Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi)

Quy định tiêu chí xác định các giao dịch phải công chứng

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, ngày 4/10/2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Báo cáo đầy đủ số 980/BC-UBTVQH15 giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) gửi đến các vị đại biểu Quốc hội.

Về quy định các loại giao dịch phải công chứng, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, một số ý kiến tán thành với dự thảo Luật do Chính phủ trình, không quy định về các loại giao dịch phải công chứng trong Luật Công chứng. Một số ý kiến đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật quy định về các loại giao dịch phải công chứng như: Giao dịch đối với bất động sản; Giao dịch đối với tài sản có đăng ký; Giao dịch liên quan đến doanh nghiệp; Các giao dịch khác mà pháp luật quy định bắt buộc phải công chứng.

Theo Ủy ban Thường Quốc hội, tương tự như nhiều quốc gia khác trên thế giới, pháp luật nước ta cũng quy định công chứng bắt buộc đối với một số giao dịch quan trọng liên quan đến quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, một số loại tài sản khác phải đăng ký quyền sở hữu, sử dụng và một số giao dịch quan trọng khác. Các giao dịch phải công chứng hiện được quy định trong các luật có liên quan như Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản và một số văn bản dưới luật…

Dự thảo Luật do Chính phủ trình tại Kỳ họp thứ 7 kế thừa quy định của Luật Công chứng hiện hành, không quy định các loại giao dịch phải công chứng mà tập trung điều chỉnh các vấn đề về công chứng viên (CCV), tổ chức hành nghề công chứng. Quá trình thảo luận, tiếp thu chỉnh lý nội dung này còn có 2 loại ý kiến: Loại ý kiến thứ nhất tán thành quan điểm của Chính phủ, không quy định cụ thể các loại giao dịch phải công chứng trong Luật Công chứng để tránh trùng lặp với quy định của pháp luật chuyên ngành. Loại ý kiến thứ hai đề nghị quy định cụ thể danh mục các giao dịch phải công chứng trong Luật Công chứng nhằm bảo đảm minh bạch, thuận lợi trong áp dụng pháp luật của người dân, doanh nghiệp.

Ủy ban Thường Quốc hội nhận thấy, cả 2 loại ý kiến nêu trên đều có ưu điểm và hạn chế. Theo đó, đối với phương án không quy định cụ thể các loại giao dịch phải công chứng trong Luật Công chứng sẽ tạo linh hoạt hơn cho việc sửa đổi quy định về giao dịch phải công chứng tại các văn bản quy phạm pháp luật khác để phù hợp với thực tiễn, bảo đảm tính ổn định của Luật Công chứng. Hạn chế của phương án này là các giao dịch phải công chứng được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, gây khó khăn cho người dân trong việc nắm bắt để tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Đối với phương án quy định cụ thể danh mục các giao dịch phải công chứng trong Luật Công chứng có ưu điểm là bảo đảm minh bạch, thuận lợi trong áp dụng pháp luật nhưng hạn chế là sẽ luật hóa một số quy định của nghị định, thông tư là nội dung thuộc thẩm quyền của Chính phủ, các Bộ, không bảo đảm tính ổn định của Luật khi cần điều chỉnh nội dung, phạm vi các loại giao dịch phải công chứng.

Trên cơ sở phân tích các ưu điểm, hạn chế của từng loại ý kiến nêu trên, Ủy ban Thường Quốc hội đề nghị Quốc hội cho tiếp thu theo hướng kết hợp các điểm tích cực của cả 2 loại ý kiến để chỉnh lý nội dung này. Theo đó, bổ sung khoản 2 Điều 1 quy định về tiêu chí xác định các giao dịch phải công chứng, cụ thể là: “2. Giao dịch phải công chứng là giao dịch quan trọng, đòi hỏi mức độ an toàn pháp lý cao và được pháp luật quy định phải công chứng.”; đồng thời, giao Chính phủ chỉ đạo rà soát các giao dịch phải công chứng đang được quy định trong các luật, nghị định, thông tư hiện hành để sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền và kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung trong thời hạn 1 năm kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành, bảo đảm phù hợp với tiêu chí quy định tại Luật Công chứng (khoản 12 Điều 78). Bộ Tư pháp có trách nhiệm rà soát, cập nhật, đăng tải các giao dịch phải công chứng trên Cổng thông tin điện tử của Bộ (khoản 2 Điều 71).

“Phương án này bảo đảm tính ổn định của Luật Công chứng vì không quy định cụ thể các loại giao dịch phải công chứng, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các loại giao dịch này do phải phù hợp với tiêu chí quy định tại Luật Công chứng, bảo đảm công khai, minh bạch, thuận lợi trong việc áp dụng pháp luật”, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết.

Bảo đảm người dân được tiếp cận dịch vụ công chứng một cách dễ dàng

Phát biểu thảo luận tại hội trường, các ĐBQH đã cho ý kiến vào nhiều nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật liên quan đến: quy định các loại giao dịch phải công chứng; bảo đảm sự bình đẳng trong hoạt động của các tổ chức hành nghề công chứng; về mô hình tổ chức của VPCC (Điều 20); vấn đề xã hội hóa hoạt động công chứng; bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của CCV (Điều 36a);…

Đa số các ĐBQH tán thành với Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi). ĐBQH Nguyễn Trường Giang - Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông đồng tình với việc xác định công chứng là dịch vụ công cơ bản, có mục đích bảo đảm an toàn pháp lý, giảm thiểu rủi ro, phòng ngừa tranh chấp cho các bên tham gia giao dịch. Trong trường hợp người dân có nhu cầu về công chứng, được tiếp cận một cách dễ dàng nhất đối với dịch vụ này thì đây là một trong những biện pháp để phòng ngừa rủi ro và tranh chấp trong xã hội.

Về mô hình tổ chức của Văn phòng công chứng (Điều 20), đa số ĐBQH tán thành với Phương án 1. Theo đó, bên cạnh các Văn phòng công chứng được tổ chức theo mô hình công ty hợp danh như Luật hiện hành còn được tổ chức và hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân.

Theo đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, phương án này mang tính linh hoạt hơn, cho phép lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện của từng địa phương. Đặc biệt, đối với các khu vực có cơ sở hạ tầng chưa phát triển, mô hình doanh nghiệp tư nhân sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc thành lập và hoạt động của các Văn phòng công chứng. Điều này giúp bảo đảm sự phục vụ công chứng trên diện rộng và có thể điều chỉnh theo nhu cầu của từng khu vực, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nêu rõ.

Cũng lựa chọn phương án 1, đại biểu Nguyễn Hữu Thông – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận đề nghị, cần làm rõ thêm thế nào là mật độ dân số thấp; thế nào là cơ sở hạ tầng, dịch vụ chưa phát triển và khó khăn trong việc thành lập Văn phòng công chứng theo loại hình công ty hợp danh theo quy định của Chính phủ. Đồng thời, có thể giao cho Chính phủ hoặc UBND tỉnh quy định cụ thể về nội dung này để tránh trường hợp các văn phòng công chứng hiện nay đang hoạt động theo loại mô hình hợp danh xin chuyển đổi sang loại mô hình doanh nghiệp tư nhân sau khi luật có hiệu lực thi hành, dẫn đến là khó khăn trong công tác quản lý nhà nước ở địa phương.

Thanh Tùng - Khương Trung