Phát triển Dự án tín chỉ carbon trong lĩnh vực giao thông vận tải

Hội thảo nhằm chia sẻ các bài học và kinh nghiệm rút ra từ quá trình phát triển dự án tín chỉ carbon trong lĩnh vực giao thông vận tải, đồng thời, giới thiệu dự án thí điểm do UNDP và Selex Motors triển khai trong phát triển ứng dụng giao thông xanh tại Việt Nam.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Vũ Thái Trường - Quyền trưởng Ban Biến đổi khí hậu (BĐKH) và Năng lượng của UNDP tại Việt Nam nhấn mạnh, theo kết quả kiểm kê khí nhà kính năm 2016, ngành giao thông vận tải (GTVT) tại Việt Nam phát thải khoảng 35 triệu tấn CO2 tương đương, chiếm 11% tổng phát thải quốc gia. Nếu không có các giải pháp hiệu quả, lượng phát thải này có thể tăng lên 88 triệu tấn CO2 tương đương vào năm 2030.

Tại Hội nghị COP 29 vừa qua, các quốc gia đã đạt được thỏa thuận quan trọng về tài chính khí hậu và nhất trí về các quy tắc cho thị trường carbon toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao dịch tín chỉ carbon, khuyến khích các quốc gia giảm phát thải, đầu tư vào các dự án xanh.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang thực hiện Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh trong ngành GTVT, với mục tiêu đầy tham vọng là 100% phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện hoặc năng lượng xanh vào năm 2050. Dự án thí điểm này không chỉ góp phần vào mục tiêu giảm phát thải mà còn tạo động lực tài chính để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi.

Bước đầu đã ghi nhận những kết quả đạt được từ dự án, bao gồm: Khung chính sách và quy định, hỗ trợ phát triển 4 tiêu chuẩn kỹ thuật và tổ chức đối thoại các chính sách cao cấp; Hoạt động đào tạo, giúp nâng cao năng lực cho hơn 200 người, đặc biệt chú trọng đến sự tham gia của phụ nữ...

Bên cạnh đó, việc thí điểm và hỗ trợ tài chính, đã được thực hiện tại nhiều địa phương và triển khai chương trình vay ưu đãi giúp 325 người dân tiếp cận xe máy điện; đồng thời, đánh giá và theo dõi giảm phát thải, báo cáo kỹ thuật và các thử nghiệm hệ thống đăng ký ITMOs đã tạo nền móng cho các dự án trong tương lai.

Những thành công của dự án không chỉ dừng lại ở các con số mà còn là bài học kinh nghiệm quý giá để mở rộng các sáng kiến giao thông xanh và xây dựng chính sách hiệu quả hơn.

Bà Trịnh Thị Bích Thuỷ - Đại diện Dự án Phát triển giao thông điện UNDP Việt Nam cho biết, thời gian qua, UNDP Việt Nam rất nỗ lực trong việc thúc đẩy phát triển xanh - carbon thấp thông qua xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025 và Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030.

Trong đó, UNDP tập trung vào các nhóm hưởng lợi chính như: Nhóm nông dân, công dân, hộ gia đình, người nghèo, cận nghèo dễ bị tổn thương,… để hỗ trợ người dân thích ứng với thiên tai và khí hậu; phát triển xanh và carbon thấp; kinh tế tuần hoàn và rác thải nhựa; đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên; sức khoẻ và khí hậu,…

Theo đó, UNDP phối hợp với Bộ TN&MT, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội trong việc hỗ trợ chính sách, nâng cao năng lực liên quan đến đầu tư tài chính, đưa ra các chính sách chung thúc đẩy chuyển dịch năng lượng; nghiên cứu, hỗ trợ kiểm kê khí nhà kính (KNK) và xây dựng kế hoạch giảm phát thải KNK cho các nhà máy điện than, đánh giá các phương án trong chuyển đổi các nhà máy điện than; nghiên cứu đánh giá về cơ hội, chính sách phát triển thị trường carbon Việt Nam phù hợp với các yêu cầu quốc tế,…

