặp nhiều khó khăn, không có kinh phí thu gom và vận chuyển rác ở những tuyến không tập trung đông dân cư.
Nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng gặp khó khăn do đơn giá thu gom và vận chuyển rác quá thấp. Từ đó, một số địa phương đã phải phân cấp về cho phường, xã tự tổ chức thu gom và vận chuyển đến các bãi tập trung. Theo ông Lê Phước Hiền, Trưởng Phòng Kế hoạch Công ty CP Dịch vụ Đô thị Tân Thành, trước đây Công ty đứng ra tổ chức thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt trên địa bàn toàn huyện Tân Thành (nay là TX.Phú Mỹ). Vì là công ty CP nên chỉ được áp dụng theo đơn giá tối đa mà UBND tỉnh đã ban hành năm 2005. Theo đó, đơn giá thu gom và vận chuyển chỉ 5.000 đồng/tháng/hộ (đối với khu vực nông thôn) và 10.000 đồng/tháng/hộ (đối với khu vực đô thị). Qua hơn 10 năm, đơn giá không thay đổi trong khi chi phí xăng xe, vận chuyển đều tăng lên, Công ty gặp rất nhiều khó khăn nên tỷ lệ thu gom rất thấp chỉ đạt 20.000 tấn/năm.
Cũng theo ông Lê Phước Hiền, từ năm 2016, huyện Tân Thành (nay là TX.Phú Mỹ) đã phân cấp cho các xã, phường tự tổ chức thu gom theo hình thức xã hội hóa (đơn vị thu gom tự thỏa thuận với chủ nguồn thải) với đơn giá tối đa 20.000 đồng/tháng/hộ. Công ty CP Dịch vụ Đô thị Tân Thành chỉ làm công tác thu gom và vận chuyển rác từ các bãi tập trung của các xã đến Công ty TNHH Kbec Vina. Nhưng theo các đơn vị phường, xã trên địa bàn TX.Phú Mỹ, với đơn giá tối đa mà các đơn vị phường, xã trên địa bàn TX.Phú Mỹ hiện nay vẫn còn rất thấp trong khi đó cung đường vận chuyển từ các nhà dân đến bãi trung chuyển rất xa và nhiều đường hẻm nhỏ.
Bà Nguyễn Thị Hoa, Phó Phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Xuyên Mộc cho hay, huyện Xuyên Mộc đang gặp khó khăn trong việc kêu gọi xã hội hóa thu gom và vận chuyển rác thải sinh hoạt nên hiện nay tỷ lệ thu gom của huyện Xuyên Mộc đang thấp nhất trong tỉnh (chỉ đạt 60%). Ông Đinh Xuân Dậu, Phó Chủ tịch UBND xã Bình Châu cho biết thêm, trước đây rác sinh hoạt của xã Bình Châu được quy định đổ ở bãi rác Bưng Riềng chỉ cách bãi rác Bình Châu khoảng 5km nhưng từ khi bãi rác Bưng Riềng đóng cửa, rác ở Bình Châu phải vận chuyển về bãi tập kết Phước Thuận với khoảng cách xa hơn gấp 3 lần (khoảng 17km) trong khi đó tiền thu gom và vận chuyển rác trong dân (theo hình thức xã hội hóa) vẫn chỉ ở mức tối đa là 20.000 đồng/tháng/hộ. Do đó, ngay cả việc xã hội hóa thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt xã Bình Châu cũng gặp nhiều trở ngại.
Cần có phương án giá mới
Theo Sở Xây dựng Bà Rịa - Vũng Tàu, mức phí thu gom hộ gia đình được quy định từ năm 2005, không phù hợp với tình hình thực tế. Qua kết quả khảo sát các địa phương chuyển sang hình thức xã hội hóa thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt, người thu gom rác đã tự thỏa thuận với chủ nguồn thải để nâng mức phí thu gom rác. Theo đó, đối với hộ dân đã thu phí tăng lên mức từ 10.000 - 20.000 đồng/tháng/hộ. Đối với cơ sở sản xuất kinh doanh buôn bán, mức phí thu từ 200.000 - 500.000 đồng/tháng (tùy theo khối lượng rác thu gom hằng tuần). Tại TP.Vũng Tàu, hầu hết các phường xã, các đơn vị thu gom đã thỏa thuận với các hộ dân thu từ 30.00 - 50.000 đồng/tháng/hộ.
