PRO Việt Nam và IUCN tiếp tục hợp tác hỗ trợ các sáng kiến quản lý chất thải rắn
PRO Việt Nam và IUCN cam kết sẽ tiếp tục hợp tác cùng nhau trong năm 2025 để hỗ trợ các sáng kiến về quản lý chất thải rắn và triển khai EPR.
Chiều 16/12 tại TP.Hội An (Quảng Nam), Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã tổ chức tổng kết Chương trình Đối tác Chiến lược bốn năm giữa IUCN và Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam).
Theo đó,tháng 6/2020, IUCN và PRO Việt Nam đã ký Biên bản ghi nhớ (MOU) và sau đó là Thỏa thuận Đối tác Chiến lược với mục tiêu chính của thỏa thuận là: xây dựng các dự án thí điểm tại địa phương, tập trung vào thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, với ba hợp phần chính bao gồm: Xây dựng và triển khai các sáng kiến thí điểm tại địa phương về quản lý giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế tuần hoàn; Thúc đẩy các hoạt động thực hành tốt và chia sẻ bài học kinh nghiệm hỗ trợ chính sách; và Nâng cao năng lực cho doanh nghiệp.
Theo Bùi Thu Hiền năm nghiên cứu chính đã được thực hiện, bao gồm: Kiểm toán rác thải rắn sinh hoạt tại Hội An; Kiểm toán rác thải trước và sau khi triển khai chương trình thí điểm VBWF tại Hội An và xây dựng đề án xin phê duyệt; Cùng WWF Việt Nam tổ chức nghiên cứu về xuất nhập khẩu phế liệu nhựa tại Việt Nam giai đoạn 2018-2022; Báo cáo đề xuất về vai trò của nhóm ve chai (IWWs) tại TP. Hồ Chí Minh trong việc thực hiện ERP; Xây dựng đề án gửi Bộ TN&MT xin cung cấp hỗ trợ tài chính từ Quỹ Bảo vệ Môi trường cho xử lý rác thải rắn sinh hoạt tại thành phố Hội An. Ngoài ra một loạt các hoạt động xây dựng năng lực đã được tổ chức, tập trung vào EPR và quản lý giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa.
Chương trình đã đạt được một số kết quả tích cực cải thiện hiệu quả quản lý chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa tại Việt Nam nói chung và thành phố Hội An nói riêng. Các kết quả chính bao gồm triển khai thành công bốn dự án thí điểm tại Hội An, cụ thể là: Phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; Chương trình Thu phí chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng và thể tích (VBWF); Doanh nghiệp hành động giảm phát sinh rác thải nhựa tại Hội An; và Thành lập Cơ sở Tái chế Vật liệu (MRFs) hỗ trợ phân loại rác thải hữu cơ.
Đáng chú ý nhìn vào kết quả kiểm toán rác thải sinh hoạt do chương trình thực hiện tại Hội An, thì lượng rác thải bao bì từ các nhãn hàng thải ra đứng đầu là Vinamilk chiếm 33%, thứ hai là Coca cola 17%, thứ 3 là Acecook 7% và thứ 4 là Suntory Pepsico 6%...
Theo Bà Bùi Thu Hiền từ thực tế kiểm toán rác thải cho thấy không chỉ ở Hội An mà các thành phố biển khác,lượng rác thải nhựa từ du lịch ở các bãi biển rất nhiều.Vì vậy cần làm các chương trình thu gom tái chế và xử lý rác thải nhựa trong các hoạt động du lịch.
Trong các hoạt động này, chương trình thí điểm về VBWF thực hiện thử nghiệm tại phường Cẩm Nam, thành phố Hội An, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ tổ chức phi chính phủ - Trung tâm Xây dựng và Thúc đẩy Phát triển bền vững (BUS), đã được Ủy ban Nhân dân thành phố Hội An phê duyệt để mở rộng trên toàn thành phố theo Quyết định số 135/TB-UBND nhờ vào các kết quả tích cực của chương trình thử nghiệm giai đoạn đầu. Tháng 12/2024, chương trình đã vinh dự nhận giải nhì trong cuộc thi "Giải pháp Xanh cho Kinh tế Tuần hoàn và Phát triển Bền vững" do Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường, Bộ TN&MT tổ chức tại Đà Nẵng.
Phó giáo sư, Tiến sĩ Kiều Thị Kính - Đại diện BUS chia sẻ : thực tế triển khai thử nghiệm ở phường Cẩm An thành phố Hội An về phân loại rác tại nguồn giúp chúng tôi tự tin là sẽ làm được diện rộng. Trước 2022 tỷ lệ phân loại rác ở phường Cẩm An chỉ đạt trên 30% đến 40% nhưng 2023 đã chọn phường Cẩm An thí điểm đến 2024 đã đạt trên 70% người dân phân loại rác tại nguồn. Khó khăn ban đầu là thử nghiệm nên người dân có quyền từ chối nhưng kết quả đạt đạt trên 70% cho phép tự tin có thể triển khai phân loại rác trên toàn thành phố Hội An.