Trong thời gian tới, để thúc đẩy phát triển carbon thấp tại Việt Nam, bà đề xuất UNDP phối hợp cùng Bộ Giao thông vận tải, phát triển Chương trình quốc gia về phát triển giao thông thân thiện với môi trường; xây dựng quy hoạch phát triển hạ tầng kỹ thuật giao thông đường bộ - lồng ghép hạ tầng giao thông điện; xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia; Kiến nghị mô hình quản lý xe hai bánh và đối thoại chính sách cấp quốc gia, cấp tỉnh; các lớp đào tạo về chính sách, kỹ thuật,…

Đồng thời, đối với các hoạt động thí điểm, cần tổ chức thí điểm cơ chế tín dụng nhỏ cho vay mua xe máy/ đạp điện tại các thành phố: Huế, Tuy Hòa và TP. Hồ Chí Minh; sử dụng xe tải điện thu gom rác tại TP. Huế và Quy Nhơn; thí điểm sử dụng pin năng lượng mặt trời tại các trạm sạc xe điện tại Huế; tổ chức các Chương trình truyền thông với Sinh viên các trường đại học Đoàn Thanh niên TP. Hồ Chí Minh;…

Về bài học kinh nghiệm đúc kết từ việc phát triển dự án và các đề xuất trong tương lai, ông Nguyễn Tiến Hải - Chuyên gia kỹ thuật tại Công ty Quản lý PoA Carbon cho biết, việc thiết kế dự án thị trường tín chỉ carbon cần xác định được mục tiêu tín chỉ và phạm vi dự án, từ đó xây dựng được các cơ chế hợp lệ và phù hợp cho thị trường carbon tại Việt Nam, đồng thời, có phương pháp luận có thể thể áp dụng với lượng tín chỉ dự kiến.

Cùng với đó, việc tham vấn cộng đồng trong thiết kế dự án là yêu cầu bắt buộc của nhiều cơ chế, để các bên liên quan phản ánh về các tác động môi trường, kinh tế xã hội của dự án, đóng góp cho SDGs. Ngoài giảm phát thải, dự án còn phải đáp ứng các yêu cầu khác của các cơ chế để có thể trở thành dự án tín chỉ carbon như tính bổ sung, tính thực tế, theo dõi được, quyền sở hữu tín chỉ và minh bạch thu thập dữ liệu và đóng góp NDC, điều chỉnh tương ứng,...

Theo những kinh nghiệm đúc kết từ những dự án nghiên cứu trước đó, ông cũng đề xuất cho các dự án mới theo hướng: Thường xuyên cập nhật về chính sách và thị trường, trong đó, thị trường đang thay đổi và cập nhật với các quy định cơ chế mới (thí điểm thị trường carbon trong nước, quy định Điều 6 Thỏa thuận Paris, CORSIA,..);

Tiếp đó, cần nghiên cứu khả thi, xác định chi phí lợi ích để xác định được tiêu chuẩn, cơ chế, phương pháp luận và các chi phí liên quan; xác định người mua tín chỉ (trước, trong hoặc sau khi phát triển dự án), đàm phán về giá tín chỉ, thời điểm giao hàng, chi phí phát triển/ đăng ký dự án,…; cân nhắc sớm về tín chỉ carbon, cần phát triển dự án tín chỉ carbon song song với dự án đầu tư để đáp ứng điều kiện tiên quyết của từng cơ chế tín chỉ cũng như kịp tiến độ đăng ký, vận hành và giám sát.

Đồng thời, Việt Nam cần tăng cường học hỏi, tham khảo các dự án đã đăng ký thành công trên thị trường tự nguyện (GS, VSC,…) và các cơ chế mới. Tài liệu được công bố minh bạch trên trang của cơ chế; hạn chế các thay đổi trong quá trình thiết kế, thẩm định, thẩm tra và thiết lập hệ thống giám sát, nâng cao năng lực và tổ chức thực hiện.

Trong Hội thảo, nhiều ý kiến đóng góp, trao đổi được thảo luận đến từ đại biểu, chuyên gia của các cơ quan Nhà nước, tổ chức và doanh nghiệp có liên quan đến thị trường tín chỉ carbon trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Hoài Thu