Nâng cao chất lượng tạp chí khoa học ngành TN&MT

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Đào Xuân Hưng, Tổng Biên Tập Tạp chí TN&MT cho rằng, Tạp chí khoa học luôn đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc thu hút, duy trì và thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, các tạp chí khoa học đã và đang có những thay đổi mạnh mẽ trong việc khắc phục những hạn chế còn tồn tại, củng cố chất lượng nội dung, đổi mới cách trình bày, xây dựng bộ máy chuyên nghiệp, phát triển hình thức xuất bản trực tuyến, mở rộng liên kết,…Tạp chí TN&MT với mục tiêu nâng cao chất lượng trong công tác biên tập và xuất bản tạp chí cũng không nằm ngoài xu thế đó.

Theo ông Đào Xuân Hưng, Tạp chí TN&MT là kênh truyền thông quan trọng, góp phần thúc đẩy nghiên cứu khoa học và phổ biến chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu,... Trong bối cảnh chuyển đổi số báo chí đang được triển khai mạnh mẽ, việc nâng cao chất lượng nội dung và điểm số (impact factor) của Tạp chí in là nhiệm vụ cấp thiết để từng bước khẳng định vị thế Tạp chí khoa học uy tín của ngành TN&MT.

Vì vậy, tại Hội nghị này, Tạp chí TN&MT mong muốn lắng nghe, tiếp thu những ý kiến đóng góp quan trọng của các nhà khoa học, quản lý, lãnh đạo các tạp chí để giúp Tạp chí tìm ra những giải pháp thiết thực, hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng nội dung và điểm số khoa học.

Báo cáo đề dẫn nâng cao chất lượng nội dung và điểm số khoa học Tạp chí in, ThS.Trần Thị Cẩm Thuý, Phó Tổng Biên tập Tạp chí TN&MT cho biết, Tạp chí TN&MT là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ TN&MT, hoạt động theo Luật Báo chí, Luật Xuất bản và các quy định của pháp luật; có chức năng thông tin nghiên cứu chính trị, lý luận, khoa học, nghiệp vụ, các hoạt động quản lý, khai thác, sử dụng và bảo vệ TNMT về 9 lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ, gồm: Đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản, địa chất; môi trường; khí tượng thủy văn; biến đổi khí hậu; đo đạc và bản đồ; quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo; viễn thám phục vụ công tác quản lý của Bộ TN&MT.

Trải qua 21 năm xây dựng và phát triển, tạp chí in xuất bản 2 kỳ/tháng, 56 trang, phát hành rộng rãi trên cả nước, tháng 10/2021 xuất bản tạp chí điện tử, tháng 10/2023 xuất bản tạp chí điện tử tiếng Anh. Hiện nay, Tạp chí hiện có 27 biên tập viên, viên chức và người lao động được phân công, thực hiện nhiệm vụ tại các bộ phận: Bộ phận Tạp chí in, Bộ phận Tạp chí điện tử và Bộ phận Văn phòng.

Theo bà Trần Thị Cẩm Thuý, trước đây, Tạp chí phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, mặc dù Tạp chí khoa học nhưng đồng thời phải thực hiện chức năng chính về phát triển kinh tế báo chí bằng hình đăng bài PR và quảng cáo. Hiện nay, chức năng phát triển kinh tế báo chí đã chuyển hẳn Tạp chí điện tử, nên có điều kiện để phát triển nội dung sâu về khoa học, đáp ứng yêu cầu, tiêu chí của Tạp chí khoa học chuyên ngành. Vì vậy, Tạp chí cần phải đổi mới để phát triển, tự đổi mới nhằm cập nhật và đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, thể hiện trên các mặt như: Công tác biên tập; quy mô hoạt động của Tạp chí; tổ chức quy trình phản biện; tài chính cho xuất bản Tạp chí; nhân lực làm Tạp chí,… Hình thành rõ nét kênh quảng bá chất lượng nghiên cứu khoa học công nghệ của Ngành trong suốt 21 năm qua. Là nơi công bố bài viết khoa học cho giảng viên và nhà nghiên cứu, các đề tài khoa học ở các lĩnh vực khoa học của Ngành và ngoài ngành.