Việc thực hiện đề án này theo bà Kính sẽ thực hiện được trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất EPR tốt hơn. Thông qua lực lượng phi chính thức để thu hồi và phân loại rác tại nguồn. Tạo cơ sở pháp lý cho lực lượng thu hồi phi chính thức. Về lâu dài đơn vị thu gom cũng sẽ tự cân đối thu chi chứ không còn hỗ trợ khi thí điểm.
Tại Hội An, dự án đã bàn giao 100 thùng rác 3 ngăn làm từ 2,500 kg rác thải nhựa giá trị thấp và 54 Ngôi nhà Xanh làm từ vật liệu tái chế cho thành phố Hội An và Hội Liên hiệp Phụ nữ Tp Hội An. Một loạt các hoạt động truyền thông đã được triển khai để nâng cao nhận thức về phân loại rác thải tại nguồn và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong công tác quản lý rác thải.
Phát biểu tại buổi tổng kết, ông Nguyễn Thế Hùng, Phó chủ tịch TP.Hội An cũng đánh giá cao vai trò của IUCN và các đối tác đã hỗ trợ , tư vấn và triển khai thí điểm các sáng kiến và dự án phân loại rác tại nguồn và xử lý chất thải rắn như mô hình thí điểm tại Cẩm Nam trong phân loại rác, hay Đề án thu phí thu gom chất thải rắn phát sinh…Ông Hùng cũng chia sẻ kinh nghiệm của Hội An : Việc phân loại rác tại nguồn và xử lý chất thải rắn thì hạ tầng đầu cuối là rất quan trọng. Vì việc phân loại rác tại nguồn là của người dân nhưng thu gom, xử lý , tái chế đến nhà máy là thuộc các cơ quan tổ chức. Hội An may mắn có nhà máy sản xuất phân Comport. Đối với nhà máy phân compost công suất 27 tấn /ngày hiện giải quyết được 30% lượng rác thải của thành phố. Năm 2025 TP.Hội An sẽ sửa chữa và bổ sung thêm công năng để nhà máy Phân comport hoạt độn gtoost hơn. đồng thời dự kiến Nhà máy xử lý chất thải rắn 579 sử dụng công nghệ điện phân có thể xử lý được nhiều loại rác khác nhau với công suất 120 tấn /ngày sớm đi vào hoạt động thì vấn đề xử lý rác của Hội An sẽ được giải quyết. Đồng thời trung tuần tháng 12 này Hội An sẽ triển khai thí điểm hai tuyến phố văn minh trong đó có quy định hạn chế và không dùng túi nilon…
Tại Hội thảo, bà Nguyễn Hoài Linh, chuyên gia đến từ tổ chức phi chính phủ Enda cũng chia sẻ kinh nghiệm về tổ chức thu gom phi chính thức và tích hợp lực lượng phi chính thức trong thực thi EPR tại Tp.HCM như thế nào? Chương trình đã có những đóng góp quan trọng vào việc xây dựng và thúc đẩy nội dung Trách nhiệm Mở rộng của Nhà sản xuất (EPR)vào Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và hỗ trợ triển khai quy định này, cùng với sự hợp tác chặt chẽ của Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Có thể nói sau bốn năm thực hiện, các kết quả Chương trình đã góp phần thúc đẩy các sáng kiến địa phương về quản lý chất thải rắn tại Hội An và hỗ trợ xây dựng và triển khai EPR.
Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam 2020, có hiệu lực từ tháng 1 năm 2021, bao gồm các quy định mới về quản lý chất thải rắn. Điều 75 có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2022, quy định rằng chất thải rắn đô thị từ các hộ gia đình và cá nhân phải được phân loại thành chất thải có thể tái sử dụng, tái chế, chất thải hữu cơ và các loại chất thải khác. Điều 79 quy định rằng các hộ gia đình và cá nhân phải trả phí dựa trên thể tích và khối lượng chất thải vào ngày 1/1/2025. Vì vậy việc chia sẻ và nhân rộng mô hình quản lý chất thải rắn tại Hội An cần được nhân rộng ra các tỉnh thành khác tại Việt Nam.
Chiều ngày 17/12/2024, Uỷ ban mặt trận Tổ Quốc (UBMTTQ) TP.Hội An cũng đã tổ chức Hội nghị phản biện xã hội dự thảo Đề án: “ Thu giá dịch vụ, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa theo khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại phát sinh trên địa bàn thành phố Hội An”. Khó khăn khi xây dựng định mức giá và phí phụ thuộc vào định mức của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định trong khi định mức đó vẫn đang được soạn thảo. Nên hiện tại sẽ đưa ra định mức giá và phí thấp nhất trong đề án. Hy vọng sau khi được UBND TP. Hội An phê duyệt, đề án sẽ được triển khai trên toàn thành phố Hội An góp phần giảm lượng rác phát thải và thực hiện nghiêm phân loại rác tại nguồn đảm bảo cho công tác thu gom và tái chế cho TP.Hội An.