Phát triển Kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam trong điều kiện mới

Đây là một trong những hoạt động khoa học được Viện Kinh tế Việt Nam tổ chức thường niên nhằm tập trung đánh giá những kết quả đạt được, phân tích những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của việc thúc đẩy phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) tại Việt Nam, đồng thời, cập nhật những diễn biến chính sách mới trên thế giới.

Khai mạc Diễn đàn, PGS.TS Nguyễn Đức Minh - Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho biết, phát triển bền vững, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang là xu thế phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam, tuy nhiên, những xu hướng này đang tạo ra những cơ hội và thách thức lớn cho Việt Nam.

Việc xem xét, thảo luận các nội dung, chính sách và triển vọng của KTTH cũng như nhận diện những vấn đề, thách thức trong thời gian tới khi thực hiện KTTH là rất quan trọng. Diễn đàn nhằm thảo luận các chính sách của Việt Nam về KTTH và những vấn đề đang được xem là hạn chế, là điểm nghẽn đối với các chủ thể tham gia vào KTTH, từ đó, tìm kiếm giải pháp và kiến nghị chính sách thúc đẩy KTTH tại Việt Nam.

"Diễn đàn là một sự kiện rất có ý nghĩa cho quá trình cung cấp luận cứ khoa học xây dựng và hoàn thiện chính sách xanh hoá ở Việt Nam trong điều kiện mới", PGS.TS Nguyễn Đức Minh nhấn mạnh và mong muốn nhận được các ý kiến trao đổi phân tích về cơ hội, thách thức, các vấn đề đang đặt ra trong thực tiễn thực hiện ở một số mô hình KTTH trong Diễn đàn.

Phát biểu đề dẫn, Thượng tướng - PGS.TS Nguyễn Văn Thành - nguyên Thứ trưởng Bộ Công an - Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương cho biết, hiện nay, Việt Nam đang phải đối mặt với không ít thách thức về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và BĐKH. Nguyên nhân gây nên tình trạng này do Việt Nam đang trong quá trình đô thị hoá, công nghiệp hoá, song còn chậm chuyển đổi từ cách tiếp cận kinh tế tuyến tính truyền thống, kéo theo hệ luỵ ngày càng nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên, lượng chất thải lớn, an ninh môi trường và an ninh nguồn nước.

Do vậy, việc chuyển sang mô hình KTTH, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên, hạn chế thải ra môi trường là yêu cầu cấp bách, vừa nhằm giải quyết vấn đề môi trường, phát triển kinh tế xanh, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí nguyên, nhiên liệu sản xuất của doanh nghiệp.

PGS.TS Nguyễn Văn Thành nêu lên các chính sách phát triển KTTH ở các quốc gia trên toàn cầu để áp dụng vào Việt Nam và thực hiện các mô hình và cách làm sáng tạo trong chuyển đổi xanh, xây dựng nền KTTH liên quan đến các ngành: Nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp, thành phố sinh thái,…

Để hiện thực hóa Kế hoạch hành động quốc gia để thực hiện KTTH tại Việt Nam, TS. Mai Thanh Dung - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT - Bộ TN&MT cho biết, Dự thảo Kế hoạch đã đề 5 nhóm giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm như: Nâng cao nhận thức, kiến thức, kỹ năng và phát triển các thực hành tốt về thực hiện KTTH trong việc đẩy mạnh truyền thông, bổ sung kiến thức pháp luật, lồng ghép các nội dung giáo dục về KTTH vào chương trình giáo dục các cấp học, bậc học, bồi dưỡng cán bộ.

Đồng thời, xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về thực hiện KTTH bao gồm: Tổ chức xây dựng, ban hành Kế hoạch hành động thực hiện KTTH cho ngành, lĩnh vực và các tỉnh; hoàn thiện các quy định pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để khuyến khích thực hiện KTTH; hỗ trợ thúc đẩy áp dụng kinh tế tuần hoàn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng; tăng cường quản lý chất thải và đẩy mạnh liên kết, hợp tác, giám sát, đánh giá thực hiện KTTH.

Bên cạnh các yếu tố trên, rất cần sự nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, ý thức người dân, đòi hỏi sự vào cuộc tích cực, hiệu quả của các Bộ/ ngành, UBND cấp tỉnh, các tổ chức đoàn thể,… trong việc thực hiện các nhiệm vụ của Kế hoạch.

TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia trình bày về Giải pháp huy động nguồn lực để thực hiện KTTH tại Việt Nam. Trong đó, tập trung vào 5 lĩnh vực ưu tiên về: Nông nghiệp xanh, sạch và ứng dụng công nghệ cao; phát triển đô thị và phương thức vận tải bền vững; chuyển đổi xanh; áp dụng các mô hình KTTH từ phân phối đến tiêu dùng; phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường biển.

Mặc dù đã có có nhiều Chiến lược, Kế hoạch hành động thực hiện KTTH tại Việt Nam, tuy nhiên, các thách thức Việt Nam đang phải đối mặt về thiếu nguồn lực vẫn còn tồn tại, do nhận thức của các bên liên quan đối với ESG, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững chưa cao và chưa đồng đều; chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể, nhất quán; chương trình/ kế hoạch hành động cụ thể liên quan đến tăng trưởng xanh, phát triển KTTH (chưa có quy định về phân loại xanh và xác nhận xanh để có cơ sở triển khai các cấu phần tài chính xanh, tín dụng xanh, thuế và đầu tư xanh,…).

Do đó, TS. Cấn Văn Lực nhấn mạnh về các nhóm giải pháp trọng tâm để huy động nguồn lực thực hiện KTTH, cần gắn kết các chiến lược, kế hoạch phát triển tăng trưởng xanh, KTTH với quy hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Ngoài ra, cần thu hút nguồn lực tư nhân tham gia phát triển KTTH trong việc thí điểm khu vực, ngành/ lĩnh vực thực hiện mô hình KTTH điểm (từ các kinh nghiệm nước ngoài); sớm thành lập thị trường tín chỉ carbon; tăng cường hợp tác quốc tế trong việc ban hành tiêu chí, chuẩn mực và huy động nguồn lực; xây dựng cơ sở thông tin, dữ liệu phục vụ đo lường khí phát thải, dự báo, cảnh báo và quản lý rủi ro môi trường, BĐKH,…

Diễn đàn đã đón nhận nhiều tham luận và ý kiến đóng góp đến từ đại diện các đơn vị chuyên môn, các chuyên gia và nhà khoa học trong lĩnh vực về xây dựng nền KTTH; bên cạnh đó, Diễn đàn cũng mở ra phiên thảo luận để các đại biểu cùng chia sẻ và trao đổi, cũng như đề xuất các giải pháp, kiến nghị chính sách xây dựng nền KTTH phát triển bền vững tại Việt Nam.

Hoài Thu