Người phát hiện ra quặng Apatit có vinh dự được chụp ảnh với Bác Hồ

(TN&MT) - Đó là cụ Trần Văn Nỏ, người dân tộc Tày ở xã Tả Phời, thành phố Lào Cai (tỉnh Lào Cai).

Bác Hồ chụp ảnh lưu niệm với cụ Trần Văn Nỏ là người đầu tiên phát hiện ra quặng Apatit Cam Đường (tỉnh Lào Cai) trong dịp Người lên thăm mỏ ngày 23/9/1958. (Ảnh chụp lại từ Nhà truyền thống Công ty TNHH MTV Apatít Việt Nam).

Theo lịch sử cách mạng tỉnh Lào Cai, cách đây gần 60 năm trong dịp lên thăm tỉnh biên giới Lào Cai, ngày 23/9/1958, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng đoàn đại biểu Chính phủ đã tới vùng mỏ Apatít Cam Đường động viên cán bộ, công nhân viên đang ngày đêm khai thác quặng Apatít phục vụ công nghiệp chế biến phân bón vô cơ,góp phần tăng năng suất cây trồng của các tỉnh miền Bắc trong những năm hòa bình sau kháng chiến chống thực dân Pháp.

Sau khi vào tận khai trường mỏ Cóc kiểm tra khai thác quặng Apatít, Bác Hồ và phái đoàn Chính phủ có cuộc gặp gỡ và nói chuyện thân thiết với cán bộ, công nhân viên, nhân dân các dân tộc địa phương cùng chuyên gia Liên Xô sang giúp ta khôi phục khai thác mỏ  Apatít.

Thay mặt Trung ương  Đảng, Chính phủ, Bác Hồ biểu dương thành tích đáng tự hào của cán bộ, công nhân vùng mỏ Apatít Cam Đường đạt được trong những năm đầu mở lại mỏ, đồng thời Người cũng chỉ ra một số nhiệm vụ trọng tâm mà vùng mỏ cần phải làm để khai thác hiệu quả quặng Apatít , trong đó phải chú trọng đoàn kết với nhân dân các dân tộc địa phương. 

Bác Hồ còn trao cho ông Nguyễn Văn Lang, giám đốc mỏ Apatít Cam Đường 5 chiếc Huy hiệu mang tên Người để làm phần thưởng cho những công nhân đạt thành tích xuất sắc trong khai thác, vận chuyển quặng Apatít phục vụ thâm canh lúa của đất nước.

Trong buổi gặp gỡ đặc biệt này, Hồ Chủ tịch đã vui vẻ chụp ảnh lưu niệm cùng  với cụ Trần Văn Nỏ là người đầu tiên có công phát hiện ra quặng Apatít Cam Đường trong tiếng hoan hô nồng nhiệt của mọi người dự buổi gặp mặt.

Thời khắc đó, cụ Trần Văn Nỏ cảm động rơm rớm nước mắt nói không lên lời vì bất ngờ trước tình cảm đặc biệt của Bác Hồ đối với mình. Thay mặt bà con dân bản vùng mỏ Apatít Cam Đường, cụ Nỏ đã trân trọng kính tặng Bác Hồ tấm khăn thổ cẩm do phụ nữ dân tộc địa phương thêu dệt, dâng lên vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc khi Người tới thăm quê hương mình.

Cụ Trần Văn Nỏ thay mặt bà con các dân tộc địa phương vùng mỏ Cam Đường (tỉnh Lào Cai) kính tặng Bác Hồ tấm khăn thổ cẩm do chị em phụ nữ thêu, dâng lên Người. (Ảnh chụp lại từ Báo Lào Cai).

Theo lịch sử vùng mỏ Apatít Cam Đường, đầu năm 1924 trong một lần đi rừng anh thanh niên dân tộc Tày Trần Văn Nỏ đã lấy mấy viên đá kê làm bếp nướng củ mài bất ngờ phát hiện ngọn lửa xanh lét khác thường bốc lên trong bếp lửa vừa đốt không lâu nên đã chạy thục mạng ra khỏi rừng vì tưởng bị ma ám. 

Sự việc lạ đó anh Nỏ đã báo cho lý trưởng trình báo lên quan Tây hiện tượng bất thường trên và sau đó ít năm các nhà địa chất Pháp đã tới khảo sát những hòn lạ kể trên ở Cam Đường và cho biết ngọn lửa xanh lét khác thường anh thanh niên người dân tộc Tày Trần Văn Nỏ nhìn thấy năm nào chính là từ do quặng Apatít tạo ra.

Dưới thời thuộc địa Pháp quản lý, mỏ Apatít Cam Đường (tỉnh Lào Cai) được khai thác, tiêu thụ với công suất hàng vạn tấn/ năm và vùng mỏ này chính thức được khôi phục sản xuất từ năm 1955 với sự giúp đỡ chí tình của nước bạn Liên Xô.

Sau chiến tranh biên giới tháng 2/1979, vùng mỏ Apatít Cam Đường lại tiếp tục hồi sinh và vùng "Vàng nâu" này lại càng phát triển mạnh mẽ  hơn sau năm 1991 tỉnh biên giới Lào Cai được tái lập.

Làm theo lời Bác Hồ căn dặn khi Người lên thăm mỏ ngày 23/9/1958, gần 60 năm qua các thế hệ cán bộ, công nhân mỏ Apatit Cam Đường xưa và Công ty TNHH MTV Apatít Việt Nam ngày nay lao động sáng tạo,vượt qua nhiều khó khăn gian khổ để bảo vệ  toàn vẹn vùng mỏ biên cương, khai thác, cung ứng hàng chục  triệu tấn quặng Apatít để chế biến phân bón hữu cơ phục vụ sản xuất nông nghiệp của Tổ quốc và xuất khẩu. 

Năm 1959 mỏ Apatit Cam Đường có vinh dự được Bác Hồ gửi thư khen về thành tích khai thác nhiều quặng Apatit và năm 2009 Công ty TNHH MTV Apatít Việt Nam được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Đơn vị Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới. 

Ngày 23/9/1958 là ngày Hồ Chủ tịch về thăm vùng mỏ nay đã được Đảng ủy - Ban giám đốc - Công đoàn công ty TNHH MTV Apatít Việt Nam báo cáo cấp có thẩm quyền cho phép được lấy làm Ngày truyền thống của vùng mỏ Apatit Cam Đường.   

 Theo các nhà địa chất Việt Nam, quặng Apatit Cam Đường (tỉnh Lào Cai) là loại quặng thuộc thành hệ metan phosphorit (apatit-dolomit), là thành hệ chủ yếu được sử dụng cho ngành công nghiệp sản xuất phân bón chứa lân ở nước ta. Về trữ lượng thuộc thành hệ apatit-dolomit có trữ lượng lớn nhất phân bố dọc theo bờ phải sông Hồng thuộc địa phận Lào Cai. Mỏ Apatit Lào Cai có chiều dày 200m, rộng từ 1–4 km chạy dài 100 km nằm trong địa phận Việt Nam, từ Bảo Hà ở phía đông nam đến Bát Xát ở phía bắc, giáp biên giới Trung Quốc.

Quặng Apatit ở đây được phát hiện từ năm 1924. Các nhà địa chất đã hoàn thành các nghiên cứu về khảo sát chi tiết địa tầng chứa apatit, nghiên cứu cấu trúc kiến tạo của khu mỏ, nghiên cứu và xác định trữ lượng từng loại quặng.

                                Bài và ảnh: Phạm Ngọc Triển