Theo ông Tạ Quốc Trung, Phó Giám đốc Sở Xây dựng, thực tế trên đã gây nên sự không thống nhất về mức giá thu gom ngay trên từng địa phương. Một số địa phương (TP.Bà Rịa, huyện Long Điền, huyện Châu Đức và huyện Côn Đảo) vẫn áp dụng mức phí theo Quyết định số 21/2004/QĐ-UB tháng 1/2005 của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Do đó, với đơn giá này, lệ phí thu không đủ bù chi nên các địa phương phải nhờ sự hỗ trợ kinh phí từ chính quyền địa phương để sửa chữa, mua sắm xe máy thu gom rác thải... Việc tính toán và xây dựng phương án giá dịch vụ thu gom, vận chuyển rác sinh hoạt trên địa bàn tỉnh theo lộ trình từ năm 2018 - 2022 là điều cần thiết. Theo đó, phương án giá thu gom và vận chuyển rác sinh hoạt mới nhằm tính đúng, tính đủ các chi phí để hàng năm giảm bớt gánh nặng ngân sách nhà nước; đồng thời tăng giá theo lộ trình trong điều kiện người dân có thể chấp nhận được và đơn vị đứng ra tổ chức thu gom, vận chuyển cũng không quá chật vật, khó khăn.
Ông Phạm Đức Quý, Trưởng Phòng Kinh tế và Vật liệu xây dựng (Sở Xây dựng) cho biết, trước những bất cập trên, ngày 24/11/2017, Sở Xây dựng đã có văn bản gửi UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu về việc lập phương án giá tối đa thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt giai đoạn 2018 - 2022 để thực hiện giá dịch vụ vệ sinh theo Luật phí và Lệ phí thay cho mức phí vệ sinh ban hành theo Quyết định 21 ngày 5/1/2005 của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ngày 5/2/2018, Sở Xây dựng đã có văn bản yêu cầu các huyện, thành phố, thị xã lập phương án giá tối đa thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt tại từng địa phương. Theo đó, phương án giá của từng địa phương phải dựa trên một số quy trình: Lượng rác, quy trình vận chuyển, thu gom và đặc điểm của từng địa phương và so sánh với các địa phương lân cận. Sau khi các địa phương gửi phương án giá, Sở Xây dựng sẽ tổng hợp và gửi cho Sở Tài chính xem xét. Sau khi Sở Tài chính cho ý kiến, Sở Xây dựng hoàn chỉnh và trình UBND tỉnh phương án giá thu gom và vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt.
Theo đề xuất của các huyện, thành phố, thị xã năm 2018, đơn giá tối đa thu gom vận chuyển rác đối với 1 hộ gia đình là 25.000 - 50.000 đồng/tháng/hộ. Đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, buôn bán khác tính gấp 2 lần giá thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình. Đối với đơn vị hành chính sự nghiệp, trung bình số lượng cán bộ, nhân viên của đơn vị khoảng 15 - 16 người, do đó đề nghị tính gấp 4 lần mức giá thu gom, vận chuyển của hộ gia đình đô thị... Đối với các năm tiếp theo từ 2019 - 2021, các địa phương đề xuất tạm tính chi phí thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt của các năm tăng 5% theo dự báo lạm phát. Đồng thời phí thu gom, vận chuyển rác của các hộ gia đình, phòng trọ, các hộ kinh doanh, buôn bán nhỏ lẻ, các cơ quan, đơn vị hành chính sự nghiệp được tính phí tăng đều 20% để đảm bảo đến năm 2021 Nhà nước không phải bù lỗ.