Bà Trần Thị Cẩm Thuý cũng cho biết, theo Quyết định số 25/QĐ-HĐGSNN ngày 5/7/2024 của Hội đồng Giáo sư Nhà nước Quyết định Phê duyệt Danh mục tạp chí khoa học được tính điểm năm 2024, thì có 28 Hội đồng giáo sư ngành, liên ngành về Danh mục Tạp chí khoa học được tính điểm. Tuy nhiên cho đến nay, Tạp chí Tài nguyên và Môi trường hiện chỉ có tên trong 02 hội đồng: Hội đồng Giáo sư liên ngành Hóa học – công nghệ thực phẩm, điểm số khoa học là 0,5 điểm và Hội đồng giáo sư ngành sinh học, điểm số khoa học là 0.25 điểm.

Căn cứ vào điểm số và tình hình thực tại, đòi hỏi Tạp chí TN&MT cấp thiết phải có bước đổi mới nội dung cơ bản trong phương thức tổ chức xuất bản Tạp chí in (từ xây dựng yêu cầu hình thức, nội dung của một bài báo khoa học, xây dựng kế hoạch tuyên truyền theo mỗi số, công tác đặt bài tác giả, phản biện, biên tập, trình bày); tới việc thành lập Hội đồng khoa học của Tạp chí; đầu tư tài chính (nhuận bút trả cao) cho bài báo chất lượng cao là những việc cấp bách nhằm nâng cao chất lượng nội dung hiện nay.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học, quản lý, lãnh đạo các tạp chí khoa học của Việt Nam đã chia sẻ, góp ý nhiều giải pháp để giúp Tạp chí TN&MT đổi mới, phát triển trong thời gian tới. Các ý kiến tập trung vào việc nhận diện về chất lượng các tạp chí khoa học ở Việt Nam hiện nay, bài báo tiêu chuẩn quốc tế, cách thức và kinh nghiệm đưa tạp chí vào các hệ thống cơ sở dữ liệu trích dẫn khoa học trong nước, trong khu vực và trên thế giới; chiến lược liên kết xuất bản tạp chí khoa học với các nhà xuất bản uy tín trong và ngoài nước; quốc tế hóa nội dung bài viết; các vấn đề về phát triển nội dung truy cập mở giúp bài viết được tiếp cận và trích dẫn nhiều hơn; phát triển nền tảng xuất bản số hiện đại, sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu, AI để quản lý quy trình biên tập và phân tích số liệu trích dẫn; xây dựng mạng lưới học thuật; tính minh bạch và đạo đức trong xuất bản,...; vấn đề về tài chính như: Phân bổ, tìm kiếm, tạo các gói nhuận bút đặc biệt cho tác giả uy tín; xây dựng cộng đồng chuyên gia, tác giả hỗ trợ truyền thông; cách thức tính phí và thu phí khi đăng các bài báo khoa học.

Bên cạnh đó, các chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, làm rõ hơn kinh nghiệm việc thành lập Hội đồng biên tập, Hội đồng chuyên môn; vấn đề phản biện các bài báo khoa học; quy cách của bài báo khoa học vấn đề thu hút các bài báo chất lượng, các tác giả uy tín viết bài trên tạp chí; các vấn đề về kỹ năng viết, biên tập và thẩm định bài báo, biên tập, thiết kế để nâng cao chất lượng hình thức Tạp chí; vấn đề đăng ký và tham gia vào các cơ sở dữ liệu quốc tế như: Scopus, Web of Science, và Google Scholar; vấn đề tạo lập các hội đồng biên tập và phản biện để đảm bảo tính đa dạng và chuyên môn cao, giúp tăng khả năng đạt các chuẩn mực quốc tế ISI và Scopus; vấn đề tổ chức các hội thảo và diễn đàn học thuật,... giúp tạp chí nâng cao khả năng tiếp cận với các nhà khoa học và độc giả ở nước ngoài quan tâm tới ngành TN&MT.

Nguyễn Thuỷ